Morgunblaðið - 28.03.1999, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. MARZ 1999 B 18
leiðendanna ræðu þar sem hann þakkaði þeim
sem unnið hefðu að myndinni og „Tony Kaye
þegar hann er í góðu skapi“. Kaye lét ekki þar
við sitja.
Mér skilst að þú hafír viljað kenna myndina
við Humpty Dumpty og að þú hafír mætt með
rabbína, tíbeskan munk og prest á fund hjá
kvikmyndaverin u.
„Jú,“ svarar hann. „Það getur verið erfítt að
koma með vitsmunalega skýringu á því,“ bætir
hann við eftir stundarumhugsun og hlær. „Mér
fundust þessir fundir skelfilegir þar sem 24
sátu við sama borð og myndir af kvikmynda-
stjörnum héngu upp um alla veggi - einkum
þar sem ég hafði engin völd. Ég stóð alveg fyrir
mínu en mér fannst þetta alltaf skelfileg lífs-
reynsla. Fyrir þennan fund höfðu mér verið
gefnar átta vikur til að ljúka við klippingu
myndarinnar en það hafði ekki tekist og ég var
hræddur við að segja þeim frá því. Ég tók því
með mér eins marga trúmenn og ég gat haft
upp á og reyndi þannig að höfða til allra trúar-
skoðana í herberginu."
Hann heldur áfram: „Með American History
X ætlaði ég að kafa ofan í kynþáttahatur í
Bandaríkjunum. Mig langaði til að komast að
því af hverju það væri fyrir hendi, um hvað það
snerist og að hverjum það beindist. Myndin
kemst ekki nálægt því eins og hún er núna.
Þetta var ferðalag inn á við fyrir mig; þannig er
öll mín kvikmyndagerð. Ég les handritið áður
en tökur hefjast, legg upp með sekk af orðum
og eftir það leggjast allir á eitt. Fyrir mér eru
orðin farseðill en fólkið sem ég var að vinna
með leit á þau sem landakort eins og þau
segðu: „Beygið hér, farið þangað".
Maður verður auðvitað alltaf að styðjast við
handrit í kvikmyndagerð en maður verður
einnig að geta leikið lausum hala. Þegar maður
fer með allt þetta plast í klippiherbergið og býr
til síðustu útgáfuna verður maður að fylgja eðl-
isávísun sinni og lögmálum kvikmyndarinnar.
hendurnar á blaðamanni svo dofnar af kulda að
hann á erfítt með að skrifa. En Kaye lætur ekki
deigan síga og er kominn í jóga í fyrsta skipti
undir handleiðslu einkaþjálfarans. Ekki er
erfitt að skynja að hann verður óþolinmóður og
langar til að byrja á líkamserfiði. Þegar þjálfar-
inn lítur undan kastar hann sér á gólfið og byrj-
ar á armbeygjum. „Ekki strax!“ hrópar þjálfar-
inn. „Byrjum á háum hnélyftum.“
Kaye lyftir hnjánum einu sinni, tvisvar og
tekur á rás beint af augum inn í herbergi og
læsir að sér. Þjálfarinn lítur á blaðamann og
segir hálfafsakandi: „Þetta er klósettið.“
Myndað ofan í ruslatunnu
„Af hverju ættum við að fálma eftir þurrum
beinum fortíðarinnar?" spyr nítjándu aldar
skáldið Emerson í ritgerð sinni um náttúruna
sem ásamt fleiri verkum Emersons varð Kaye
innblástur að mynd sem rímaði við orð skálds-
ins. „Hann á alveg jafn mikið erindi nú á dög-
um og áður,“ segir Kaye. „Ég er ekki hálærður,
hóf að mennta mig seint á lífsleiðinni og skil
ekki öll orðin, en ég veit að mikið er í þau
spunnið. Ég gæti eins látið lesa textann upp og
myndað ofan í ruslatunnu; það kæmi vel út.“
Samræðurnar eiga sér stað á Hótel Freys-
nesi undir Öræfajökli þar sem Kaye vinnur að
tökum á mynd í samstarfi við Pan Arctica.
Hann hefur þó um annað að hugsa í augnablik-
inu þar sem hann stígur þrekhjól undir hvatn-
ingarhrópum einkaþjálfara síns. Á meðan
gluggar blaðamaður í útgáfu hans á verkum
Emersons. Kaye hefur krotað alla bókina út,
jafnvel kápuna sem telst höfuðsynd hjá hverri
ærlegri íslenskri bókafjölskyldu, en bókin verð-
ur enn áhugaverðari fyrir vikið.
Hann hefur strikað undir margar tilvitnana
Emersons og í athugasemdum bregður fyrir
kunnuglegum andlitum á borð við Kubrick og
Bukowski. Þar eru einnig kveðjur til dætra Ka-
yes, sem heita Betty og Ruby. Hverskonar
prufu á fimmtudag en þegar hafa um 100 leikarar verið teknir í prufu. Áætlað er að
. Morgunblaðið/Golli
Kaye komi til landsins á næstunni með handritshöfundi og hefji vinnu með leikurum fyrir kvikmynd.
Þegar fólkið sem ég vann með skildi það ekki
varð mér ljóst að ég var í röngum félagsskap.
Ég hafði verið barnalegur og trúgjam bjáni að
halda að ég gæti hrifið það með mér. í staðinn
gerði það mér erfiðara og erfiðara fyrir og ég
fór að læðast með veggjum til að geta unnið í
friði.“
Hefði unnið Óskarinn
Pér lenti saman við Edward Norton.
„Því miður. Mér var sama þótt Edward
Norton kæmi í klippiherbergið og skoðaði
frammistöðu sína. Ég myndi ekki meina nein-
um leikara um það. En það snerist upp í
martröð þegar hann vildi fá að ráða þrátt fyrir
að hafa algjörlega rangt fyrir sér enda fullkom-
lega reynslulaus á þessu sviði. Hann leitaði á
náðir framleiðendanna og þeir höfðu áhyggjur
af því að hann myndi ekki kynna myndina ef
hann yrði óánægður með hana. Niðurstaðan
varð sú að myndin er fyrst og fremst hans
frammistaða. Enda fékk hann tilnefningu til
Óskarsverðlauna.
Ef ég hefði fengið að ljúka við myndina veit
ég hins vegar að hann hefði unnið Óskarinn.
Frammistaðan varð að koma heim og saman
við söguþráðinn. Það gerir hún ekki núna. Iðr-
un persónunnar er ekki trúverðug; það hvemig
hann breytist úr ofbeldisfullum kynþáttahatara
í skynsemina uppmálaða. Maður sér stöðu eitt,
tvö og þrjú; nú er hann góður, nú er hann vond-
ur, nú er hann góður. En umskiptin eru ekki
trúverðug."
Heldurðu að þú eigir einhvern tíma eftir að
ljúka við myndina eins ogþú vilt hafa hana?
„Nei, mér stóð það til boða en ég hafði ekki
áhuga. Þeir buðu mér gull og græna skóga til
að halda mér góðum. Ég gat fengið 7 milljónir
dollara [hálfan milljarð króna] til að gera mína
útgáfu en var búinn að missa áhugann. Upphaf-
legu forsendurnar voru einfaldlega brostnar.“
„Herra minn trúr!“ hrópar leikstjórinn, sem
myndar sínar myndir sjálfur, skömmu síðar og
drossíunni er snarsnúið við rétt við Sólheima-
sand. „Þetta er ótrúlegt! Hér vil ég mynda.“
Blaðamaður lítur út og vissulega sér hann sól,
sand og ský. En ekki mikið meira en það. Þeg-
ar búið er að stilla upp myndavélinni og allt er
til reiðu kemur Kaye út úr bílnum, dúðaður upp
fyrir haus, lítur til himins og filman byrjar að
rúlla. Þegar skipt er um filmu dansar hann um í
sandöldunum, boxar við vindinn eða gerir jafn-
vægiskúnstir. Stundum tekur hann á rás og
villist jafnvel einu sinni þegar hann ætlar að
hlaupa upp að vegi aftur.
Allt er þetta fyrir heilsuna og kannski til að
halda sönsum. Hann segist hafa byrjað að
hugsa um heilsuna fyrir rúmu ári til þess að
styrkja sig fyrir átökin sem fylgja gerð kvik-
mynda í fullri lengd. Síðan hefur hann lést um
30 kíló, að eigin sögn. Eftir útitökurnar eru
Heimsendir
á íslandi
„PABBI, segðu mér frá árinu 2000,“ segir
drengsrödd sakleysislega í upphafslagi
nýjustu breiðskífu Busta Rhymes. Strákur-
inn fær yfir sig hryllilega heimsendaþulu
hungursneyða og styrjalda með tilheyr-
andi þjáningum og hörmungum, hlustar af
þögulli andakt og hrdpar svo upp yfir sig:
„Vá! Meiriháttar.“ Bætir við: „Eg get ekki
beðið!“
Ef til vill lætur þessi lieimsendaþula
ekki mikið yfir sér en hún gæti orðið
kveikjan að nýrri kvikmynd breska leik-
stjórans Tony Kaye og það sem meira er -
kvikmyndin gæti orðið að veruleika á fs-
landi. Raunar hafði Kaye alls ekki í hyggju
að gera mynd hér á landi. En eftir að hann
hafði verið við tökur hériendis í fjóra daga
á mynd, sem jafnvel hann sjálfur á í erfið-
ieikum með að skilgreina, var komið á
fundi með honum í iðnaðarráðuneytinu
vegna nýrrar lagasetningar um skattaí-
vilnanir sem ætlaðar eru til að gera ísiand
eftirsóknarvert fyrir erlenda kvikmynda-
gerð.
„Mér var ljóst að ég hefði aðeins erindi
á fundinn ef ég ætlaði að gera kvikmynd á
Islandi," segir Kaye í samtali við blaða-
mann síðar um kvöidið. „Það hafði ekki
staðið til en ég ákvað að skoða það með
opnum huga.“ Hann komst f bobba í byrj-
un fundarins því fyrsta spurningin sem
hann fékk á sig var um hvað myndin ætti
að ijalla. Þá rifjaðist upp fyrir honum liug-
mynd sem hann hafði fengið um morgun-
inn þegar hann hiýddi á ofangreindan
lagstúf Busta Rymes um kynslóðina sem
elst upp við blóðbað, afiimanir og annan
hrylling í tölvuleikjum og sjónvarpi og
þegar hörmungarnar dynja loks yfir er
það bara flott. Þar sem íslenskt landslag
hentaði mjög vel slíkri mynd, að sögn Ka-
ye, var hann fyrr en varði kominn í alvar-
legar viðræður um að hefja gerð kvik-
myndar hérlendis.
Eftir fundinn var haldið hóf hjá Pan
Arctica, samstarfsaðila Kaye hérlendis,
þar sem Kaye skýrði frá ásetningi sfnum
og er þegar komin hreyfing á málin.
Fyrstu leikprufur af mörgum fóru frain
hjá Pan Arctica á fimmtudag og handrits-
höfundur hefur verið ráðinn til verksins.
„Ég veit ekki hver efniviðurinn verður
þegar upp verður staðið en ég hef tekið
ákvörðun um að gera kvikmynd á Islandi,"
segir Kaye.
pönkari er það sem skrifar saknaðarkveðjur til
litlu dætra sinna á aðra hverja síðu? Hinar at-
hugasemdirnar bæta það upp eins og „Fari
New Line og Hollywood til fjandans" og
„Fylgjum leiðtoganum - mér!“ Ef eitthvað er
þá er Kaye ærlegur pönkari.
En hvaða mynd er þetta?
„Þetta er skrýtið verkefni," svarar hann. „Ég
fékk símhringingu frá auglýsingastofu skömmu
eftir að ég kom úr frumskóginum vegna Amer-
ican History X. Mig langaði í vinnu því ég þarf
fjármagn til að ljúka við heimildarmynd um
fóstureyðingar sem ég er með í bígerð. En ég
ætlaði ekki að standa í neinu þrasi. Ég sagði
fólkinu að eina leiðin til að fá mig væri að borga
og halda sig fjarri. Þau fengju verkefnið þegar
því væri lokið. Ég hefði aldrei sett svona skil-
mála ef ég hefði ekki lent í þessu brasi með
American History X.“
Eftir nokkrar samningaviðræður við auglýs-
ingastofuna, sem vinnur fyrir svissneska bank-
ann UBS, var gengið að kröfum Kayes. „Ég fæ
fjármögnun og enginn frá bankanum eða aug-
lýsingastofunni fylgist með mér. Þeir treysta
mér skilmálalaust. Eg hef verið leikstjóri í fleiri
ár en aldrei upplifað neitt þessu líkt; þetta er
alveg nýr hugsunarháttur. Myndin á eftir að
verða þeim til sóma. Hún fjallar um náttúruna
og sköpunarverk mannsins innan hennar bæði í
arkitektúr og hönnun.“
Hvar verður myndin sýnd?
„Þetta verður alþjóðleg auglýsingaherferð og
fólk á eftir að verða vart við hana um allan
heim.“
Hvernig er myndin ?
„Eg veit ekki alveg hvað er best að kalla
hana. Ég er ekki nógu drambsfullur til að segja
að hún sé listræn. Ég veit ekki hvað það er. En
þetta er mynd og hún snýst um sköpunargleði.
Hún hefur áreiðanlega farið út fyrir skilgrein-
inguna á venjulegum sjónvarpsauglýsingum.
En ef hún er spiluð í sjónvarpi og nafn bankans
kemur á skjáinn í lokin, sem verður í eina skipti
sem bankans er getið, verður þetta liklega að
teljast auglýsing. En á algjörlega nýjan hátt og
ég held að myndin eigi eftir að auka hróður
bankans."
Mér skilst þú hafír tekið fjóra kílómetra af
filmum í dag.
„Er það mikið?“ spyr Kaye undrandi.
„Það skilst mér,“ segir blaðamaður og hlær.
„Eg er stundum gagnrýndur fyrir að nota
mikið af filmum," segir Kaye samviskulaust.
„Ég geri mun meira af því núna en áður. En
þetta er líka allur galdurinn sem ég beiti. Ég
nota engar tæknibrellur. Ég stilli bara mynda-
vélinni upp og mynda það sem er fyrir framan
hana. Það getur verið mikilvægt að ná tökum
frá mismunandi sjónarhornum því ef maður
tekur bara upp einu sinni eða tvisvar hættir at-
riðunum til að bera of mikinn keim af uppstill-