Morgunblaðið - 26.11.1997, Blaðsíða 2

2 B MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1997

ÓLAFUR K. MAGNÚSSON
SKÁLDAÞING
Árið 1964 sótti W.H. Auden ísland heim öðru sinni en hér hafði hann komið ungur maður ásamt skáldbróður
sínu MacNeice og þeir skrifað saman bókina Letters from Iceland 1937. Að þessu sinni hitti hann hins vegar
fyrir íslenska skáldbræður, og er hér á myndinni ásamt skáldjöfrunum Gunnari Gunnarssyni, Sigurði Nordal og
Tómasi Guðmundssyni.
MAÐURINN hefur ævinlega þurft á
að halda einskonar sýndarveröld, helzt
án sterkra tengsla við veruleikann. Úr
þessari hálfmynd er goðsögnin sprott-
in. Nú á dögum birtist hún einna helzt í
þeirri sýndarveröld sem fjölmiðlar eru
sífelldlega að bregða upp, ýmist í áróð-
ursskyni eða til að sætta okkur við þann veruleika sem
enginn hefur í hendi sér. Það er úr slíkum jarðvegi sem
bamfóstra getur orðið eins konar þjóðhetja í miðjum
harmleik sem á sér illskýranlegar forsendur enda eru
þær óþarfar vegna þess að ímyndin skiptir öllu máli en
hvorki veruleikinn sjálfur né hastarlegt umhverfi um líf
okkar. Það er engin tilviljun að ímynd á sér rætur í
ímyndun - og segir alla söguna. Allt sem máli skiptir
eru tilfinningar og það er nóg af þeim, brengluðum og
óbrengluðum, í því tæki sem nú stjómar viðbrögðum
fólks í heiminum, sjónvarpinu. Þess vegna verða til hug-
tök eins og prinsessa fólksins, án tengsla við veraleik-
ann; sprottin úr goðsögn og fjölmiðlaímynd.
Við sem vinnum á fjölmiðlum þekkjum þessa tilburði.
Við reynum að stemma stigu við áherzlubrenglun og
túlka veraleikann, en sitjum oftar en ekki uppi með
ímyndina.
Ólafur K. Magnússon gerði sér grein fyrir þessu öllu
og túlkaði umhverfið af þeirri raunsæju og skilgóðu
nærfæmi sem var fremur í tengslum við veraleikann
sjálfan en sýndarskynjun sem er forsenda goðsagna og
ævintýra.
I þessari tilbúnu veröld er þess jafnvel krafizt að
harmleikir séu einskonar afþreying; markaðsvara.
Ulionskviða í nútímaumbúðum.
Blaðaljósmyndun er af öðrum toga. Hráefni hennar
er veröldin sjálf, goðsagnalaus en áhrifamikil í allri
sinni hrópandi þögn. Tíminn stöðvaður eins og síðasta
andvarp.
Þessi veruleiki var viðfangsefni Ólafs K. Magnússon-
ar. Og hann hafði slík tök á því að undrun sætti oft og
tíðum.
Ólafur K. Magnússon var einn af máttarstólpum
Morgunblaðsins; einstakur fréttaljósmyndari. Sumar
mynda hans einnig listilega teknar, en era umfram allt
fréttamyndir. Verða ekki teknar aftur á hverju sem
gengur. Þær lýsa því sem var að gerast
og Olafur var alltaf á réttum stað á rétt-
um tíma. Margar mannamynda hans
era ógleymanlegar. Mér er nær að
halda að hann hafi tekið vel flestar
myndimar í þáttinn I fáum orðum sagt,
sem ég skrifaði í Morgunblaðið áram
saman. Samstarf okkar var því í senn náið og persónu-
legt. Það var gaman að vinna með Ólafi. Hann var alltaf
sjálfum sér og blaðinu til sóma. Það fór lítið fyrir honum,
en samt náði hann alltaf réttu myndunum. Hann var
ómetanlegur Morgunblaðinu öll þau ár sem hann starf-
aði þar og ég hafði vonað að honum tækist að raða
myndasafni sínu og gera það aðgengilegt - og þá ef til
viÚ með það í huga að gefin yrði út bók með beztu mynd-
um hans. Þetta safn er sögulegur fjársjóður, einstætt
verk um átakamikla samtíð. Kannski verður þessi bók
einhvem tímann gefin út, vonandi. En það er mikilvægt
að safnið varðveitist.
Ólafur K. Magnússon var mikill blaðamaður. Hann
hafði einstæða tilfínningu fytir því sem skipti máli. Sem
blaðaljósmyndari minnti hann á þann fræga fréttamann
AP, Ed Gilmore. Hann sást sjaldnast þar sem aðrir
vora, en hann hafði sambönd og kunni að nota þau.
Hann náði fréttum sem öðram sást yfir. Hann gat lýst
ástandinu í brezka sendiráðinu við Laufásveg þegar að-
súgur var gerður að því í þorskastríðinu. Samt var hann
víðs fjarri, sat niðri á Hótel Borg og talaði við þá sem
vora innan dyra í sendiráðinu og vissu allt um ástandið
þar. Meðan egg og grjót dundi á húsinu var Chopin leik-
inn í stofunni. Þetta vissi Ed Gilmore en ekki þeir sem
horfðu á grjótkastið. Þeir urðu að láta sér nægja að lýsa
aðfórinni að húsinu, en vissu ekkert um ástandið innan
dyra. Lýsing fréttamanns AP birtist í mörgum blöðum
víða um heim, mig minnir á forsíðu The Harald Tribu-
ne.
Þannig getur blaðamaður unnið sem hefur tilfinningu
fréttamannsins, en hún er eins og einhvers konar eðlis-
ávísun sem er meðfædd og lærist ekki. Og þannig vann
Ólafur K. Magnússon, nánast ósýnilegur. En hann vissi
alltaf ef Chopin var leikinn undir grjótkasti.
Matthías Johannessen.
TIMINN
STÖÐVAÐUR
EINS OG
SÍÐASTA
ANDVARP
STYTTAN OG BORGARSKÁLDIÐ
ÞAÐ er mikið um dýrðir í Austurstræti þar sem eiginkona Tómasar
Guðmundssonar býr sig undir að afhjúpa styttu af manni sínum en
hlédrægt borgarskáldið snýr sér undan eins og hann viti ekki alveg
hvernig hann eigi að vera í öllu umstanginu. Það andartak fangar
ljósmyndin meðan athygli allra annarra beinist að styttunni.
SPAUGARAR
Páll ísólfsson tónskáid og Brynjólfur Jóhannesson leikari höfðu báðir
það orð á sér að vera gamansamir í besta lagi og hrókar alls fagnaðar
þegar svo bar undir. Þessi mynd Ól. K. M. nær vel þessum eðlisþáttum
listamannanna, en leiðir þeirra lágu oft saman - m.a. í GuIIna hliði Davíðs
Stefánssonar þar sem Páll samdi tónlistina en Brynjólfur lék Jón bónda.