Morgunblaðið - 23.10.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1996 D 3
FRÉTTIR
Tvö íslensk skip munu hefja veiðar á tannfiski og smokkfiski við Falklandseyjar innan skamms
SÉRSTAKT fyrirtæki, Island Fish-
eries Holdings Ltd., hefur verið
stofnað um útgerðina við Falklands-
eyjar og er það í eigu fjögurra fyrir-
tækja, þriggja íslenskra en eins með
aðsetur á Falklandseyjum, JBG
Falklands Ltd. íslensku fyrirtækin
eru Grandi hf., Kristján Guðmunds-
son hf. á Rifi og Sæblóm ehf.
Útgerðar- og framkvæmdastjórn
fyrirtækisins verður í höndum Is-
lendinga. Sæblóm ehf. mun annast
daglegan rekstur fyrirtækisins og
verður sérstakur útgerðarstjóri á
Falklandseyjum. Framkvæmda-
stjórn verður hins vegar í höndum
Stefáns Þórarinssonar, fram-
kvæmdastjóra Nýsis hf. í Reykjavík.
Island Fisheries Holdings (IFH)
mun gera tvö skip út við Falklands-
eyjar í vetur. Línubáturinn Tjaldur
II. SH hefur verið keyptur af Krist-
jáni Guðmundssyni hf. og Engey
RE hefur verið leigð af Granda hf.
Tjaldur mun aðallega stunda veiðar
á tannfiski og öðrum djúpsjávarfiski
með línu en Engey verður aðallega
á smokkfiskveiðum að sögn Stefáns.
Tjaldur er nú á leiðinni til Falklands-
eyja og er áætlað að hann hefji veið-
ar 15. nóvember. Engey verður siglt
suður á bóginn í desember og mun
hún hefja veiðar í byijun janúar.
Stefán segir að skip IFH verði
að hluta til mönnuð Islendingum,
yfirmenn og lykilmenn á dekki verði
íslenskir en Chilemenn muni líklega
gegna öðrum störfum.
Aflinn verður unninn um borð í
báðum skipunum og er vinnslan í
sjálfu sér einföld. Tannfiskurinn
verður afhreistraður, hausaður og
sporðskorinn, smár fiskur verður
heilfrystur en stærri fiskur verður
flakaður með roði og beinum.
Smokkfiskurinn er stærðarflokkaður
og heilfrystur eða slitinn í sundur,
bolur og armar aðskildir frá höfði
og fiskurinn síðan frystur.
Gott samstarf við Falklendinga
Eyjarnar eru bresk nýlenda en
íbúar þeirra hafa heimastjórn og
ráða m.a. fiskveiðum við þær. Fisk-
veiðar eru stundaðar við eyjarnar
árið um kring og virðast Falklend-
ingar hafa borið gæfu til að stjórna
veiðunum með farsælum hætti að
sögn Stefáns. „Smokkfiskveiðarnar
eru árstíðabundnar en aðrar veiðar
á botnlægum fiski eru helst stund-
aðar síðari hluta ársins. Samstarfið
við Falklendingana hefur verið gott
en tekið langan tíma. Þótt Island
Fisheries Holdings Ltd. sé falklenskt
fyrirtæki var t.d. mjög flókið og
tímafrekt að afla allra tilskilinna
leyfa frá heimastjórninni og er
greinilegt að hún er mjög varkár í
slíkum málum. Skýringin er sú að
fjölmargar þjóðir, t.d. Spánvetjar,
Japanir og Kóreumenn, sækjast fast
eftir að fá að stunda veiðar við eyj-
arnar.“
Afurðlr á Asíumarkað
Ekki hefur verið gengið frá því
hvernig sölu afurða IFH verður hátt-
að en viðræður standa yfir við Söl-
umiðstöð hraðfrystihúsanna um að
hún taki þær inn í sölunet sitt. Gott
verð fæst fyrir smokkfisk og tann-
fisk á Asíumörkuðum og Stefán á
von á að fiskurinn verði seldur þang-
að. „Það eru góðir markaðir í Asíu
fyrir þessar tegundir, sem veiðast
við Falklandseyjar, og það ætti því
að vera áhugavert fyrir SH að taka
þær inn í sitt kerfi.“
Áhætta en töluverð gróðavon
Stefán vill litlu spá um aflahorfur
eða hagnað af fyrirtækinu en segir
að stefnt sé að því að veiðar Tjalds
skili allt að 500 tonnum af afurðum
úr tannfiski. „Gangi allt að óskum
gæti verðmæti aflans numið nokkr-
um hundruðum milljóna króna á
fyrstu sex mánuðunum hjá báðum
skipum. Við leigjum Engey til sex
mánaða og því má segja að það
verði eins konar reynslutímabil. Síð-
an verðum við að sjá til hvernig
gengur. Það getur auðvitað ótal
margt farið úrskeiðis og við höfum
helst áhyggjur af því að fiskiríið
bregðist, afurðirnar falli í verði,
kostnaðarliðir hækki óvænt eða að
við fáum samkeppni frá öðrum út-
ENGEY RE, sem hér sést, hefur verið leigð af Granda hf. og línubáturinn Tjaldur II SH keyptur
af Kristjáni Guðmundssyni hf. Tjaldur mun aðallega stunda veiðar á tannfiski og öðrum cyúpsjávar-
fiski með línu en Engey verður aðallega á smokkfiskveiðum. Tjaldur er nú á leiðinni til Falklands-
eyja og Engey verður siglt suður á bóginn í desember og mun hefja veiðar í byijun janúar.
í víking á fjarlæg
fiskimið
Ráðgj af arfyrirtækið Nýsir hf. vinnur að því að afla íslenskum útgerðaraðil-
um verkefna á fjarlægum veiðislóðum. Þetta starf hefur skilað þeim ár-
angri að þrjú íslensk fyrirtæki taka þátt í stofnun útgerðarfyrirtækis á
Falklandseyjum. Kjartan Magnússon ræddi við Stefán Þórarinsson fram-
kvæmdastjóra Nýsis um sóknarfæri í erlendum sjávarútvegi.
gerðaraðilum. Áhættan
er til staðar en við ger-
um okkur líka vonir um
góðan hagnað ef vel
gengur."
Þetta er ekki í fyrsta
sinn, sem Stefán kann-
ar möguleika á veiðum
á fjarlægum veiðislóð-
um en fyrri tilraunir
hafa þó gengið misjafn-
lega. Árið 1990 vann
hann að því ásamt fleir-
um að hleypa útgerðar-
fyrirtæki í Burma í
Ásíu af stokkunum fyr-
ir bandaríska aðila. Að
sögn Stefáns komst
fýrirtækið þó aldrei af
stað vegna óróa og stjórnmálasvipt-
inga í landinu. Einnig voru kannaðir
möguleikar á útgerð í Oman en sú
tilraun gekk ekki upp.
Best heppnaða tilraun Nýsis hing-
að til er stofnun sérstaks fyrirtækis,
Seaflower Whitefish Corporation,
um veiðar og vinnslu við strendur
Namibíu í sunnanverðri Afríku. Fyr-
irtækinu var hleypt af stokkunum
árið 1993 en íslenskar sjávarafurðir
hf. gengu til liðs við það 1994.
íslenskar vörur kynntar
Stefán er ekki í vafa um að íslend-
ingar eigi mörg sóknarfæri í erlend-
um sjávarútvegi og þau beri að nýta.
„Einn stærsti vaxtarbroddur ís-
lensks sjávarútvegs er án efa útrás
á fjarlæg fiskimið og þar er stór
akur óplægður. Víða eru möguleikar
en íslensk sjávarútvegsfyrirtæki eru
ólík og verða að bera niður þar sem
líklegas^ er að reynsla þeirra njóti
sín best. Aukin umsvif íslendinga á
fjarlægum miðum hafa ekki síst
komið þjónustufyrirtækjum við sjáv-
arútveginn til góða og þá uppsveiflu,
sem á sér nú stað þar, má m.a. rekja
til þeirra. Ég tel líklegt að þjónustu-
fyrirtækin eigi eftir að hafa enn
meiri ávinning af þessari útrás en
útgerðaraðilarnir þegar upp er stað-
ið. Skipstjórarnir taka t.d. með sér
net frá Hampiðjunni og toghlera frá
Jósafati Hinrikssyni. Þegar vel
gengur úti og heimamenn sjá að
Islendingar eru þeim fremri í veiði-
tækni fara þeir að spyrjast fyrir um
búnaðinn og biðja um að þeim sé
komið í samband við
framleiðandann. Með
veiðunum er því verið
að kynna íslenskar
framleiðsluvörur er-
lendis og sú kynning
gæti leitt til viðskipta,
sem gætu skilað arði
um langa framtíð, í
mörgum tilvikum mun
lengur en þær veiðar
væru stundaðar, sem
leiddu til þeirra. Marg-
feldisáhrifin eru gífur-
leg og sem dæmi má
nefna að á þremur
árum hefur Seaflower
Whitefísh 5 Namibíu
keypt vörur og þjónustu
af íslenskum fyrirtækjum fyrir
a.m.k. hálfan milijarð króna. Þetta
sýnir hvað eitt slíkt fyrirtæki getur
verið mikilvægt."
Kvótakerfið forsenda útrásar
Stefán segir að það kvótakerfi,
sem íslenskur sjávarútvegur búi við
sé forsenda þess að íslenskar útgerð-
ir geti farið í víking á fjarlægum
miðum eins og hann orðar það. „Ef
við byggjum ekki við kvótakerfi með
framseljanlegum kvóta þá hefðu út-
gerðarmennirnir nánast enga mögu-
leika til að setja skip sín í þessar
veiðar. Aflamarkskerfið hefur nú
þegar gert okkur að yfirburðafisk-
veiðiþjóð í Norður-Atlantshafí og
gefur okkur kost á því að eflast enn
frekar. Sóknarkerfið, sem t.d. Norð-
menn og Danir hafa búið við fram
að þessu gerir það að verkum að
útgerðarmennirnir halda öllum flot-
anum á heimaslóðum til að geta
sótt af sem mestum krafti á veiði-
svæðin þegar þau eru opin. Þetta
gerir að verkum að útgerðin verður
óhagkvæmari en ella og lítið sem
ekkert svigrúm er til að senda skip
úr flotanum á fjarlæg mið. Til að
bregðast við þessu hafa norsk stjórn-
völd veitt ríkisstyrki til þeirra út-
gerðarfyrirtækja, sem leita fyrir sér
erlendis. Þegar íslenska og norska
kerfið eru borin saman liggur í aug-
um uppi hvað íslendingar eru heppn-
ir að búa við fiskveiðikerfi, sem ger-
ir útgerðunum kleift að hefja sókn
á fjarlæg mið án ríkisstyrkja og án
þess að þurfa að draga saman segl-
in á heimaslóðum í staðinn. Á meðan
Engey er að veiðum við Falklands-
eyjar ráðstafar Grandi veiðiheimild-
um hennar á önnur skip sín og út-
gerð fyrirtækisins verður þannig
hagkvæmari. Á sama hátt geta eig-
endur Kristjáns Guðmundssonar hf.
á Rifi flutt hann yfir á önnur skip
sín. Væri ekki hægt að framselja
kvótann með þessum hætti er líklegt
að fyrirtækin hefðu ekki treyst sér
til að missa þessi fiskiskip í aðrar
heimsálfur."
Gott starfsumhverfi mlkilvægt
Það eru næg viðskiptatækifæri
fyrir íslenska útgerðarmenn í öðrum
löndum að mati Stefáns en hann
leggur áherslu á að kapp sé best

FRÁ Falklandseyjum
Stefán
Þórarinsson.
með forsjá. Þá segir hann að mikil-
vægt sé að stjórnvöld leggi sig fram
um að auðvelda útrásina. „Stjórn-
völd hafa stutt mjög vel við bakið
á okkur hingað til og veitt okkur
ómetanlegan stuðning með því að
halda góðu stjórnmálasambandi við
þau lönd sem við erum að vinna og
fjárfesta í. Forsætisráðherra, utan-
ríkisráðherra, sjávarútvegsráðherra
og samgönguráðherra hafa t.d. allir
verið í góðu sambandi við stjórn-
völd í Namibíu og lagt sig fram við
að mæla með starfsemi íslenskra
fyrirtækja þar. Slíkt styrkir mjög
stöðu íslensku fyrirtækjanna í land-
inu og gerir það að verkum að þau
njóta meiai trausts og virðingar en
ella væri. Þetta er mikilvægur þátt-
ur og kostar litla peninga. Það er
gott að hiutverk stjórnvalda sé með
þessum hætti og það væri að mínu
mati slæmt ef þau færu að veita
beina ríkisstyrki í þessu skyni. Þar
með væru þau farin að vasast í
þessu og gera upp á milli verkefna
og manna.“
Stefán telur nauðsynlegt að
stjómvöld endurskoði skattamál
þeirra íslensku sjómanna, sem eru
nú á fömm á fjarlæg fiskimið. „Þótt
undarlegt sé þá er líklegt að þeir
sjómenn, sem fara út á vegum IFH
verði ekki meðhöndlaðir á sama hátt
skattalega. Sjómennirnir á Tjaldi II.
munu missa sjómannaafsláttinn
vegna þess að skipið er formlega
selt úr landi til erlends fyrirtækis.
Skipveijar á Engey munu hins vegar
halda hcnum þar sem hún er leigð.
Þetta þarf að laga enda eru bæði
skipin á veiðum, sem eru fjárhags-
lega hagkvæmar fyrir land og þjóð.
Starfsemin veitir íslenskum sjó-
mönnum vinnu, afurðirnar em seldar
af íslensku fyrirtæki og ef vel geng-
ur mun stór hluti arðsins skila sér
til íslands með einum eða öðrum
hætti.“
Stefán segir einnig að það sé
bagalegt að þeir starfsmenn ís-
lenskra fyrirtækja, sem þurfi að
skrá sig erlendis tímabundið, falli
um leið úr almannatryggingakerf-
inu. „Þótt þeir séu aðeins skráðir
erlendis um skamma hríð þá tekur
það sex mánuði fyrir þá að öðlast
þessi réttindi aftur. Það er óeðlilegt
að þeir starfsmenn, sem hafa greitt
skatta alla ævi, en grípa atvinnu-
tækifæri erlendis í nokkra mánuði
þurfi að bíða svo lengi eftir að öðl-
ast réttindin að nýju. Ég hygg því
að nauðsynlegt sé að stjórnvöld finni
einhveija leið fyrir slíka starfs-
menn.“
íslendingar láni tll
sjávarútvegs erlendis
í leit sinni að sóknarfærum í sjáv-
arútvegi víða um heim segist Stefán
hafa tekið eftir því hve Islendingar
séu framarlega í greininni miðað við
margar aðrar þjóðir. „Það kemur í
sjálfu sér ekki á óvart enda byggjum
við á eldri fískveiðihefð en margar
aðrar þjóðir. Atvinnulífið og þjóðfé-
lagið sjálft snýst að miklu leyti um
sjávarútveg þannig að það er ekki
óeðlilegt að innan þess sé að fínna
útgerðarmenn og þjónustufyrirtæki,
sem eru í fremstu röð í heiminum.
íslenskar fjármálastofnanir eru eng-
in undantekning þar á og sérsvið
þeirra eru lán til sjávarútvegsfyrir-
tækja. Innan íslenskra banka og
Qárfestingalánasjóða er gífurleg
þekking á sjávarútvegi og það hlýtur
að vera þessum stofnunum umhugs-
unarefni hvort ekki sé ástæða til að
nýta hana til að lána til sjávarútvegs
í öðrum löndum þar sem arðsemi
gæti verið mjög mikil. Dæminu væri
heldur betur snúið við ef íslendingar
kæmust í þá stöðu að nota þekkingu
sína til að ávaxta fé erlendis í stað
þess að þurfa endalaust að sjá á
eftir háum fjárhæðum í vexti til er-
lendra lánadrottna."
Stefán segir að Falklandseyja-
verkefnið sé krefjandi og hafi mikia
vinnu í för með sér en neitar því
ekki að Nýsir sé með fleiri járn í
eldinum. „Við erum að kanna fleiri
möguleika í erlendum sjávarútvegi
en þau mál eru á viðkvæmu stigi
og því get ég ekki upplýst hvar við
erum að leita hófanna eða með hvaða
hætti," segir hann að lokum.