Morgunblaðið - 08.08.1999, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
BIGGI var úti á túni að snúa heyi þegar gesti bar að garði. Hann gerði
hlé á vinnunni til að huga að búnaðinum.
AÐ var með naumindum
að Hákoni Gunnarssyni,
25 ára verkamanni á
Húsavík, tækist að sann-
færa Snæfríði Njálsdóttur
eiginkonu sína um ágæti
þess að hefja búskap í Ár-
bót árið 1974. Hún var að
vísu alin upp á Sandi í Að-
aldal og hafði ekkert á
móti því að búa í þeim fallega dal, en
á þessum árum lá Árbót nokkuð af-
skekkt, lélegur vegur lá heim á hlað,
íbúðarhúsið var lítið og komið til ára
sinna og fjárhúsið var stór torfkofi.
„Ég var í útreiðartúr hér á Hvamms-
heiðinni, þar sem þjóðleiðin Iá áður
fyrr. Ég reið að vörðunni á ásnum
fyrir ofan bæinn, horfði yfír og fékk
þá þessa hugmynd," segir Hákon.
„Ég vissi að jörðin var til leigu og
var sannfærður um að hana væri
hægt að rækta vel upp.“
Þau hjónin fluttu að Árbót með
syni sína þrjá, Viðar Njái, Örn Loga
og Gunnar Óla, sem voru 7, 6 og 5
ára. Þau áttu nýja íbúð á Húsavík,
sem þau leigðu út, en í raun voru þau
með tvær hendur tómar og ætluðu
að láta reyna á það næstu tvö árin
hvort Árbót væri framtíðin. Byrjað
hafði verið á nýju íbúðarhúsi í Árbót,
sem var rétt fokhelt og þau drifu í að
ljúka við það.
„Við byrjuðum með nokkuð margt
sauðfé, en komumst fljótlega að raun
um að ekki var grundvöllur fyrir slík-
um rekstri. Við vorum með lán á bak-
inu, sem við þurftum að borga af ail-
an ársins hring, en sauðféð gaf ekk-
ert af sér nema á haustin. Þá fórum
við að kaupa kálfa af mjólkurbúum
og ala þá upp til að framleiða nauta-
kjöt. í fyrstu voru þetta 20 til 30 káif-
ar, en fóru í 100 þegar mest var.“
Hákon segir engan galdur að baki
uppbyggingu búsins. „Þetta er mikil
vinna, það þarf útsjónarsemi og svo
er því ekki að neita að við vorum
heppin. Árbót fékk 660 ærgilda
kvóta og þegar við fækkuðum sauðfé
gátum við selt kvótann, en stækkað
um leið nautgripahjörðina, því þar
var ekkert kvótakerfí.“
Það tognaði úr dvölinni í Árbót.
Árin tvö urðu að átta og þá ákváðu
þau að selja íbúðina á Húsavík og
kaupa jörðina, sem þau höfðu haft á
leigu fram að því. Síðar ákváðu þau
að skipta um nautgripahjörð. „Við
höfðum alltaf verið með kálfa af ís-
lenska kúakyninu. í Hrísey var hjörð
af holdanautum af Galloway-kyni, en
hún var síðar seld bónda í Skaga-
firði. Þegar sá bóndi hætti búskap
keyptum við stofninn, 118 gripi, og
nú erum við eingöngu með Galloway.
Að vísu fáum við af og til íslenska
kálfa til að ganga undir Galloway-
kúm.“
Hákon segir að það hafí verið dýrt
að kaupa stofninn, en hann er mjög
sáttur við skiptin yfír í Galloway.
„Við seljum megnið af kjötinu suður.
Hótel og veitingastaðir vilja þetta
kjöt helst af öllu. Galloway-nautin
eru beinasmærri en þau íslensku og
hafa miklu meiri vöðvamassa. Og
þetta er harðgerður stofn.“
Auk nautgripanna eru nú 100 kind-
ur í Árbót og 140 fylgdu með í kaup-
unum í vor á jörðinni Bergi í Aðaldal,
sem er nýbýli út úr jörðinni Sandi.
„Við verðum að sjá hvað verður um
féð á Bergi í haust,“ segir Hákon.
„Það lítur ekki nógu vel út með hey-
feng í sumar, því tún hérna skemmd-
ust mikið af kali í vetur. Tvö stór tún
eru til dæmis skemmd að níu tíundu
hlutum og þau verða ekkert slegin
þetta arið. Við heyjum á fjórum jörð-
um, Árbót, Bergi, Núpum og Kili,
enda þurfa skepnurnar mikið.“
Tíu vinnumenn í heimili
Það er enginn hörgull á vinnu-
mönnum í Árbót. Þar búa, auk Há-
kons og Snæfríðar, sex unglingar all-
an ársins hring og fjórir til viðbótar
á Bergi. Núna eru þetta níu strákar
og ein stelpa. Árbót og Berg er með-
ferðarheimili fyrir unglinga, þar sem
beitt er uppeidismeðferð að sögn
Snæfríðar, en á fagmálinu segir hún
það heita umhverfismeðferð. Ung-
lingarnir vinna öll þau störf sem til
falla, sækja skóla og fást við ýmis-
legt í tómstundunum. „Það fer ágæt-
lega saman að unglingarnir hjálpi til
við skepnuhirðingu.“ segir Hákon.
„Þeir hafa gaman af að telja ham-
borgarana í huganum, þegar nautin
eru fóðruð."
Meðferðarheimilin sjá mörgum
fyrir vinnu. Um 9-10 starfsmenn ei'u
að jafnaði í Árbót og 5 til viðbótar á
Bergi, auk sálfræðings og kennara
við Hafraiækjarskóla. Alls skapar
heimilið því atvinnu fyrir um 20
manns.
Unglingamir sækja Hafralækjar-
skóla, þeir þeirra sem eru á grunn-
skólaaldri. „Tvær kennarastöður við
Hafralækjarskóla fylgja meðferðar-
heimilinu," segir Snæfríður. „Þess
misskilnings hefur nokkuð gætt í
sveitinni að krakkarnir í Árbót séu
að taka af sérkennslukvóta skólans,
sem er ekki mikill frekar en annars
staðar. Þetta er ekki rétt. Sumir
unglinganna þurfa sérkennslu, aðrir
eru inni í almennum kennslustund-
um að hluta og svo eru þeir sem
sækja eingöngu almennar stundir.
Þessar tvær kennarastöður væru
við skólann nema vegna heimil-
isins. Við fylgjum krökkunum í skól-
ann, erum þar á meðan á kennslunni
stendur og fylgjum þeim heim aftur.
Það þarf því ekkert að fjölga í
gangavörslu eða sambærilegum
störfum vegna unglinganna okkar.
Við eigum mjög gott samstarf við
skólann. Ég fer með Ingþóri Bjarna-
syni sálfræðingi heimilisins á fund í
skólanum á tveggja vikna fresti, þar
sem rætt er um árangur ungling-
anna. Þannig veitir skólinn heimilinu
aðhald og við skólanum.“
Eftir að sjálfræðisaldurinn var
hækkaður úr 16 árum í 18 hafa ung-
lingar að 18 ára aldri gist Árbót.
Verið er að kanna möguleika á fjar-
námi fyrir þá sem komnir eru af
grunnskólaaldri, en sumh' hafa farið
í framhaldsskólann á Húsavík.
Snæfríður hefur meðferðarheimil-
ið aðallega á sinni könnu, á meðan
Hákon sér um búskapinn, þótt óneit-
anlega tengist þetta mikið. Hún seg-
ir að þau hafi tekið fyrsta barnið inn
á heimilið fyrir tilviljun. „Vinafólk
okkar hafði tekið að sér unglinga í
nokkur sumur fyrir félagsmálastofn-
anir. Sumarið 1986 þurfti að koma
dreng í fóstur, en þau gátu ekki tekið
við honum og bentu á að við hefðum
ef til vill tök á því. Það varð úr að sá
drengur kom hingað og um veturinn
kom stúlka. Síðan höfum við aldrei
verið krakkalaus."
í fyrstu komu til dvalar krakkar
sem bjuggu við erfíðar aðstæður og
voru sendir í Árbót frá félagsmála-
stofnunum Reykjavíkur og Kópa-
vogs. Árið 1992 var Unglingaheimili
ríkisins í vandræðum með tvo pilta,
sem engin úrræði fundust fyrir og
þar með hófst samband Árbótar og
Unglingaheimilisins, nú Barnavernd-
arstofu. Nú koma unglingarnir í Ár-
bót frá meðferðarstöðinni Stuðlum
og af barna- og unglingageðdeild.
36 unglingar hafa gist Árbót á
þeim árum sem liðin eru. Sumir eru
þar í þrjá mánuði, en þeir tveir
drengir, sem lengst dvöldu, voru
báðir í rúm fjögur ár. „Við vildum
helst fá krakkana sem yngsta hing-
að, en nú hafa mál æxlast þannig að
við erum með marga úr elsta hópn-
um, 16-18 ára.“
Þegar fyrstu unglingarnir komu
til dvalar í Árbót voru synirnir á
heimilinu á milii tektar og tvítugs.
„Þeir hafa allir verið okkur ómetan-
leg hjálp og hlutverk þeirra er miklu
stærra en flestir halda, bæði ►
HÁKON við vörðuna fyrir ofan bæinn. Þaðan horfði hann yfir Árbót
fyrir 25 árum og taldi líklegt að jörðina mætti rækta vel upp.
ÖRN Logi hefur veiðimál Árbótar á sinni könnu.
SNÆFRÍÐUR, Addi og Jói í eldhúsinu á Bergi.