Morgunblaðið - 26.11.1997, Blaðsíða 8

8 B MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1997
ÓLAFUR K. MAGNÚSSON
Hann Óli Magg er látinn. Myndir
birtast frá 40 ára samfylgd undirrit-
aðs blaðamanns við fréttaljós-
myndarann Ólaf K. Magnússon á
Morgunblaðinu við margvíslegar að-
stæður. Hann fékk þó þessi 30 ár
sem hann af sinni einstöku skynjun
á aðstæðum og rólega viðbragði
bjargaði okkur báðum um þegar
flugvélin var að fljúga inn í fjall. Við
höfðum rokið til þegar hafís fyllti
alla firði á Ströndum og Austurlandi
1966 eftir að hafa ekki látið sjá sig í
áratugi. Við flugum í lítilli rellu, sem
hringsnerist inni á fjörðum obbann
af deginum, en þar sem Óla langaði í
lokin til að fá fleiri myndir af syðri
Austfjörðunum eftir að tekið var
eldsneyti á Egilsstöðum, lentum við
í myrkri og mættum þoku norður af
Vatnajökli. Ungur flugmaður og
ekki enn kunnugur landinu lyfti sér
upp fyrir skýin. Nokkru seinna sá
hann gat í skýjabakkanum og stakk
sér niður. Þama blöstu við mörg ljós
og hann sneri sér við og spurði
blaðamanninn hvort hann héldi ekki
að þetta væri Selfoss. Eftir að hafa í
huganum farið yfir fjöllin sem við
áttum að hafa flogið yfir voru látnar
í ljós efasemdir. Hann sagði við
skulum bara gá og tók stefnuna á
þessa ljósadýrð. Allt í einu sagði Óli
með hægðinni: Beygðu til vinstri,
fjall! Hann hafði séð svolítinn
skugga koma upp á ljósin, sem
reyndust vera á Laugarvatni. Við
vorum að fljúga inn í fjallsöxlina þar
fyrir austan. Nú tók Óli við stjóm-
inni: Þú flýgur yfir Lyngdalsheiðina
og varar þig á þessu fjalli sem er svo
og svo hátt og svo yfir Mosfellsheið-
ina. Á leiðinni af flugvellinum litum
við hvort á annað og sögðum: Þetta
gerum við aldrei aftur! Auðvitað var
Óli með stórkostlegar myndir á
filmunum og hvarf inn í loftlausan
myrkraklefann til að standa þar við
að framkalla með hraði fyrir næsta
blað og svo áfram fram á nóttina.
Óli var flugmaður, hafði komið frá
námi í Bandaríkjunum eigandi flug-
vél með nokkrum öðmm og með fín-
an amerískan bíl, sem á þeim tíma
þurfti leyfi fyrir. Og hann réðst eini
ljósmyndarinn á Morgunblaðið og
notaði þessi farartæki til að fara
með blaðamennina allar helgar á
héraðsmót, fundi og annað sem var
talið nauðsynlegt til frétta á þeim
tíma, þar til farartækin höfðu gengið
sér til húðar. Þá var ekki til siðs að
greiða fyrir slík afnot, ekki fremur
en að borguð var yfirvinna sem
teygði sig yfir kvöld og helgar.
Þannig var ástandið þegar þessi
skrifari kom á Morgunblaðið og ótt-
aðist alltaf í fyrstu að þessi rólegi
ljósmyndari með litlu myndavélina á
maganum, sem lét fara lítið fyrir sér
til að trufla ekki athafnir, hefði
misst af rétta augnablikinu, en
myndin var allt af þar. Og úrræða-
góður var hann á hverju sem gekk.
Einhverju sinni hafði bfll farið út af í
myrkri í Hvalfirði og lá blikkandi
neðan vegar, verið að ná út fólki. Óli
stillti vélinni sinni upp í fjarlægð á
tíma og gekk svo með lausa flassið
sitt í kring um bílinn, og kom með
sína mynd, eins og alltaf, þrátt fyrir
græjur sem ekki þýddi að bjóða Ijós-
myndurum upp á nú.
Það hefði verið þess virði að eiga
meira en í huganum myndina af því
þegar í viðtölum kom að myndatök-
unni og Óli, sem var með batteríið á
mjöðminni, rétti mér flassið með orð-
unum: Farðu þama upp á stóhnn,
borðið eða hvað sem hann sá í stof-
unni. Löngum stundum stóð maður
uppi á húsgögnum og teygði fram
handlegginn með flassið eins og
Frelsisgyðjan. Þegar sá hinn sami
fór í fyrsta skipti á Vatnajökul 1969
með einhvem rússneskan kassavél-
argarm, enda langt í allar þessar
sjálfvirku myndavélar og bað Óla um
leiðbeiningar, sagði hann einfaldlega:
Lestu á Ijósmælinn og sláðu svo tvö
ljósop af. Birtan er svo mikil í snjó á
íslandi. Þetta ráð hefur vel dugað.
En þá ber þess að geta að Óh tók við
filmunum og í framköllun bjargaði
hann alltaf því sem bjargað varð, frá
blaðamönnum og öðrum, en lerigi vel
var aðalvandamáhð að ná filmum af
atburðum, oft frá óvönum. Þar var
Óh ótrúlegur galdramaður. Ógleym-
anlegt verður kvöldið sem hann fann
togarann Úranus í þokunni.
Togarar höfðu farist í ofsaveðri við
Nýfundnaland. Ekkert hafði í marga
daga heyrst frá togaranum Úranusi
og menn biðu í ótta. Á kvöldvaktinni
kom frétt um að flugvél frá Keflavík-
urflugvelli teldi sig hafa séð eitthvað í
þokunni langt vestur í hafi og smellt
mynd. Þegar þeir höfðu framkaliað
sögðu þeir að ekkert væri á filmunni.
Ekki gat Morgunblaðið þó fengið
hana vegna einhverra herreglna,
enda væri þetta ekkert. Dugði ekki
minna en milligöngu bandaríska
sendiheirans til að fá hana. Óli hvarf
inn í myrkraherbergið. Á fyrstu
myndinni mátti sjá depil, rétt eins og
punkt í letri. Aftur og aftur hvarf Óh
inn í myrkraherbergið, síðast var
hann með stækkarann kominn í stiga
upp undir loft með myndina á gólf-
inu. I hvert sldpti kom meira í ljós og
smám saman kom skipið út úr
þokunni. Þarna var Úranus og hægt
að færa þjóðinni fréttina um að skip-
ið og mannskapurinn hefði bjargast.
Svo vildi til að meðan Oli Magg
liggur á líkbörunum þurfti ég vegna
bandarísks sjónvarpsþáttar um eld-
gosið í Vestmannaeyjum í janúar
1973 að fletta í Morgunblaðinu upp á
fyrstu gosnóttinni þegar við flugum
í annarri af tveim fyrstu flugvélun-
um þar yfir rúmum hálftíma eftir að
gosið hófst. Við skildum blaðamann
og ljósmyndara eftir á flugvellinum
og við Óli snerum við til að skrifa
nýtt blað, sem var til fyrir hádegi.
Forsíðuna þakti mynd sem Óli hafði
tekið úr lofti á litlu vélina sína. Hann
hafði náð allri gjósandi gossprung-
unni er ógnar húsunum sem sjást
þarna upplýst í myrkrinu. Stórkost-
leg mynd! Ungu ijósmyndaramir
okkar komu og við vorum sammála
um að myndir Óla bæru af öllum
þeim myndum sem birtar voru þá og
áfram. En þegar ég sneri við út í
Eyjar hélt Öli eins og svo oft áður
inn í myrkraherbergið til að bjarga
og framkalla myndir allra annarra
sem bærust úr Eyjum, þar á meðal
mínum. Hann gekk alltaf í það sem
þurfti. Óli var ekki í stjömuleik.
Þegar myndin var komin segir sig
sjálft að enginn tími var til að ganga
frá filmum, þótti gott að ná næsta
blaði. Filmum bara hent í kassa þar
til síðar. Gott ef gafst tími til að skola
filmur almennilega. En í þessum
myndum Ólafs K. Magnússonar hgg-
ur ómetanleg saga síðustu hálfrar
aldar. Hann er horfinn, en ekki kæmi
mér á óvart að aldrei deyi orðstír sá
er Óli hefur sér góðan getið.
Elín Pálmadóttir.
Okkur brá mikið þegar við fréttum
af fráfalli vinar okkar og læriföður,
Óla K., eins og hann var alltaf kall-
aður. Það rifjast upp öll góðu ráðin,
sögumar og þó sérstaklega þær um
síðari heimsstyrjöldina, en um það
og fjölmargt annað var hann hafsjór
af fróðleik.
Það var alveg sama hvaða vanda-
mál komu upp, Óli gat alltaf beint á
rétta braut og sagði þá gjaman með
áherslu og horfði yfir gleraugun:
„Maður skiptir ekki um hest á miðju
vaði.“ Við sem nutum þeiira forrétt-
inda að kynnast og læra af Óla K.,
ljósmyndara þjóðarinnar, eram
sammála um það að betri lærimeist-
ara hefðum við ekki getað fengið. Óli
var fyrsti fréttaljósmyndari þessa
lands og að öðram ólöstuðum
fremstur meðal jafningja.
Verk hans munu lifa áfram sem
ómetanlegar heimildir um hðna tíma,
ekki einungis skrá myndir hans sögu
íslands, heldur bera þær þess vitni
að þar fór maður með óvenju næmt
auga fyrir augnablikinu og hstfengri
uppbyggingu myndarinnar.
ðli K. hefur alltaf verið fyrirmynd
okkar hér á ljósmyndadeild Morg-
unblaðsins. Við sendum fjölskyldu
hans innilegustu samúðarkveðjur.
Framtíðin mun meta hann af
meiri verðleikum en samtíð hans
gerði. Höfðinginn er fallinn og við
söknum hans sárt.
Samstarfsfólk á Ijósmynda-
deild Morgunblaðsins.
ÚRANUS
FUNDINN
Úranus fundinn, stóð á forsíðu
Morgunblaðsins 14. janúar 1960
með mynd af skipinu. Matthías Jo-
hannessen, ritsljóri Morgunblaðs-
ins, segir frá því í sýningarskrá
fréttaljósmyndara 1977, að hann
hafi óskað eftir myndinni, því fólk
þyrfti að sjá hana til að trúa að tír-
anus væri ofansjávar. Hann lýsir
síðan baráttu Morgunblaðsmanna
við að fá filmuna hjá vamarliðs-
mönnum, sem sögðu hana ekki
sýna neitt að gagni. Það væri eng-
in leið að þekkja skipið af mynd-
inni. Matthías segir Ólaf K. Magn-
ússon þá hafa sagft: „Ef ég fæ
filmuna, skal ég framkalla tíran-
us.“ Það fannst varnarliðsmönnum
ótrúlegt, en létu filmuna samt af
hendi eftir nokkurt þref. Næsta
dag, 14. janúar 1960 birtist tíranus
auðþekkjanlegur á forsíðu Morg-
unblaðsins undir fyrirsögninni:
„tíranus fundinn og skipshöfn
hans heil á húfi. Kominn af
Nýfundnalandsmiðum loksins..."
„A tuttugu ára ritstjóraferli mín-
um þykir mér vænst um þessa for-
sfðu Morgunblaðsins - og þessa
mynd,“ segir Matthías.