Alþýðublaðið - 02.01.1934, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDÁGINN 2. JAN. 1934.
3
ALÞÝfiUBLAÐIÐ
Húsnæðismál Reykvikinga.
Þúsundír manna búa í
, \
óhæfum kjjallarakompum
Endorreisnarstarfsen&i
Roosevelts forseta.
Eftir Jón Blöndal,
1. janúar 1930 gangu í gildi
lög um íbúðir í kjöllurum, og
er svio fyrir mælt í þessum lög-
um, að á hwrju ári skuli skoða
aljar kjallaraíbúðir í bænum og
velja úr þær, sem lakastar eru og
aklrej færrri en tuttugasta hluta
kjallahaíbúðianna og banma íbúð
efssyni héilbrigðisfulltrúa falið að
framkvæma þessa slcoðun og
gerðj hann það í vor og sumax.
Lét hann gera eyðublöð hainda
skioðunarmönnum, er þeir skyldu
skrifa á lýsingar á hverri íbúð og
áliit þeirra á ásigkomulagi íbúð-
anna.
Eims og gefur að skilja, er það
miklúm erfiöleikum bundið fyrir
fólk, sem býr í íbúðum þessum
að útvega sér annað húsnæði
fyrirvaiialitið, og var burtflutn-
ingsfresturinn því látinn vera tdl
14. mai næst komandi. Húsinæðis-
skortur er nú mikili í bænum, og
edinkum er skortur á leins og
tveggja herbergja íbúðum með
eidhúsi, en leigutakar í kjallara-
fbúöum hafa ekki efni á að búa
í dýrum íbúðum og hafa því
vegna efnaleysiis alloftast orðið að
sætta sig við þessar léLegu íbúðir
— og er þó óhætt að fullyröa —
enda saruna skýrslur það — að
meginþorri kjallarafbúðainna er
seklur okurleigu, því að fLestar
eru þær í gömlum og lélegum
húsum og eins og vitað er iíka
verstu íbúðdmar í þeim.
Þessi rannsókn á kjaliaraíbúð-
unum erbygð á lcgunum frá 1930,
og verður sko'ðuniuni haldið á-
fram ár frá ári, þar til kjallarai-
íbúðirnar eru úr sögunnd, eða að
miinsta kosti er það ætlun Al-
þýðuflokksins að berjast sleitu-
laust að því marki.
Við skoðunina voru íbúðirnar
fiofckaðar í fernt:
Sæmileg.
Léleg.
Mjög léleg.
Óhæf.
Samikvæmt skýrslu heilbrigðis-
fuiftrúa, sem Alþýðubiaðdð hefir
fengiÖ:, eru í bænum 696 kjallara-
íbúöir, en af jneim eru 10 óLeigð-
ar eða lokaöar og engln lýsing
því gerð af þeim við þessa skoö-
un, enda er gert ráð fyrir aö
næsta skoðun fari fram nú í Jm-
úar.
SkýrsLur heilbrigðisfulltrúa ^eru
vægast saigt Ijótar. Þær sýna, að
í höfuðstaÖ landsins, héjr í háborg
hinna íhaldssiinnuðu ^íramtaks"-
rnanna, eru þúsuindir manina, sem
veröa aö hiajfast við í íbúðum, 'sem
ekki eru mannabústaðir — og sem
varla væri t, d. hægt að hafa fé í
sökum rottugangs.
Samkvæmt dómi skoðunar-
manna, sem hefir áreiðiattiiega ver-
ið ákaflega vægur, svo aÖ ekki
sé sterkara að oröi kveöið, eru:
414 íbúðir sæmiLegar,
205 lélegar,
34 mjög lélegar,
33 óhæfar.
Raki va*r í 251 íbúð.
En hvað er nú í raiuin og veru
meint með orðunum, sem skapa
flokkaskipun Íbúðanna?
íSkoðunin telur t. d. þær íbúðir
sæmiliegar, sem eru að miklu Leyti
í jörö, en þær íbúöir efu í raun
og veru batinaöar, ef réttur heföi
átt að ráöa í þessari skioðun og
! hún verið ströng þá átti flokkun-
farið vægt í sakirnar.
Eftir því, sem sá sem þetta
ritar, sér bezt, hefði flokkurinn
„óhæf" átt að vera langsamilega
stærstur eða um 414 íbúðir.
Skoðunin sannar þó enn það,
sem ALþýöublaðið hefir haldið
fram, aö stór hluti Reykjavfkur-
búa á við miestu húsnæbisvain,d-
ræði að búa. Og í sambandi við
þessa skýnslu vaknar ný spunn-
iing í huga manms:
Hverniig er ástand íbúðainina á
hanábjáikialoftunum?
í þeim búa hundruð manna —
og þar er slagi, of lítil lofthæð,
kuldi, hitunar og eldunartæki lítil,
enjgitt eða í ólagi — og nóg af
nottum.
Þannig er ástandið í Reykjavík
eftir áratuga stjónn íhaldsfLokks-
ins.
I húsniæöismálunum vill svo ýel
til, að hægt er að bera saman
framikvæmdir íhaldsins og Al-
þýðuflokksins,.
Pólarnir og húsnæðisvaindnæöin
hér íihænum sýna afrek íhalds-
ins, heimsku og aðgierðaleysi. —
ibúöirnár í Verkamanna’bústöðun-
u,m sýna framkvæmdir Albýðu-
flokksin'S.
Og það veröur ekki leyst úr
iiú snæðisvandræðu m Reykvikinga
fyr en AlþýðufLokkurinin fær að-
stöðu til að framkvæma umbóta-
stefnu síina.
í Shinahone í Japan er
beilsulind mikil, sem ríkir Jap-
anar sækja mjög. Þeir stíga of-
an í liindiina, og hlaða grjóti í
kring um sig, svo að þeir drukkni
ekki ef þeir sofni. Sumir eru alt
aö þrjár vikur í vatninu!
— Bóndi í Bosníu átti koou,
sem var sítalandi.. Hún var ein-
hver versta kjaftakerling sveitar-
innar og kom bóinda sínum oft í
mesta vanda með slúðurburði
siinum og kjaftavaðli. Eitt sinn
er bóndi hafði eftir mikið erfiði
ráðiö fraim úr einum slíkum
vandræðum, er kona hans hafði
komið af stað, tók hann það til
bragös i^r liann kom heim, að
hann tók skæri kiomu sininar, klipti
af henni tungubroddinn og sagði:
„Þegiðu svo og haltu þér sami-
an.“ Málið kiom fyrir dómstólana,
en þá lýsti kionan því yfir, og
var þó erfitt að skiija hana, að
hún væri ánægð með hlutskifti
sitt.
—■ Herstjórinn í Memel hefir
sektað ritstjóra blaösins þar um
ca. 3600 kr. fyrir það, að hafa
flutt í bláöi sínu jólaboðskap frá
-umhoðsmæini Hitlers eða nazista.
II.
Vér höfum nú skýrt frá merk-
ustu atriðunum í löggjöf Roose-
velts 'Og þeim skoðunum, er á
bak við hana iiggja. Til þessi að
franlkvæma lögin hefir verið
skipaður heill her embættismainna
(National reoovery administrat'ioin,
N. R. A.1) undir forustu Johnsom
hershöfðiingja, er getið hafði sér
mikið orð á stríðstímunum fyrir
skipu'iagshæfileika sína. Með fá-
dæma dugnaði hefir Johmson
skipulagt hina stórkostlegu aug-
lýsimgastarfsemi endurreis'nar-
stjórnariininar, hvarvetna hefir
hinn „blái örn" haldið ininreið
sína, sem merki þeirra, er gejrðu
skyldu sítta við vilja forsietatts.
Óhætt er að segja, aö í fypstu
hafi áformum Roosevelts verið
tekið frábærlega vel af miegin-
þorra þjóðarinnar, og það meira
að segja af eindregnum stjóm-
málaandstæðiingum hains. En síð-
ustu mánuðina virðist andstaðain
farin að magniast og flug hims
„bláa arnar" farið að daprast:.
Hver hiefir þá orðið árangurinin
af þessari einstæðu herferð gegn
kreppu og atviinnuleysi ? Hefir
hún látið vonir herforingjanna
rætast?
Það er engurn efa bundið, a'ö
atvinnuleysið hefir miinkað veru-
lega síðain Roosevelt kom ti)
valda, en þó hvergi nærri eiins
miikið og Johnson hafði gert ráð
fyrir. Sennilega hafa 3'ý—4 millj.
verkamanina fengið atvininu frá
Ipyi í marz og þangað til í októ-
ber. Álitið er, að kaup verkalýðs-
ins sem heild hafi hækkað um
30% á þessum tíma, bæði vegna
þess að einstakir atvininurekendur
hafa hækkað kaupið og fleiri hafa
fengið atvinttu.
Hins vegar fiefir framfærslu-
kostnaðurittin hækkað verulega,
svo raunverulegiHj hagnaður
verkamanna er ekki nærri eins
mikilil og kauphækkunitt bendir
til. Þó mun óhætt að segja, að
kaupgeta verka’man.na sé tals-
vert meiri en áður.
Margir atvinnurekendur sýndu
mótþróa gegn hinum nýju á-
kvæðum um vinnutíma og verka-
kaup, sem. lögin til viðreisnar iðm-
aðinum höföu sett, og verkatmenin
gerðu víða verkföLl til að knýja
þau fram. 5. september var samt
gert ráð fyrir að 85o/o af vinnu-
veitendum heföu gengist undir
hin nýju ákvæði, en víða haifði
stjórn endurreisnarinnar orðið að
slaka talsvert á kröfuttum.
Framleiðsla iðnaðarins jókst
stórum fyrstu mánuðina, þainnig,
að hún 'var ca. 60% meiri í júlí
|en í marz, ien( í október var hún
ek'ki nema 40o/0. mieiri. Sérstak-
Lega jókst framleiðslan af neyziu-
vörum, þar sem sala þeirra gekk
betur, sumpart vegna þess, að
kaupgeta fólks hafði aukist, og
sumpart, og sennilega að ekki svo
Litlu Leyti, vegna óttains við kom-
andi verðhækkun.
Hins vegar varð lítið vart við
aukna eftirspurn á hinum eigin-
Legu framilieiðsluvörum, en sala
þeirra sýnir einmitt bezt hið
raunveruliega ástand iðnaðarinis,
Framleiðslukosnaður atvininurek-
(Niðurlag.)
endanina hefir hækkað tog það
syndi sig, að þeim gekk erfiðlega
að fá lán hjá bönkuinum, sem
ekki vildu lána fyr en útlit væri
fyrir að fyrirtækin gætu borið sig.
Einkum hefir smáatvininurekend-
um gengið eriiðLega að fá lán. til
að borga laun starfsmanlna sintta.
Launahækkuniin og stytting vinnu-
tímans kom tiltölulega harðar
ar niður á þeim, þar siem stórat-
vinnurektemdurnir höfðu sagt upp
tiltölulega meiri hluta af vinnu-
afli sínu. Þrátt fyrir það, að
stjórnin hafði hvatt bainkajna til
örari útlána og verðbréfakaup að-
albankamna, sem áður var á
mdttst, hefir aukið lánsgetu bank-
anna, hafa útl'ánin þó frekar
minkað. Hefir þessi mótþrói bank-
an,na yaldið mikilli óánægju á
meðal stjórnenda viðreismarstarf-
seminnar.
Eins og áður var um getið,
var stjórninni heimilt að niota alt
að 3300 milljónum dollara til op-
inberra framkvæmda, og höfðu
menn vænt sér mikils af þesisu á-
kvæði. Að eins einum þriðja hluta
af þessum peningum hefir verið
úthlutað og enn þá minina raun-
verulega notað. Ástæðan er m. a.
sú, að þessa peninga á helzt að
nota til hjálpar fyrirtækjum, er
geti biorið sig, en fyrir þörfum
þeirra geta bankarnir séð a ð
mestu Leyti. Enn fremur hafa
mörg ríki og sveita- og bæja-fé-
lög, sem iiefðu haft þörf fyrir
peningana, verið svo skuldug, að
þau hafa ekki lögum samkvæmt
mátt taka meiri lán. Þetta ákvæði
viðreisnarlaganna hefir þaninig að
mjög litlu leyti náð tilgangi sitt-
um.
Vér sjáum þannig, að lögin til
viðreisnar iðnaðinum hafa valdið
höfundunum ýmsra vonbrigða, þó
ástandið á þessum sviðum sé
vafalaust talsvert betra en þegar
Roosevelt tók við stjórn.
Hið sama verður naumast sagt
um hittn aðallagabálkinn, lögin
ti,l hjálpar bændunum. Við verð-
um hér að hafa í huga, að hin
núverandi kreppa er fyrst og
fremst landbúnaðarkreppa; verð-
faLlið á aifurðum landbúniaöarins
undanfarin ár hefir verið svo
geiigvænlegt, að þess þekkjast
varla niokkur dæmi áður. Land-
b ú naðarafurðirnar hafa því einnig
faliið stórum í verði miðað við
iðnaðarvörur, og bændur gera
þess vegna kröfur um að afurð-
ir þeirxa hækki meiua í verði en
aðrar vörur.
SíÖan endurreistta'rstarfsemin
hófst, er talið að tekjur bænda
hafi aukist um 23%, en útgjöld
þeirra um ca. 20%. Hér ber að
athuga að landbúnaðurittn í Am-
eríku er rekinn með miklu meira
stóriðnaðarsniði en annars staðar
og að verðhækkun á iðnaðarvör-
um kemur miklu harðar niður á
bændum þar í landi.
Bændur eru því litlu nær en áð-
ur. Þeim er en.n þá ókleift að
borga skuldir sínar og óánægja
þeirra ma,gnast því sífelt, svo að
víða hefi'r Legið við uppreisn,
Bændur taka því eittdregið und-
ir mieð þeim, er álíta að eina
í þeim frá næstu fardögum.
Á fundi heiibrigöismefttdar 4. , inm: ,,sæmiLeg“ ekki að vera tíJ,
apríl síðast liðimn var Ágústi Jós- ' heldiur að eins „mjög léleg" og
1 „óhæf". En skoöunarmenm hafa
leiðin út úr ógöngunum sé aö
fella gengi dollarsins enn þá
rneira og á þantt hátt Jiækka verð-
iÖ á 1 a ndbúna ðarafuröunum og
iétta skuldabyrðina. Þessar radd-
ir verða æ háiværari og rnargir
efast um að Roosievelt fái stað-
ið gegn kröfum þeirra, þegar
þjóðþing Baindaríkjaimna kemur
samiain, því þar er álitið að „in-
flationistamir" svo nefndu s'é í
meiri hluta. Hér skaJ iekki að
sinni spáð hverjar afleiðingar
slíkar ráðstafanir myndu hafa, sn
varla þarf að efast um að þær
myndu valda auiknu tolLastríði og
igluadroða í beimsverzluninini.
Margir amerískir fjármálamenn,
þar á mieðal ýmsir af ráðgjöfum
forsetams, eru á hinn bóginn orðn-
ir skelkaðir yfir þessari þróun og
ráða eindregið til þess að festa
dollarinn, þ. e. þeir vilja að
Bandaríkitt taki sem fyrst upp
aftur gul'lmyntfótinin.
Af því; sem á undan er sagt,
má ráða að ekkert bendi til þess,
að Roosevelt hafi nokkurn tíma
ætlað sér að gera tilraunir til þess
að framkvæma stefmuskrá sociai-
isxmams; hanin hefir gert stórfengi-
lega tilraun til þess að draga úr
atvimnuleysinu, krabbameini þjóð-
félagslíkamams, og hleypa aftur
lifi í framleiðsluna; aftur á móti
hefir hann ekki reynt að breyta
grundvelJittum fyrir skiftingu
framleiðslunttar á meðal þátttak-
enda hemnar.
Tiiraunir Ro-osevelts eru rmerki-
legastar fyrir þá sök, að meö
þeim er falliö síðasta og sterk-
asta vígi hims hagstjórmairlega
frjáisræðis í atvinnumáLuttum.
— Lággengi amieriska dollarsins
hefir valdið því, að mikiö hefir
dregið úr skemtiferðalögum
Bandarikjamantta erlendis, eigi
sízt til Bretlands, Frakklands og
ánnara Evrópulainda. Einnig hefir
þó dregið úr skemtiferðalögum
til Bermíuda, Mexioo, Suður-Am-
eríku og jafnvel Canada. Og ör-
sökin er að eins ein, sú, að
Bandaríkjamenn fá erlendis miklu
minna fyrir peniinga sína en áð-
ur. Arið 1932 fóru 228 986 amer-
fskir ferðamenn til Evrópu og
eyddu þar 143 450 000 dollurum,
árið 1931 239 343 og eyddu 194-
000 000 og 1930 301 614 og eyddu
ur, ef miöaö er við brezk pund,
309 000 000 dolluru'm. Nærri læt-
að amierískir ferðamenn fái helm-
imgi minna fyrir pienfoga: sína i
JBretlandÍ í ár en 1932. — Skemti-
fcrðalög i Bandaríkjuttuim hafé
ekki minkað og kostnaöur við
þau staðiið í stað. Hins ýegar eíú
nú allar horfur á, að innanlandsi-
skemtiferðir muni mjög aukást,
og a ð mikið af þvi fé, sem áöúr
var skilið eftir eriendis, verði nú
varið á frægustu skemtistöðum
Battdaríkjattina.
— itali einn, Emilio d’Argenzio
að nafni, heldur því fram, að
hann hafi gert stórkostlega merka
uppgötvun i kvikmyttdagerð.
Hann kveðst geta sýnt kvikmynd-
’ir í fuLIu dagsljósi, eða upplýst-
uim sal, og muni myndim sjást
betur en kvikmyndir sjást nú.
Hann á «ú bráðum að sýna hvað
hann geti.
— Samkvæmt nýjustu skýrsJ-
um eru nú 143 skip aðgerðarlaus
úr verz lu n arflota Nor ðmanma.