Morgunblaðið - 14.02.1998, Qupperneq 19

LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 1998 19
HALLDÓR KELJAN LAXNESS
Aí bc jBtbor jlobn ,
PafcnwOf impjrte
** -Hpcríolíc Í?Uc*ta$
” 4 **S* *f fc«wnlu ficcrt, a
íftilan ÍL)xiu**e
Nú kem eg eigi leing-
urfyrir mig því kvœði
GERPLA
OG sem hann hefur eingst um hríð í gi’asinu undir hörginum,
þá sér hann nokkur ski’ef undan hvar maður situr í skugga af
steini og horfír á hann, og hefur orðið áheyrsla að ángist hans.
Þeir horfa hvor á annan um hríð. Þá segii- maðurinn:
Þetta hreysi byggja melrakkar einir.
Konúngur spyr: Hver ert þú?
Maðurinn svarar: Eg em hið íslenska skáld.
Velkominn skáld, segir konúngur; eða heyrða eg rétt áður, að
þú hefðir ort um mig kvæði?
Satt er það herra, segir þessi maður, eg hef ort kvæði mjög
dýrt þeim garpi er bestur er orðinn á Norðurlöndum, og yður,
hans konúngi. Þetta kvæði keypta eg við sælu minni og sól, og
dætrum mínum, túngli og stjörnu; og við fríðleik sjálfs mín og
heilsu, hendi og fæti, hári og tönn; og loks við ástkonu minni
sjálfri er byggir undirdjúpin og geymir fjöreggs míns.
Styttu nú stundir konúngi þínum, skáld, segir Ólafur Haralds-
son, og flyt hér gerplu þína undir hörginum í nótt.
Skáldið svarar og nokkuð dræmt: Nú kem eg eigi leingur fyrir
mig því kvæði, segir hann, og stendur upp seinlega, og haltrar á
brott við lurk sinn, og er horfínn bak hörginum.
Þá var túngl geingið undir og felur nóttin dal og hól að Stiklar-
stöðum, og svo hinn síðfrjóva hegg.
VIGDÍS GRÍMSDÓTTIR valdi
JÓHANNES PÁLL páfí II heim-
sóttí Isiand árið 1989.1 Kristskirkju
í Landakoti hitti Halldór páfa, en
þeir höfðu kynnst áður, er báðir
unnu að friðar- og menningarmál-
um á vegum rithöfunda í Evrópu. Á
myndinni ræðir Halldór við páfa og
frú Auður stendur hjá.
A níræðisafmæli Halldórs Lax-
ness fékk hann heillaóskir víða að úr
heiminum frá lesendum sem þjóð-
höfðingjum. Sérstæðasta afmælis-
kveðjan erlendis frá var skrautritað
og litskrúðugt skjal frá Jóhannesi
Páli páfa II. Þar seg-ir, að hans heil-
agleiki sendi Halldóri níræðum sína
postullegu blessun og fyrirheit um
guðlega náð og miskunn.
Halldór Kiljan Marie Pierre Lax-
ness á skírnardag sinn, 6. janúar
1923, í St. Maurice de Clervaux í
Luxemburg. Myndina sendi hann
móður sinni og skrifaði á bak henn-
ar: „Svona leit égút daginn, sem ég
var skírður og fermdur og gerðist
meðlimur hinnar heilögu kaþólsku
kirkju! Ég vona að þér þyki gaman
að eiga þessa mynd til minnis um
hinn helgasta og hátíðlegasta dag í
lífi mínu. Þinn Dóri.“
Kvebja frá kanzlara
Þýzkalands
HELMUT Kohl, kanzlari
Þýzkalands, vottaði frú Auði
Sveinsdóttur Laxness samúð
sína vegna fráfalls eiginmanns
hennar, Halldórs Kiljans Lax-
ness, með eftirfarandi bréfí
sem Morgunblaðið fékk vin-
samlega heimild til að birta.
Háæruverðuga frú.
Við fráfall eiginmanns yðar
votta ég yður mína dýpstu
samúð. Eg óska yður styrks og
huggunar þessa erfíðu daga.
Islenzka þjóðin og heims-
bókmenntirnar hafa misst einn
sinn stærsta mann, en í lífs-
verki sínu mun hann lifa áfram.
Halldór Laxness, stolt ís-
lenzkra bókmennta á þessari
öld, ferðaðist frá heimaeyju
sinni um alla veröldina og
drakk í sig hina margvíslegu,
pólitísku, andlegu og trúarlegu
strauma hennar, en gaf sig
þeim þó aldrei á vald; hann var
alltaf sjálfum sér trúr.
Bækur hans eiga rætur sín-
ar í arfleifð íslendinga - í lífs-
háttum, sem sterkar tilfinning-
ar tilheyra rétt eins og jarð-
bundin hugsun og gráglettnis-
leg kímni. Hetjur hans voru al-
múgafólk í afskekktum sveit-
um Islands; en allir lesendur
verka hans, sem þýdd hafa ver-
ið á þrjátíu þjóðtungur, þekkja
sjálfa sig í þeim. Þannig verður
boðskapur þess manneskju-
lega, sem bindur okkur bönd-
um yfir landamæri ríkja,
tungumála og menningar-
svæða, arfleifð eiginmanns yð-
ar Halldórs Laxness til heims-
byggðarinnar.
Með innilegri kveðju,
Dr. Helmut Kohl
kanzlari Sambandslýðveldisins
Þýzkalands.
BÆKUR Halldórs hafa komið út á tugum tungumála og marg-
sinnis á sumum tugnum. A þessari mynd eru fjórar nýjar og mis-
munandi útgáfur af Islandsklukkunni á þýzku.
Vinarkveðja frá
Tubingen
WILHELM Friese, sem um áratuga skeið kenndi íslenzkar bók-
menntir við háskólann í Tiibingen í Þýzkalandi, kynntist Halldóri
Laxness fyrst snemma á sjötta áratugnum, er hann vann að dokt-
orsritgerð um íslenzkan nútímaskáldskap. Upp frá því batzt
Friese skáldinu og íslenzkri bókmenningu mildum vináttubönd-
um, sem ekki hafa rofnað. Hér fara á eftir kveðjuorð hans.
Við urðum að vera við frá-
falli Halldórs búin, eins háaldr-
aður og hann var orðinn. Þetta
tjáði eiginkona hans Auður
mér er ég átti síðast leið hjá
garði. Engu að síður tóg ég
fregnina af andláti Halldórs
mjög nærri mér. Auði og fjöl-
skyldunni allri votta ég mína
innilegustu samúð.
Einn mesti rithöfundur
þessarar aldar er allur. Til
Halldórs þótti mér mjög mikið
koma og ritverk hans tel ég
með stórkostlegustu bók-
menntum aldarinnar. Skáld-
sögur Halldórs eru aðgengileg-
ar öllum heiminum en samt
greinilega íslenzkar - sögu-
sviðið, staðarlýsingai-nar, nátt-
úran, dýralífíð og síðast en
ekki sízt mannfólkið.
Island er heimur Halldórs,
sú heimsmynd sem skáld-
sagnapersónur hans spruttu
upp úr og athöfnuðu sig í. Þær
lifa í landi, sem fram á þessa
öld einkenndist af efnahags-
kerfi og þjóðfélagsgerð mið-
alda, en eiga sér samastað ekki
síður í nútímavæddu íslandi,
sem hefur þróazt af krafti eftir
síðari heimsstyrjöldina.
Þessir ólíku heimar mynda
bakgrunn skáldsagna hans. Úr
þessum efniviði skóp Halldór
skáldsagnaheim sinn með
sköpunargáfu sinni og orð-
snilld. Eins og Halldór sagði
sjálfur einu sinni er gildi skáld-
verks háð því, að hve miklu
leyti þetta skáldverk myndar
heildstæða, sjálfstæða og
óháða veröld út af fyrir sig.
Ég hneigi mig í lotningu og
þakklæti fyrir Halldóri Lax-
ness, hinu mikla skáldi íslands.
Verk hans munu lifa svo lengi
sem bækur verða lesnar í
heiminum.
Wilhelm Friese.
*
■