Morgunblaðið - 29.08.1997, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LIF
FÖSTUDAGUR 29. ÁGÚST 1997 B 3
BENEDIKT Sveinsson dagbókarhöfundur var oftast vinnumaður í Mjóafirði, Morgunblaðia/RAX
DAGBOK SMALANS
Dregur sjálfan
út úr eigin frásögn um lífið
framhjá einhverju sem þyki ekki
lengur við hæfi.“
Hún nefnir sem dæmi að útfrá
minningum Guðrúnar megi álykta
að hún hafi ekki fengið að ganga
menntaveginn og að pabbi hennar
og systir hafi staðið í veginum.
Hinsvegar er ekki hægt að merkja
það af bréfum hennar. Guðrún segir
til dæmis í bréfi til fóður síns frá
konu í Danmörku sem bjóðist til að
kosta hana til náms í eitt ár, en að
hún viti sjálf að hún geti ekki tekið
tilboðinu. Síðan segist hún hlakka
til að koma heim.
„Ef til vill hefur Guðrún ekki haft
kjark eða löngun til að storka hefð-
bundnum gildum í samfélaginu,"
segir Sigrún, „en þegar hún skrifar
sjálfsævisöguna, fjörutíu árum síð-
ar, horfði málið aftur á móti öðruvísi
við, enda höfðu viðhorf til menntun-
ar kvenna breyst töluvert."
Sigrún hefur líka greint í bréfum
og dagbókum sem hún hefur rann-
sakað að unglingar voru til sem
hópur á 19. öld sem hafði mikla þörf
til að mynda náið tilfinningasam-
band við einstaklinga af sama kyni
sem býr yfir svipaðri reynslu og
deila reynsluheiminum með honum
í því skyni að þroska sjálfsímynd
sína. „Petta kemur aftur á móti ekki
fram í hefðbundinni sagnfræði,"
segir hún.
Davíð segir að samkvæmt skil-
greiningu sem birtist í húsagatil-
skipuninni 1746 falli börn og vinnu-
hjú undir hugtakið ungdómur. Og
að sagnfræðingar hafi haft tilhneig-
ingu til að lýsa þessum hópum sem
einsleitum. En hvernig litu þessir
einstaklingar á sig sjálfa?
Sjálfsmynd þeirra má kanna með
því að rýna í bréf þeirra, dagbækur
og aðrar persónulegar heimildir.
Sjálfsímyndin í persónulegum
heimildum
Davíð og Sigrún hafa bæði áhuga
á mótun sjálfsímyndar og eru að
vinna önnur verkefni tengd henni.
„Pað að byrja að skrifa dagbók er
einmitt merki um einstaklingsvit-
und,“ segir Davíð.
Nú fetum við okkur aftur upp úr
kjallaranum í handritadeildinni og
starfsmaður lokar dyrunum með
hinum rammgerðu hurðum. Dag-
bækur og bréf eru kjömar heimildir
til að rannsaka viðhorf einstakling-
anna, tilfinningar þeirra og upplifun
og setja svo í samhengi við það sem
var að gerast í samfélaginu á af-
mörkuðu skeiði.
BENEDIKT Sveinsson (1849-1928),
smali og vinnumaður, skrifaði dag-
bækur frá 1881-1920 og eru þær
geymdar á handritadeild. Þær eru
ritaðar í Kirkjubóli í Norðfirði, Firði,
Fjarðarkoti, Hofi og Brekku í Mjóa-
firði í Suður-Múlasýslu.
Davíð Ólafsson hefur skráð að
Benedikt hafi fæðst á Kirkjubóli í
Norðfirði 20. júlí 1849 og alist þar
upp til 17 ára aldurs. Árið 1866 hóf
hann vinnumennskuferil sinn á Firði
í Mjóafirði, sem varði alla ævina.
Hann hafði nokkuð tíð vistaskipti á
fyrri hluta ævinnar en hélt sig þó
ætíð við Mjóafjörð og heimaslóðir og
dvaldi oftast hjá ættingjum. Frá ár-
inu 1887 dvaldi hann 18 ár á Firði og
síðustu 23 ár ævinnar í Fjarðarkoti.
Benedikt var ógiftur og barnlaus.
Dagbækur vinnumannsins eru í 11
bindum og bögglum, óinnbundnar að
mestu og teljast allar sæmilega læsi-
legar og vel varðveittar. Davíð hefur
greint innihald þeirra og skrifað:
„Dagbækur Benedikts Sveinsson-
ar segja margt um daglega hætti og
hið hversdagslega líf í austfirskum
sveitum á áratugunum í kringum síð-
ustu aldamót. Fastir liðir eru veður-
lýsing, yfirlit yfir búskapinn og
skepnuhöld og dagleg störf til sjós
og lands. Auk þess að fjalla um lífið á
þeim bæjum sem Benedikt var vist-
ráðinn hverju sinni, greinir hann frá
mörgu sem átti sér stað í sveitalífinu
og athafnalífi nágrennisins s.s. fé-
lags- og menningarlíf í sveitinni og
skipakomur og fiskveiðar í kaupstöð-
unum. Dagbókin bregður hins vegar
ekki jafnmiklu Ijósi á stöðu vinnu-
fólks í sveit, tilfinningar þeirra og
sjálfsmynd því skrif Benedikts eru
ekki persónuleg heldur hlutlaus.
Dagbókarritari dregur sjálfan sig að
mestu út úr frásögninni."
Guðrún BorgQörð.
Sjálfsimynd
Guðrúnar
Borgf jörð er
blönduð húmor
og biturð.
Ekta
pippamey
SIGRÚN Sigurðardóttir hefur
verið að rannsaka bréf, meðal
annars Guðrúnar Borgfjörð. Hér
er brot úr bréf! Guðrúnar til Finns
Jónssonar bróður síns sem Sigrún
merkir með orðinu sjálfsímynd,
sem verður eitt af lykilorðunum í
tölvuforritinu á handritadeild. Það
er ritað 4. desember 1882:
„Pað giptir sig hver kjaptur
nema jeg, þið megið víst sitja með
mig sem illa lynta pippamey alla
daga, svo geng jeg náttúrlega á
mili systkinanna og verð úti árið
hjá hverju, þangað til þið öll eruð
orðin leið á mér þá sest jeg ein-
hverstaða að, og fæ mjer hund og
kött eins og ekta pippamey og svo
dei jeg úr vesöldinni, og skil ekk-
ert eptir nema þessi uppeldis-
böm!!
fróðleik um Titanic; byggingu
skipsins, sögu þess, ferðalag og
endalok.
En, segið mér, af hverju þessi
mikli áhugi á Titanic?
Sigurður er fyrri til að svara. „Ég
var á svipuðum aldri og litli vinur
minn hérna, þó lfklega aðeins yngri,
og lá veikur af berklum í kjallara-
holunni heima. Móðir mín, sem var
saumakona, reyndi að stytta mér
stundir með sögum, meðal annars
af Titanic. Einhvern veginn fór svo
að örlög skipsins og farþeganna
hafa fylgt mér síðan. Pað kom á
mann sem lítinn polla að heyra
svona.“
SIGURÐUR setti sitt módel
(með rauða botninum) saman
fyrir rúmum 20 árum en Krist-
ján á alveg eins módel sem
hann keypti í fyrra.
Morgunblaðið/Þorkell
MYNDIR, biöð og bækur um Titanic. Svarta bókin með krossinum,
Sú nótt gleymist aldrei, hefur fylgt Sigurði lengi.
Sú nótt gleymist aldreí
Sigurður á í fórum sínum bók, Sú
nótt gleymist aldrei, sem móðir
hans gaf honum. Svört og lúin með
hvítum krossi framan á kápu rekur
hún þessa sorgarsögu. Sigurður
hefur Ijósritað ýmsan fróðleik úr
bókinni fyrir Krisfján og Ijósmyndir
líka. Kristján hefur líka lesið bók-
ina, bæði hjá Sigurði og á bókasöfn-
um. En helst vill hann kaupa svona
bók á fornsölu. Alveg eins bók og
Sigurður á.
Áhugi Kristjáns á Titanic kvikn-
aði þegar hann sá teiknimynd um
slysið í sjónvarpinu. Hann fór að
róta í skápum hjá mömmu og pappa
og fann National Geographic blöð
með myndum af skipinu. Svo varð
hann sér úti um góðar bækur og fór
að safna fyrir módeli. „Mér þykir
eiginlega aðallega flottast hvað flak-
ið liggur djúpt,“ segir hann.
Titanic var stærsta farþegaskip
heims á sínum tíma og talið
ósökkvandi. Annað kom í Ijós því
skipið fórst 15. apríl 1912 í jómfrúr-
ferð sinni, frá Southampton til New
York, eftir árekstur við ísjaka við
Nýfundnaland. Af 2.200 farþegum
og áhafnarmeðlimum drukknuðu
um 1500. Flak Titanic fannst á hafs-
botni 1985.
Módelln
Sigurður og Kristján eiga ná-
kvæmlega eins módel af Titanic.
„Ég setti mitt saman 1971 þegar ég
var nýkominn heim frá London og
var að jafna mig eftir hjartaað-
gerð,“ segir Sigurður. Hann á
reyndar fjölda skipslíkana sem
hann hefur sett saman og blaða-
maður þiggur með ánægju af hon-
um boð um að kíkja í heimsókn við
tækifæri og skoða þau. Auk Titanic
skipar Norska ljónið þar sérstakan
heiðiirssess.
„Ég keypti mitt módel í Hag-
kaup,“ segir Kristján, „og ég fékk
afslátt því það vantar límmiða á
það.“ Eini munurinn á módelunum
tveimur er að eigendumir máluðu
þau í mismunandi litum.
Titanic-safn og Titanic-mynd
Pað er af nógu að taka fyrir
áhugamenn um örlög Titanic, bækur
og tímarit, myndir, módel og margt
fleira. Kristján segist svekktastur
yfir því að hafa ekki haft hugsun á
því að fara á Titanic safnið í London
þegar hann var þar á ferð með for-
eldrum sínum fyrir fáum árum. Já,
er Titanic-safn þar, spyr blaðamað-
ur grandalaus. „Auðvitað! Titanic
var breskt skip,“ segir Krislján og á
greinilega erfitt með að trúa fávisku
gestsins. Sigurður hristir höfuðið.
Hann hefur ekki heldur komið á Tit-
anic-safnið í London, en hann þekkir
heimsins höf eftir að hafa siglt um
árabil á fraktskiptum, lengst af á
Mælifellinu.
Nú er myndin búin og Margrét
mamma Kristjáns vill fá hópinn inn
í eldhús þar sem vöfflur með rjóma
og sultu bíða. Við látum ekki segja
okkur það tvisvar og yfir borðum er
spekúlerað í því hvenær stórmyndin
um Titanicslysið, sem sagt er að
verði dýrasta kvikmynd sögunnar,
verði sýnd hér á landi.
Getiði hverjir ætla að sjá þá
mynd?