Morgunblaðið - 28.03.1999, Qupperneq 14

14 B SUNNUDAGUR 28. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
|
ingu. Mér líkar það ekki. Pá fínnst mér eins
og handbragð leikstjórans sé of greinilegt. Ef
maður tekur upp frá mörgum sjónarhomum
verður niðurstaðan óvænt; eitthvað sem mað-
ur lét sig ekki dreyma um. Þá nær myndin að
anda og verður raunveruleg.“
Allt veltur á hugmyndinni
Svo förum við að mynda goshverina við
Geysi. „Tilbúnir,“ hrópar Jón Tryggvason og
horfír ábúðarfullur ofan í hverinn. „Núna!“
hrópar hann og tekur á rás. Kaye byrjar að
mynda, 100 ramma á sekúndu, 20 þúsund
krónur á mínútu. En ekkert gerist og filman
klárast. „Jón, þú skuldar honum 20 þúsund
kall,“ heyrist hrópað í glettni. Erfitt að leik-
stýra náttúrunni. „Þetta hefði verið auðveldara
með leikurum," hvíslar blaðamaður að Tony.
Hann hlær og svarar: „Sumum leikurum."
Skömmu síðar gýs hverinn eins og eftir pöntun
og eftir að hann er kominn á plast hvíslar Kaye
að blaðamanni: „Þetta var leiksigur!"
Kaye verður að teljast einn áhrifamesti aug-
lýsingagerðarmaður samtímans og rúmlega
það að eigin sögn. „Ég held að ég væri í fyrsta
sæti,“ segir hann og fyrtist hálívegis við
spuminguna. Hann er kunnur fyrir að feta
aldrei troðnar slóðir og hrinda hugmyndum í
framkvæmd sem virðast ógjömingur. I einni
auglýsingu hans er bamaþing; eitt bam er í
ræðustólnum og ótal böm í salnum. „Þúsund,"
J
mjög hátt,“ svarar Kaye. „Þegar ég hóf tökur
fyrir níu ámm sagði fólk við mig að ég hefði
misst af lestinni enda hafði verið slegist fyrir
framan sjúkrahúsin á níunda áratugnum. Þá
gerist það að ungur maður að nafni Michael
Griffin, venjulegur maður sem hafði tapað
áttum í lífinu, gekk til liðs við öfgatrúarhópa
til hægri sem eru andvígir fóstureyðingum
eins og svo mörgu og vilja ráða landinu.
Þar voru honum sýndar áróðursmyndir
gegn fóstureyðingum og það gekk svo nærri
honum að hann framdi morð. Það kom af stað
nýrri ógnaröldu. Og undanfarin sjö ár sem ég
hef unnið að myndinni hafa átta verið myrtir.
Þeir hafa margir unnið fyrir sjúkrahús og/eða
verið talsmenn valfrelsis í þessum efnum.
Enn fleiri hafa verið skotnir, það hafa verið
framin sprengjutilræði og þetta er að snúast
upp í borgarastyrjöld.
I kvikmyndinni er farið yfir sviðið og of-
beldi er rauður þráður út í gegn. Þetta er al-
veg einstakt efni, þó ég segi sjálfur frá. Svona
myndir eru aðeins gerðar þegar geðsjúkling-
ar ákveða að sólunda peningum sínum því hún
á aldrei eftir að svara kostnaði. Ef ég á að
vera alveg hreinskilinn hefði ég aldrei ráðist í
gerð myndarinnar ef ég hefði vitað í upphafi
hvað hún yrði mikil áskorun. Aldrei hefði mig
grunað að ég ætti eftir að eyða níu árum í
gerð myndarinnar."
Er þetta ekki dálítið þungmeltur efniviður?
„Myndin er áhugaverð jafnvel fyrir þá sem
hafa engan áhuga á deiluefninu. Astæðan íyr-
ir því að ég er að vinna að myndinni er ekki sú
að ég sé hlynntur eða andvígur fóstureyðing-
um. Ég er einfaldlega kvikmyndagerðarmað-
ur sem langar til að gera myndir sem spunnið
er í. Ég hafði það hugboð að hægt væri að
gera kvikmynd um þetta efni og mér fannst
Á einhver eftir að fást til að sýna myndina?
„Ég vil ekki hleypa neinum nálægt mynd-
inni áður en ég lýk við hana og ef enginn vill
sýna hana þá legg ég hana upp í hillu og
geymi hana þar. Hún verður eins og ég vil
hafa hana. Ég gæti trúað að hún fengist sýnd
á einhverjum hátíðum og hún á áreiðanlega
eftir að valda miklu fjaðrafoki þar. Saga
stúlkunnar sem fer í fóstureyðingu er hreint
út sagt ótrúleg."
Erhún sönn?
„Já. Við kvikmynduðum hana frá því hún
yfirgaf hótelið, steig upp í bílinn, keyrði á
sjúkrahúsið, innritaði sig, fór í einn ráðgjafa-
tíma, fór í annan ráðgjafatíma, fór í þriðja
ráðgjafatímann og þar til hún fór í aðgerðina
sjálfa, hvíldist í sjúkraherberginu og gekk út.
Það er ekkert dregið undan. Það sem hún
segir þegar hún gengur í gegnum þetta ferli
er þrungið tilfinningum og sýnir hvað kona
getur þurft að ganga í gegnum; hversu erfið
ákvörðun þetta er.“
Hvar stendur þú í þessu máli?
„Ég er hlynntur því að konur hafi valfrelsi.
Það er engin leið að setja lög sem meina kon-
um að ráða hvað þær gera við barneignarétt
sinn. Bann á ekki eftir að stöðva neitt heldur
koma af stað ólöglegum fóstureyðingum. Þá
versnar ástandið til muna. Ég fór t.d. til Suð-
ur-Ameríku og myndaði stofu þar sem ólög-
legar fóstureyðingar fara fram og það var
hryllilegt. Þúsundir kvenna deyja þar árlega
vegna þess að fóstureyðingamar era íram-
kvæmdar við ómannúðlegar aðstæður".
Brando kemur til skjalanna
Þá erum við komnir út í snjómörkina. Fjall-
konan fer i sitt fínasta púss fyrir svissnesku
bankaauglýsinguna; eins og hún viti að þar er
meira fyrir mér. Hann er mesti kvikmynda-
leikari sögunnar."
Hvernig mynd verður þetta?
„Brando verður í hlutverki sögumanns en
myndin fjallar um hnefaleikamann sem missir
annan handlegginn í bílslysi og við það virð-
inguna fyrir sjálfum. I fyrstu samtölum okkar
Brandos var ákveðið að hnefaleikamaðurinn
ætti að vera svartur. Og mér fannst að hann
ætti að vera einhentur. Það verður heljarinn-
ar mál að finna rétta manninn í hlutverkið og
vít er að það verður ekki atvinnuleikari.
Brando sagði að sér fyndist ekkert að því
að vera sögumaður en hann bætti við að það
þyrfti að vera eitt atriði í myndinni sem
tengdi sögumanninn við hnefaleikakappann.
Svo ég lagðist aftur yfir handritið og uppgötv-
aði að í einu atriðinu fer hnefaleikakappinn til
manns og borgar honum fyrir að skrifa sögu
sína. Brando verður í því hlutverki, rithöfund-
arins, og það er augljóslega Tennessee Willi-
ams. Fyrir mér er það alveg einstakt að leiða
saman þessi tvö stórmenni með slíkum
hætti.“
Sagan skrifuð með myndavél
Kvikmyndataka snýst um langar biðir.
Endalaus bið í bflnum á meðan leitað er að
tökustað. Blaðamaður ákveður að blanda
geði við tökumennina en kemst fljótlega að
því að þeir eru ekkert voðalega félagslyndir
enda búnir að vera á fótum síðan í morg-
unsárið. Annar sefur í framsætinu. Sá sem
er í aftursætinu setur á sig vasadiskó, tekur
upp bók og les hana sofandi. Ekki má
gleyma bílstjóranum sem er einbeittur við
stýrið, hækkar í græjunum og er vísast sof-
andi á bakvið sólgleraugun. Yfir kvöldkaffínu
á Hótel Freysnesi ræðir blaðamaður aftur
EINKAÞJÁLFARI fer á tökustaði með Kaye og heldur honum í þjálfun. LEITAÐ að tökustað við Jökulsárlón. KAYE var heillaður af briminu í biksvartri fjörunni.
segir Kaye. Og þúsund mæður til hliðar sem
hlaupa og hugga bamið sitt þegar það fer að
gráta. I hvert skipti sem það gerðist verður að
stöðva tökur. Þetta tekur langan tíma en Kaye
vflar það ekkert fyrir sér enda hugmyndin
góð. „Ég hef unnið í nokkur ár sem auglýs-
ingagerðarmaður og helsti lærdómur sem ég
hef dregið af því er hversu mikils virði hug-
mynd er. Maður verður að átta sig á hvað felst
í hugmyndinni og gæta þess að ekkert flæki
hana; halda henni hreinni í framkvæmd."
Talandi um hugmyndir. Kaye fékk einmitt
MTV-verðlaunin fyrir myndband sem hann
gerði við lagið Runaway Train með hljóm-
sveitinni Soul Asylum. Sýndi það myndir af
týndum börnum í Bandaríkjunum. Myndirnar
voru svo margar að gerðar voru þrjár útgáfur
af myndbandinu. Tugir bama komu í leitirnar
eftir að myndböndin voru tekin til sýninga.
En Kaye ætlaði sér alltaf í kvikmyndagerð.
„Ég byrjaði bara í auglýsingum vegna þess að
það var leið til að læra um kvikmyndagerð.
Mig hefur alla tíð langað til að gera kvik-
myndir í fullri lengd og þær eru í forgrunni
hjá mér um þessar mundir. Ég er að Ijúka við
heimildarmynd með yfírskriftinni Guð, sem
ég lýk væntanlega við á næstu þremur mán-
uðum. Hún hefur tekið mig níu ár í fram-
leiðslu.
Um hvað fjallar hún?
„Deilur vegna fóstureyðinga í Bandaríkjun-
um ogjaau morð sem framin hafa verið út af
þeim. Eg held að þetta sé jafnvel eldfimara en
kynþáttahatur."
Þú virðist ekki hræddur við að snerta á
deilumálum.
„Ég er hræddur við að snerta ekki á þeim.“
Hrist upp í samfélaginu
Mér skilst að margir hafí látið lífíð meðan á
tökum stóð.
„Það eru skiptar skoðanir í Bandaríkjunum
um fóstureyðingar og deilumar hafa risið
ég verða að gera það þar sem ég hafði sjálfur
upplifað fóstureyðingu þegar ég var yngri.
Ekki það að karlmaður geti haft reynslu af
fóstureyðingu en ég var í sambandi við stúlku
sem varð ófrísk, sem ég var mjög ánægður
með, en hún vildi ekki eignast barnið og ég
virti hennar rétt til að taka þá ákvörðun og
gekk í gegnum ferlið með henni.
Sú reynsla hefur fylgt mér í gegnum árin,
tilhugsunin um þetta. I mörg ár hugsaði ég.
Hvemig hefði barnið orðið? Þetta væri áreið-
anlega myndarlegasta barn. Maður veltir því
alltaf fyrir sér. Svo ég ákvað að gera mynd
um fóstureyðingar og var óneitanlega spennt-
ur fyrir því að hefja gerð myndar um svona
eldfimt efni. Hún á eftir að vekja miklar deil-
ur og mér finnst það dásamlegt. Ég elska að
ögra, hrista upp í samfélaginu.
Og mig langaði virkilega til að komast að
því hvernig þetta færi fram. A sínum tíma
fylgdi ég kærustunni minni á sjúkrahús, gekk
nokkra hringi í garðinum og hitti hana eftir
aðgerðina. En ég var ekki í sjúkrastofunni og
íylgdist með. Mér fannst því forvitnilegt að
vita hvemig þetta færi fram. Ég komst að því
þegar ég gerði myndina því þá myndaði ég
margar fóstureyðingar. Þótt myndin segi
sögu stúlku sem fer í fóstureyðingu hafði ég
unnið að tökum í fjögur ár áður en ég mynd-
aði fyrstu fóstureyðinguna.
Mér var leyft að fara alveg inn í sjúkrastof-
una og mynda atburðarásina og ég er ekki
samur maður á eftir. Þetta var virkileg lífs-
reynsla. Ég myndaði alls átta eða níu fóstur-
eyðingar og það tók um 20 vikur. Þegar við
vomm að klippa myndina ætluðum við að
sleppa opinskáustu atriðunum en þá hugsaði
ég með mér: Við verðum að hafa allt með í
myndinni. Við náðum þessu. Ég kvikmyndaði
þetta. Við verðum að setja þetta allt inn og
þannig er myndin núna. Það er ótrúlegt hvað
það hristir upp í myndinni að hafa þessi atriði
með.“
peningamaður á ferð. Ég man ekki eftir fríð-
ara skarti. Allt spilar saman í bitm frostinu
sem skerpir á hrifningunni. Sólin sveiflar
meira að segja rauðri slæðunni yfir himininn
áður en hún leggst undir hvíta ábreiðuna í
Suðursveitinni.
Eftir að hafa fetað sig yfir hafið, vatnið, ís-
inn í Jökulsárlóni með jámkarli og brjáluðum
pönkara sem dansar í snjónum innan um
demantana í lóninu höldum við aftur í Freys-
nes. Ætli það hljóti ekki að vera inspírerandi
að sofa undir Hvannadalshnjúk með Oræfa-
jökul sem svæfil. Það er einhver spenna í loft-
inu þegar Kaye er annars vegar. Ef þetta
væri frásögn Hunters S. Thompsons héldum
við partí á ísnum, vatninu, hafinu, spegluðum
okkur í demöntunum, klöngruðumst heim
með stóra mola - rikir menn.
„Hefurðu lesið handritið,“ stóð í auglýs-
ingu sem Kaye setti í blað í LA og fyrr en
varði hringdi Marlon Brando og svaraði því
játandi. Það er byggt á sögu Tennesse Willi-
ams og nefnist Einhentur. „Brando ætlar að
gera myndina með mér,“ segir Kaye. „Við
höfum unnið að þessu undanfarna mánuði og
erum að reyna að fá hana gerða í Bandaríkj-
unum í samstarfí við framleiðandann Chris
Hanley.“
Sem framleiðir American Psycho?
„Já. Mér þykir vænst um að leiða Marlon
Brando aftur saman við Tennesse Williams
því mér fannst hann frábær í A Streetcar Na-
med Desire. Hann er líka mjög spenntur og
það er mjög fátítt núorðið. Það sem henti mig
í American History X hefur komið ótal sinn-
um fyrir hann,“ segir Kaye og hlær. „Hann er
því sjóaðri en ég og ég held að hann hlakki
bara nokkuð til að vinna með mér. Ég held að
ég geti náð einhverju út úr honum, ég veit
ekki hverju, en ég veit að það verður óvið-
jafnanlegt. Ég ber gífurlega virðingu fyrir
honum; mér finnst eiginlega fáránlegt að
kalla Marlon Brando bara leikara. Hann er
við Kaye.
Eg heyrði af trúðsmynd sem þú værir að
vinna að.
„Hún er tilkomin vegna leikarans Alex Sol
sem fer með hlutverk leiðtoga nýnasistanna í
fangelsinu í myndinni The American History
X,“ svarar Kaye. „Ég uppgötgvaði hann í
leikprufu í Los Angeles eftir að nafa skoðað
þúsundir leikara þar og New York. Sol vinnur
mest í jaðarleikhúsum Los Angeles en fær
ekki mikið af verkefnum og mig langaði til að
vinna með honum að einhverju stóra.
Við höfðum ekkert handrit til að byggja á
sem hentaði honum svo ég ákvað að gera til-
raunamynd um persónu sem við mótuðum og
að það yrði myndin. Kjarninn er sá að maður
veit aldrei upp á hverju persónan tekur næst.
Ég geri myndina eins og rithöfundur sem sest
niður við auða blaðsíðu og veit ekki alveg
hvað hann langar til að skrifa, hripar eitthvað
niður, hendir sumu og vinnur þannig með
hugmyndir. Þetta er mjög kostnaðarsamt
með tökuliði og tækjum svo ég ákvað að við
skyldum leggja upp í einskonar ferð þar sem
við tækjum upp atriði, veltum því fyrir okkur
og notuðum það kannski, kannski ekki og
byggðum síðan á því. Leyfðum persónunni að
þróast.
Hugmyndin er sú að persónan sé trúður
eða ungur maður sem er sviðsspaugari. Hann
er jafnframt geðklofi og hefur tilhneigingu til
að fremja morð. Þá upplifun notar hann í
sviðsspaugið við mikla kátínu áhorfenda sem
taka hann ekki alvarlega. Hann tekur jafnvel
með sér svartan poka upp á svið með líkams-
pörtum og segir frá því og öllum finnst það
drepfyndið. Besta atriðið hingað til er þegar
ég fór til Caracas í Venesúela til að vinna að
annarri mynd og spurði Alex: „Af hverju
kemurðu ekki með mérj“ „Það væri frá-
bært,“ svaraði hann. „Ég er einmitt frá
Venesúela!" Þetta gaf tóninn fyrir það sem
verða vildi.