Alþýðublaðið - 18.01.1934, Blaðsíða 3

FIMTUDAGINN 18. JAN. 1934.
1
3
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
DAGBLAÐ 0G VIKUBLAÐ
ÚTGFANDI:
ALÞÝÐUFLOKKJRINN
RITSTJÓRI \
F. R. VALDEiWARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8 —10.
Simar:
4900: Afgreiðsla, auglýtlngar.
4901: Ritstjórn (Innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4905: Prentsmiðjan.
Pitstjórnin er til viðtals kl. 6 — 7.
Æska
og umskiftingar.
Er hægt a'ð hugsa sér, að unga
fólkið kjóisi íhaldsmexm, sem nú
kalda sig Sjálfstæðisflokk ? Hefir
sú ógæfa hent höfuðborg okkar
góða og fagra laads, að falLegu
börniin heninar hafi orðfð að „um-
skiftingum" eiins og Jón Porláks-
son?
Piltar og stúlkur! Munið pið
ekki að. það voru jafnáðarmienn,
sem fyrst og síðast börðust bezt
fyrir því, að þið fengjuð kosning*-
árrétt? Sjáið þið ekki, að það er í
hugsjón jafnaðarstefnunnar, sem
frelisið býr? Finnið þið ekki, að
það er í jafnaðarstefníunini, sem
kærlleikurinm er göfugastur? Heyr-
ið þið ekki dunurnar undaln stór-
huga fylkiingum frjálsra manina
fram á framtíðarvegi jafnaðar-
istefnuninar?
íhaldisæiska! Hafið þið nokkurn
tíima heyrt aqdstiyggilegra orð?
Það er misþyrming á allni skyin-
samlegri hugsun — gömul æska
Sjáilfstæðisflokks-æska! Manni
dettur í hug umiskiftingurimin í
þjóðisögunum. Getur imokkuð verið
dáðlausara? „Dainskain Islending"
höfum við engain. En er nú í-
haldsæska komin í hans stað!
Þið vitið, að Sjálfistæðisfliokk-
uri.n.n hét áður íhaldsflokkur. Og
þið vitið, að hann hefir á engan
hátt skift um stefnu iné forystu-
mienn síðan. Hann er íhaldsflokk-
ur, flokkur gamla fólksins. Það
er ihald og elli, sem eiga saman,
en æskaln á saman við starf og
gamian.
(ajó'ðiernissiinina getið þið ekkii
kcsið, af því að þið elskiö frels-
ið og hafið skömm á allri ó-
driengilegri kúgun — kvalaþorsta
nazista. ,,Framsókn“ getið þið
ekki kosið, af þvi að hún bregst
alt af lítilmagnainum þegiar mest
á' reynir, þó hún skreyti sig fyr-
ir kosningar með máliefnum jafn-
aðarmianinia, sem fara hanini illa
af því að hún er óhreiin,. Komm-
únistar eru ekki til neins, nema
til þess að slást við nazista og
svo ti.1 þess að nagrægja sundur
sairotök verkalýðsins. Þið hafið'
skömm á lyginini. Þ'ass vegna far-
ið þið ekki til kommúniista.
Ég sé það á svip ykkar, að þið
veljið frelsi, manndáð, driengskap,
göfugar hugsjónir jafnaðiarstefn-
udnar. Ég sé það, að þið búið
bæði yfir kærteika og karlmensku.
Þess vegna kjósið þið nú A.
5. 3.
ALÞÝÐUBLAðlÐ
B æj a r stiðf narkosninoarnar
eftir Ólaf Friðriksson.
„Samræmið" hjá ihaldlnn.
Barátta íhaldsins gegin bæjarútgefð er orðin að hinni mestu
hringavitleysu. Eitt af því, sem það hefir fundið upp, er þetta:
Það má ekki auka framlieiðslutækin vegna þess, að við get-
um ekiki selt meira en nú.
Um þetta aegir Morgunbiaðíið orðrétt:
„Leiðtogar sósíalista vita sem er, að fiskiframleiðslan í tend-
inu fier sífelt vaxaindi. Þeir vita, að mjög er orðið erfitt að selja
allan afLainn. Aukin franjleiðsla verðfellir því alian afLann, drep-
ur niður útgerð þá, sem fyrir er og leykm atvinnuleysid.“
En blaöjnu finst þetta ekki nóg og hætir þvi við:
„Ráðdð til að bæta úr atvmnuteysimu er því elcki að stofna
til bœjarútgerdar 10 togam, er sósíalistar tala um. Ráðið er að
skapa hér skilyrði fyrir nýja vélbákiútgerð, sem Jón ÞorLáksson
og aðrir sjálfstæðismenin berjast fyriir.“
Samkvæmt þessu ur því vel hægt að auka markaðinn og
selja fiskinn,
eí itdnn er vefddœr af vélbáfom
en ómögulegt,
ef hansa er veiddar sf tognrum,
sem gerðir eru út af bæjarfélaginu!
Slík er röksemdafærsla íhaldsins.
Það viLl ekki bæjarútgerð, skki af því að eklci sé hægt að.
isielja afla hennar, beldur af því að hún skerðir vald útgerö'
aríhaldisins.
"iT
Við bæjarstjórnarkosningarnar,
sem nú faria í höind, er kosið um !
það, hvort hið opinbera, það er
bæjarféiagið, eigi að fara „að
fást við útgerð“ (sem íhaidið kall-
ar). Sú tilhugsun, að bærinn fari
að gena út, virðist vera íhaldinu,
eða að minsta kosti forimgjum
þess, nær óbærileg. En hvens
vegna, er erfitt að skilja. Þeir vita
þó að rí'kið rekur tvo og eigin-
Lega þrjá banka, og þeir vita, að
þó að aðalforingi þess, Jón Þor-
Láksson, Legði til hér um árið að .
Landsbankinn yrði gerður að
einstakra manna eign, þá er þessi
ríkisriekstur bankanna hafður að
fuilum vilja svo að segja hvens
einasta íhaldsþingmanns. Þeir
geta heldur ekki verið búnir að
glieyma aö rikið á síldarbræðslu-
stöð á Siglufirði, og að íhalds-
menin á þingi greiddu atkvæði
með henni. Þá geta þeir einn síð-
ur verið búnir að gieyma, að
þingmenn þeirra á siðasta þingá
virtust elsku sáttir við hina flokk-
ana um að nauðsyn bæri til að
reisa aðra síldarverksmiöju á
Norðurlandi fyrir rikissjóð, eða
auka að miklum mun þá, semj
fyrir er. Þá má geta þess, að ríkið
á og rekur eitt stærsta atvininu-
fyrirtæki landsins, sem er sím-
inn, en eins og menn vita, þá er
síminn í fjölda löndum einkafyr-
irtæki (ten þykir reymdar maste
lóféti í flestum þeim löndum). Ég
skal nú ekki fjölyrða frekar um
ríkisrekstur hér á landi, þó margt
fleira mætti telja, en viðvíkjandi
bæjarriekstri vil ég benda á að
Reykjavíkurborg iiekur bæði raf-
magnsstöð og gasstöð, og er
hvort um sig með stærstu fyrir-
tækjum í borginmi, og það fengj-
ust áreiðaniega ekki mörg at-
kvæði með því að bærinn seldi
þessi fyrirtæki sín. En það sem
við Aiþýðuflokksmenmirnir höfum
á móti rekstri þeirra er það, að
við viljum láta þau selja ódýrar.
mikiðv selja almenningi of dýri.
— okkur finst þau græða fuLl-
mikið.
Þegar þetta alt er nú athugað,
verður hræðsla ihaldsforingjainna
við bæjaríitgerðina næsta ein-
kenniieg. Auðvitað getur hún
stafað nokkuð af almeinairi íhalds-
semi, þ. e. verið af sömu orsök-
um-, sem bæjarfuiltrúar íhaldsins
í Reykjavík greiddu allir með
tölu árið 1926 atkvæði móti ti.1-
lögu AlþýðufLokksins um að færa
kosnLngaaldurinin ofan, í 21 ár, af
sörnu orsökum og miðstjórn í-
haldsins lýsti því yfir árið 1927Í
að hún væri algerlega mótfallin
kjördæmabreytingu, og enn frem-
ur af sörnu orsökum, sem íhald-
ið í bæjarstjórninni hefir i síð-
ast liðin fimm ár barist á mótp'
því, að Sogið yrði virkjað, og nú
á síðasta ári fengið því frestað
um að minsta kosti eitt ár.
En mótstaða íhaldsforingjanna
stafar ekki eingöngu af ihalds-
semi, hún á tvímælalaust að
nokkru Leyti rót sina að nekja
til sjálfra togaraeigendanna, sem
óttast, aö^ Þegar bærinn er farinn
að reka togara hér, muni fljót-
lega komla í ljós yfirburðir bæjax-
rekstursins, og krafa korqa um
að allir togarar verði reknir af
bænum, eða að minsta kosti að
togaraeigiendur láti togarana
ganga eiins Lengi og bærinn.
Við Alþýðuflokksmjenn viljum
fyrst og friemst gera að ríkis-
bæja- eða sveita-rekstri þau fyr-
irtæki, sem eru þannig í eðli sínu,
að þau skapa grundvöllinn undir
annari atvinnu, og þó einkum
þegir þau eru þess eðlís, að írum
kvæði einstaklingsins eða einka-
framtakið getur elcki Leyst hlut-
verkið af liendi þaninig, að við-
unandi sé fyrir almenning. Þegar
al.lir flokkar eru sam.dóma um
að ríkið. þurfi að eiga símann,
reka bankania, reisa síldarbræðslu-
stöð o. s. frv., þá er það fyrir
það, að þeir viðurkenna að þessi
nekstur sé grundvöLluriinn undir
mörgum öðrum atvinn;ur|ekstri, og
að þau séu svo mikilvæg fyrir al-
ímenning, að einkaframtakinu sé
ekki treystandi til þess að fará
með þau.
TiOgaraútgerðin í Reykjavík er
fyrir löngu orðiin aðalundirstaðian
undir öllum öðrum atvinnurekstri
tér í Reykjavík, og framtíð allrn
annara atvinnuvega um langa
fram.tíð bersýnilega komin undir
henni. Það eru því margir farnix
að sjá, og það langtum fieiri en
vilja viðurkenna að þeiT séu jafn-
aðarmenn, að Reykjavfk er háski
búin að því, ef hún á að reiða
sig ein.göngu á einkareksturinn
hvað togaraútgerð viðvikur. Ber
þar tvent til, að einkaframtiaikið
virðist engan mátt hafa til þess
að gera út nóga togara, o.g hitt,
sem er jafnvel >enn mikilvægara,
að samkvæmt eðli einikareksturs-
ins hlýtur hann að stöðva rekst-
urinn hvert það tímabil, sem hann
efast um að gróði verði á riekstn-
inum. Togarar einstakliingainna
eru því í landfestum töluvert
lengur en þainn tíma, sem þeir
raunverulega myndu ekki bera
s:g, ef þeir gengju, því þieir eru
það eininig allan þann tíma, sem
útgerðarmenn eru hræddir um að
þ.eir myndu ekki bera sig, en
þetta er eihs og við vitum oft
æði langur timi úr árinu. Togarar
einstaklingan'na eru eðiiLega rekn-
ir út frá þvi, íhvað borgi /sig
bezt fyrir útgerðarmiennina, og
pví einu. En hér fara ekki saman
hagsmunir togaraútgerðarmanna
og hagsmunir almennings. Eða
réttara sagt, hagsmunir bæjarfé-
cagsins og almennings annars
vegar krefjast þess, að toganaTnr
ir séu gerðir út í lengstu lög, en
hagsmunirr einstakra útgerðar-
manna, að ekki sé tekið tillit til
annars en neikningslegs gróða, án
alis tillits til hvort atvinnan
verður mikil eða lítil fyrir al-
menining eða hvort ríki eða bæj-
arfélag beint eða óbeint tapar við
að miissa tekjuskatt og tolla, út-
svör, hafnargjöld og annað, sem
minkar við það að skipiin ganga
ekki eða að fólkið er atvinnu-
laust.
Af öllum íbúum Reykjavíkur
eru það ekki nema sárafáir menn
— aðailega sjálfir útgerðarmienín-
irnir — sem ekki hafa beiint eða
óbeint hagnað af bæjarútgerð.
Það liggur í augum uppi, hve
augljós hagnaðurinn er fyrir
verkaimenn, verkakonur og sjó-
menn — meiri atvinina og Lengri
atvinna — en af því Leiðir aftur
meiri atvinna fyrir kaupmenn og
verzlunarmenn, og fyrir iðnaðar-
Irnenn hverju nafni sem nefnast.
Hafi verkafólkið nóga atviinnu,
hafa þessir m.enn það líka, en
af þessiu Leiðir aftur meiri tekjur
fyrir bæjar- og ríkis-sjóð, en af
því njóta aftur góðs alls konar
starfsmenn og embættismenn, og
ekki verður kaupið lækkað við
þá, meðan allir atvinnuvegir eru
i gangi. Ég hefi heyrt eimstaka
íhaldsm.ann koma með hinar fá-
ránlegustu mótbárur gegn bæjar-
útgerð, viðlíka fáránlegar og hér
áður mátti heyra íhaldsmenn kom
með gegn almenna kosningarrétt-
inum og kjördæmalagfæringunni,
en ég ætla að láta mér nægja að
bæta hér við, að þar eð allir
vita að það er vinnan, sem skap-
ar þjóðarauöinn, og að ekkert
fæst þiegar auðum höndum er
haldið, þá er tap þjóðarinnai auð-
sætt í hvert skifti -sem útgerð-
arinenu stöðva togarana, af þvi
að þeir eru ekki vissdr um að
þeir græði.
Bæjarútgerð togara er ekki ó-
þekt hér á landi. Hafnarfjörður,
þar sem A1 þýðuf 1 okksmenn eru í
meiri hluta, hefir um nokkur ár
gert út einn togara. Nú skuluð
þið bara hringja upp bankastjór-
ana í Utvegsbankanum, það er
ekki mema einn þeirra Alþýðu-
flokksmaður, en það er sama hver
þeirra það er, og spyrja hvort
rekstur þessa togara liafi ekki
gengið vel, og það mun enginn
þeirxa geta svarað því öðru en
játandi, eða að hann hafi sizt
gengið síður ©n annara togara.
Það er kunnugt, að íhaldsmenn
hafa við tvennar þingkosningár
unnið Hafnarfjörð, og það var
ekki að furða þó þeir gerðu sér
nú góðar vonir um að geta umnið
meirihluta við þessar bæjarstjóm-
arkosningar. En hveraiig fór? Al-
þýðuflokkurinn vann hinn glæsi-
legasta sigur, og allir vita að
það var fyrst og fremst að þakka
bæjarútgerðinmi, sem kjósendunnir
vissu. að yrði lögð niður, ef í-
haldið kæmist aftur í meirihluta.
Það var sú tíðin, að atvinmu-
vegir Reykvíkinga voru svo fá-
brotnir, að þess gerðist lítil þörf
að bæjarfélagið skifti sér af þeim.
En þeir tímar eru löngu liðnir.
Útgerðin er nú orðin svo um-
svifamikil, að það er ekki nemái
bæjarfélagið sjálft, sem getur nek-
ið hana þannig, að ailir fái at-
vininu. Flestir virðast samdómai
um að þjóðfélagið geti heimtað
af hverjum fullvinnandi manni að
hann viinni. En þá virðist sem
einstaklingurinn eigi ekki síður
að geta heimtað af þjóðfélaginu,
að hanin fái að vinna. En upp á
það, hefir vantað æði mikið síð-
ari árin, og úr hinni eðliLegu
kröfu almennings um að fá að
vinma er ekki hægt að bæta nema
með því móti að hið opinbera taki
undirstöðuatvinnuvegina í sínar
hendur að nokkru eða öl'lu Leyti.
Og togaraútgerðin hér í Reykja-
vik er, eins og ég fyr gat um,
siíkur undirstöðu-atviinnuveguir,
Verði fhaidið áfratn í meiri hluta,
vitum við að engin breyting verð-
ur á atvinmumáium bæjarins, Nái
Alþýðuflokkurinn hins vegar
tneiri hluta, verða þegar í stað
útvegaðir togarar — það þýðir
lekkert að fara að koma með að
það sé ekki hægt — og nóg at-
vinna verður hér fyrir alla.
Hvort skyldi nú vera betra?
Ólafirr Fridriksson.
í dag og á morgun kl. 8 siðd,
(stundvíslega):
,Naðar og kona‘.
Aðgöngumiðasala i Iðnó i dag
frá kl. 1 e h. og á morgun (föstu-
dagssýnmg) frá kl. 1 e. h.
Simi 3191.