Morgunblaðið - 24.07.1998, Síða 28

28 FÖSTUDAGUR 24. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
SINFÓNIUHLJÓMSVEIT íslands.
Ljósmynd/Odd Stefán
Barið í bumbur
RUNÓLFUR Birgir Leifsson,
fráfarandi framkvæmdastjóri Sin-
fóníuhljómsveitar Islands, fer mik-
inn í viðtali sem birtist í Lesbók
Morgunblaðsins síðastliðinn laugar-
dag. Ef marka má staðhæfmgar í
viðtalinu mætti ætla að bæði líf Sin-
fóníunnar og listræn gæði væru
Runólfi Birgi einum að þakka. Við
starfslok sín sendir hann því kaldar
kveðjur til þeirra sem unnið hafa
óeigingjarnt starf í þágu hljómsveit-
ai-innar frá upphafi allt til þess að
Runólfur Birgir tók við stjómar-
taumunum. Þá kemur einnig fram í
viðtalinu ótrúleg neikvæðni gagn-
vart hljóðfæraleikurum hljómsveit-
arinnar en þeir virðast helst standa
hljómsveitinni fyrir þrifum að mati
fráfarandi framkvæmdastjóra. Það
er synd að Runólfur Birgir skuli
ekki hafa fundið leið til að reka Sin-
fóníuhljómsveit án hljóðfæraleikara!
Eru þá ónefndar lýsingar hans á
samskiptum framkvæmdastjórans
við Osmo Vánska, hljómsveitar-
stjóra, en undir hans stjórn hefur
Sinfóníuhljómsveitin unnið sína
stærstu sigra á undanförnum árum.
Vonandi fær Osmo Vanska tækifæri
til að svara fyrir sig hér á síðum
blaðsins, en hljóðfæraleikarar geta
ekki setið þegjandi undir fullyrðing-
um framkvæmdastjórans.
Hljómsveit án
hljóðfæraleikara!
Skilningsleysi fráfarandi fram-
kvæmdastjóra á eðli Sinfóníuhljóm-
sveitar og starfi hljóðfæraleikara
hefur einkennt starf hans nánast
frá upphafi. Viðhorfi hans má víða
finna stað í umræddu viðtali. Hon-
um er tíðrætt um „fomeskjulega
kjarasamninga" og „ósveigjanlegan
vinnutíma“. Það er helst að merkja
af orðum hans að það séu hljóðfæra-
leikararnir sem helst standi í vegi
fyrir framförum hljómsveitarinnar.
Þetta þykja okkur fremur kaldar
kveðjur við starfslok Runólfs Birg-
is. Ekki síst í ljósi þess að við höfum
talið okkur nokkuð seinþreytt til
vandræða.
A síðustu árum hefur vinnuálag
hljóðfæraleikara aukist til muna án
þess að laun hafi hækkað nokkuð til
samræmis við það. Hljóðfæraleikar-
ar eru ekki frábrugðnir öðru launa-
fólki, hvort sem það eru hjúkrunar-
fræðingar eða kennarar, sem telja
að launin eigi að hækka í hlutfalli
við aukið vinnuálag. Þetta var þó
framkvæmdastjóranum þyrnir í
augum eins og skýrt kom fram í erf-
iðri kjarabaráttu sem fram fór síð-
astliðinn vetur og framkvæmda-
stjórinn barmar sér yfir í umræddu
viðtali.
Raunar gengur Runólfur Birgir
svo langt í umræddu viðtali að fara
hreinlega rangt með staðreyndir
um kjarasamning hljóðfæraleikara,
en þar segir hann orðrétt: „Stóra
málið er auðvitað fjöldi tónleika en
samkvæmt nýja samningnum er að
hámarki heimilt að halda eina tón-
leika í viku, auk sex laugardagstón-
leika á ári. Þetta fyrirkomulag er
auðvitað út í hött og þekkist hvergi
annars staðar.“
Þessi fullyrðing er alröng. Sam-
kvæmt kjarasamningi eru einir tón-
leikar í viku og sex laugardagstón-
leikar á ári, fyrir utan allar æfingar
og undirbúning, innan vinnuskyldu
hljóðfæraleikara, frekara tónleika-
hald telst til yfii’vinnu. Hljómsveit-
inni er því vel heimilt að halda fleiri
tónleika gagnstætt því sem Runólf-
ur Birgir fullyrðir. Vinnuskylda
hljóðfæraleikara er satt að segja
rausnarleg í kjarasamningum miðað
við grunnlaun hljóðfæraleikaranna
ólíkt því sem þekkist í nágranna-
löndunum.
Hljómsveitin er hluti af
kjarna íslenzks tónlist-
arlífs, seg;ia hljóðfæra-
leikarar Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands, í svari
til Runólfs Birgis Leifs-
sonar, fráfarandi fram-
kvæmdastjóra.
Runólfur Birgir hælir sér í viðtal-
inu fyrir að skipuleggja starfið
langt fram í tímann en staðreyndin
er sú að efnisskrár íyrir tónleika
berast seint og oft er þeim breytt
með litlum fyrirvara. Þetta skapar
aukið álag hjá hljóðfæraleikurum
sem þurfa að undirbúa vinnu sína
með lengri fyrirvara en fram-
kvæmdastjórinn virðist gera sér
grein fyrir. Þá er starfsaðstaða
hljóðfæraleikara bágborin og æf-
ingaaðstaða lítil sem engin, en erfitt
hefur verið að fá skilning fram-
kvæmdastjórans á nauðsyn hennar.
Framan af létu hljóðfæraleikar-
amir aukið vinnuálag og óskipulag
yfir sig ganga en þegar ljóst var að
þetta var ekki tímabundið ástand
heldur viðvarandi vinnufyrirkomu-
lag var mælirinn fullur. Eftir
árekstra og samskiptaörðugleika
við framkvæmdstjórann út af ýms-
um málum, sem ástæðulaust er að
fara nánar út í, samþykktu hljóð-
færaleikarar vantraust á fram-
kvæmdastjórann síðastliðið sumar.
Þá var ljóst að trúnaðarbrestur
væri milli hans og hljómsveitarinn-
ar. Hljóðfæraleikaramir hefðu get-
að fylgt þessari vantraustsyfirlýs-
ingu eftir af fullri hörku, meðal ann-
ars með því að fara með málið í fjöl-
miðla. Var það þó ekki gert meðal
annars af því að ljóst varð að stutt
væri í starfslok Runólfs Birgis.
Bjargvætturinn
Runólfur
í viðtalinu fullyrðir Runólfur
Birgir að Sinfóníuhljómsveitin hafi,
þegar hann kom til sögunnar, verið
að lognast út af „í vissum skilningi“
sem hann skýrir þó ekki frekar. Það
hafi svo verið fyrir hans tilverknað
að „mesta uppgangsskeið hljóm-
sveitarinnar“, eins og fullyrt er í
viðtalinu, hafi hafist. Hvort þessi
áratugur er mesta uppgangsskeið
hljómsveitarinnar mun tíminn leiða
í Ijós, en fyrir þau okkar sem hafa
starfað með hljómsveitinni fyrir
daga Runólfs Birgis er erfitt að
kyngja þeirri fullyrðingu að Sinfón-
íuhljómsveitin hafi verið komin að
fótum fram um það leyti sem hann
tók til starfa.
Það er þó rétt að byrlega hefur
blásið hjá hljómsveitinni undanfarin
ár. Lofsamlegir dómar á tónleika-
ferðum erlendis og fyrir hljómdiska
með leik hljómsveitarinnar hafa
staðfest að hljómsveitin hefur náð
þeim staðli að hún þykir standa
góðum erlendum hljómsveitum
fyllilega á sporði.
Sinfóníuhljómsveit Islands heldur
brátt upp á 50 ára afmæli sitt og
eins og nærri má geta hefur oft ver-
ið lyft grettistaki sem hvert um sig
hefur verið nauðsynlegt til að koma
henni á þann stall sem hún hefur nú
náð. Saga hljómsveitarinnar, eins
og raunar saga flestra annan-a
menningarstofnana í landinu, hefur
einkennst af mikilli baráttu og óeig-
ingjörnu starfi fjölmargi-a aðila.
Þessi barátta hefur haldist í hendur
við annað brautryðjandastarf í list-
gi-eininni. Aukin tónlistarmenntun
og uppbygging tónlistarskóla í land-
inu hefur skilað mjög hæfu tónlist-
arfólki sem hefur eftir áralangt nám
og starf erlendis kosið að snúa heim
og starfa með Sinfóníuhljómsveit-
inni. Þá hefur frá upphafi fjöldi
Gjóska - hræringar á
vinstri vængnum
NÚ ER allt útlit fyr-
ir að samstarf stjóm-
málaflokka á vinstri
vængnum verði að
veruleika í næstu þing-
kosningum. Þetta sam-
starf virðist ætla sér að
verða stærra og meira
en áður hefur þekkst í
íslengkum stjórnmál-
um frá því Alþýðu-
flokkurinh klofnaði í
fyrsta sinn um 1930.
Frá þeim tíma hefur
umræðan vinstra meg-
in einkennst af tvennu:
klofningi flokka og
framboða og tilraunum
til sameiningar sömu
flokka og framboða.
Vinstrimenn allra flokka
Síðustu áratugir hafa verið sér-
staklega annasamir, framboðin og
flokkarnir hafa komið og farið,
stjórnmálaforingjar fært sig hist og
her svo að hinn hefðbundni kjósandi
hefur átt fullt í fangi
með að fylgjast með
hver er í hvaða flokki.
Alþýðubandalagið
byxjaði göngu sína sem
kosningabandalag fylg-
ismanna Hannibals
Valdimarssonar og Sós-
íalistaflokksins en varð
að flokki árið 1968.
Þremur árum síðar
bauð Hannibal fram
undir nýjum merkjum, í
Samtökum fijálslyndra
og vinstri manna. 1983
kom Bandalag jafnað-
armanna fram á sjónar-
sviðið svo og Kvenna-
listinn. í Reykjavík
bauð Nýr vettvangur fram til borg-
arstjómar árið 1990, R-listinn árið
1994 og Þjóðvaki í síðustu þingkosn-
ingum.
Svo virðist sem tilkoma R-listans
í Reykjavík hafi valdið því að sam-
einingarsinnum hafi hlaupið kapp í
kinn. Þeir virðast hafa talið að ef
Það fer vel á því,
segir Guðmundur Kr.
Oddsson, að sameining-
arframboðið sæki nafn
sitt til unga fólksins
að hluta og nefni
framboðið Gjósku.
samvinnan gengi upp í borgarmál-
unum gæti hún það líka í landsmál-
unum. Og afraksturinn er að líta
dagsins ljós: sameiginlegt framboð
vinstri manna.
Á rauðu ljósi
Ef litið er til sögunnar er fátt sem
bendir til þess að þessi sameining
gangi ljúflega eftir. Foringjar Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags
fóru á síðasta áratug offari um land-
ið „á rauðu ljósi“ og leituðust við að
Guðmundur Kr.
Oddsson
bræða saman flokka sína. Það gekk
hvorki né rak, andinn var máske
reiðubúinn en holdið var veikt. Sa-
meiningin var stopp á rauðu ljósi.
En nú telja sameiningarsinnar að
holdið hafi styrkst. Þeir ætla sér að
halda áfram. Ungliðahreyfingamar
hafa verið sérstaklega ötular við að
vinna sameiningunni brautargengi
og líkt og félagar þeirra forðum far-
ið um landið undir merkjum Grósku
til að sameina anda og hold ís-
lenski-a vinstri manna.
Það fer vel á því að sameiningin
sæki nafn sitt til unga fólksins að
hluta og nefni framboðið, ef af því
verður, Gjósku.
Gjóska
Nafnið Gjóska mun henta fram-
boðinu vel. íslendingar vita flestir
hvað fyrirbærið gjóska er og ættu
að geta séð mikla samlíkingu með
fyrirbærinu og framboðinu.
Gjóska myndast við eldsumbrot
og samanstendur af vikri, ösku og
öðmm gosefnum. Gjóskan er mest í
upphafi eldgosa, stígur hátt til lofts
og er tilkomumikil tilsýndar. En
þegar líða tekur á gosið fer gjóskan
að minnka uns hún hverfur nær al-
veg.
Líklegast er að örlög sameiningar-
framboðsins verði á þennan sama
veg. Að í upphafi blásist allt hátt upp
í loft og verði mikið að sjá úr fjar-
mjög góðra erlendra tónlistar-
manna starfað við hljómsveitina.
Smátt og smátt hefur hljómsveitin
eflst og þroskast og vegur hennar
aukist.
Þegar litið er yfir sögu hljóm-
sveitarinnar er ljóst hve metnaðar-
fullt starf hennar hefur verið frá
upphafi. Frægir hljómsveitarstjórar
og einleikarar í fremstu röð hafa
leikið með hljómsveitinni sem hefur
verið ómetanlegt fyrir hana. Raun-
ar má fullyrða að metnaðurinn á því
sviði hafi verið mun meiri fyrr á ár-
um en hann hefur verið í tíð fráfar-
andi framkvæmdastjóra.
Runólfur Birgir nefnir þessa sögu
ekki einu orði í viðtalinu. I hans
huga var hljómsveitin varla til fyrr
en hann kom og reisti úr rústum.
Með þessu sýnir hann hinu langa
starfi mikla lítilsvirðingu. En þessi
orð sýna þó fyrst og fremst fádæma
skilningsskort á starfi hljómsveitar-
innar, sem er óskiljanlegt í ljósi
þess að Runólfur Birgir ætti að hafa
haft tök á að kynna sér eðli starf-
seminnar á síðastliðnum árum.
Ekkert af þessu kemur þó hljóð-
færaleikurunum á óvart sem búið
hafa við stjóm hans.
Forneskja
framkvæmdastjórans
Framkvæmdastjórinn fráfarandi
nefnir fomeskjuleg vinnubrögð í
viðtalinu og á þá einkum við kjara-
samninga og ósveigjanleika hljóm-
sveitarinnar. Árangur starfs Sinfón-
íuhljómsveitarinnar hefur fram-
kvæmdastjórinn einkum mælt í
fjölda vinnustunda fremur en gæð-
um þeirrar tónlistar sem flutt er
eða listrænum metnaði, en það
skiptir ekki síður máli að listamenn-
irnir fái að þroskast og blómstra
hver á sínu sviði. Hljómsveitin er
hluti af kjarna íslensks tónlistarlífs
og einstaklingar innan hennar vinna
ómælt starf 1 þágu tónlistarlífsins í
landinu.
Sú staðreynd hefur blasað við ís-
lenskum atvinnurekstri um árabil
að þrátt fyrir langan vinnutíma
skila íslensk fyrirtæki minni fram-
leiðni en íyrirtæki í nágrannalönd-
unum. Það er orðin alþekkt stað-
reynd að fólk vinnur betur þegar
vinnuálagið er ekki óhóflegt og
ánægja starfsfólks hefur áhrif á af-
köst þess og vinnuframlag.
Hið forneskjulega viðhorf að það
sem máli skiptir sé að hamast sem
lengst burtséð frá gæðum hefur
verið ótrúlega lífseigt hér á landi -
og því miður er einn fulltrúi þess
Runólfur Birgh’ Leifsson.
Að lokum óska hljóðfæraleikarar
Sinfóníuhljómsveitarinnar Runólfi
Birgi gæfu og gengis í framtíðinni.
Höfundar eru hfjóðfæraleikarar
Sinfónfuhijómsveitar íslands, sem
samþykktu greinina á fundi 22.JÚ1Í.
lægð, en síðan verði gjóskufall og ár-
angurinn endaslappur þegar upp
verður staðið. Slík hafa örlög ann-
arra sameiningartilrauna verið og
eins líklegt að svo verði einnig nú.
Gjóskufall
Það er harla ólíklegt að málefna-
samstaða náist innan þessarar
hreyfingar. Til þess eru málefnin of
ólík og flokkarnir of ólíkir. Þegar er
farið að bera á sundrungu og eins
víst að hún aukist þegar á líður
fremur en hitt. Einnig má búast við
töluverðu ósætti þegar líða tekur að
vali formannsefnis. Þó svo að ekki
beri mikið á því í umræðunni í dag
er ljóst að undir niðri ala margir
þann di’aum í brjósti að vera leiðtogi
sameiningarmanna. Og alþýðu-
flokksmenn vilja alþýðuflokksmann,
allaballar allaballa, kvennalistakon-
ur kvennalistakonu og Þjóðvakakon-
an hún Jóhanna vitaskuld sjálfa sig.
Hvort sameiningarframboðið nær
að starfa til næstu kosninga ræðst
hins vegar af skoðanakönnunum. Ef
og þegar atkvæðin fara að falla frá
sameiningarsinnum til nýrra klofn-
ingsframþoða er hætt við að sam-
staðan hverfi fyrir lítið. Þá verður
hver að bjarga sjálfum sér. Og
gjóskufallið hefst.
Höfundur stundar nám í stjórnmála-
fræði við Háskóla íslands.