Morgunblaðið - 11.06.2000, Side 4

4 B SUNNUDAGUR11. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Sýndarveru-
leikinn
Hvar er þessi einlægni og auðmýkt, sem viðurkennir
breiskleikann og harminn og vanmáttinn? spyr Ellert
B. Schram. Hvar er sannleikurinn og lífið eins og það
kemur fyrir sjónir, þegar ytra prjálið hverfur?
ÉG man eftir því þegar ég var
lítill snáði og lenti í þeirri lífs-
reynslu að verða sjálfhelda í
klettabjargi. Komst hvorki aftur
á bak né áfram. Ég hef sjaldan
orðið eins máttvana af skelflngu og í þessari
mannraun. Með aðstoð nærstaddra varð
mér þó bjargað niður á jafnsléttu og þegar
heim kom var spurt, hvort ég hefði ekki orð-
ið hræddur.
Hræddur? Ég hræddur? Ég hélt nú ekki.
Þetta atvik var sennilega það fyrsta, sem
ég man eftir, þar sem ég laug gegn betri vit-
und. Laug upp á mig hetjudáðinni og ótta-
leysinu og það án þess að hafa fengið neinar
slíkar leiðbeiningar í uppeldinu. En snemma
beygist krókurinn og svo komu unglingsárin
og þá var um að gera að bera sig mannalega
frammi fyrir stelpunum, enda þó innst inni
hafi ég verið fullur af minnimáttarkennd og
vanmætti gagnvart hinu kyninu. Seinna
komu lygarnar um það að maður óttaðist
ekki prófin eða kappleikina eða kosningarn-
ar, enda þótt maður hafi skolfið af tauga-
veiklun og seinna þegar árin færðust yfir og
maður varð að vera maður með mönnum,
kom hræsnin og sýndarmennskan og öll til-
gerðin. Sýnast meira en maður var.
Það hefur aldrei þótt til eftirbreytni að
sýna sinn innri mann. Ekki gráta, ekki segja
það sem manni finnst, ekki tala af sér, ekki
láta kusk falla á hvíta flibbann. Kiæða sig
eftir tískunni, vera töff eins og hinir, ekki
játa á sig mistök, sýna betri hliðina og segja
jafnvel sem minnst. Framinn í pólitíkinni
var undir því kominn að segja sem minnst,
helst ekki neitt, en humma og jánka síðasta
ræðumanni. Hróður þinn eykst og mann-
virðingin hækkar við hvert fótmál meðal-
göngunnar. Og þagnarinnar.
Brosa, kinka kolli, þykjast vita
betur, þykjast vera sammála.
Þykjast, það er málið.
Þessi þykjustuleikur er því
miður útbreiddur lífsmáti. Hvað
hefur ekki margur maðurinn reist sér hurð-
arás um öxl með því einu að vilja berast á,
vera jafnoki nágrannanna og kunningjanna?
Slegið lán, keypt sér hús, keypt sér velvild
og náð í augum samferðarmannanna, lifað í
sýndarmennsku og tilbúinni velsæld af því
að hann hélt að það væri lykillinn að ham-
ingjunni.
Og hver þekkir ekki hjónin sem sýna sig á
almannafæri og í fjölskyldusamkvæmunum
sem lukkulegt par og sóma ættarinnar og
ganga um skartklædd og brosandi, en talast
ekki við þegar heim kemur? Eða frændann
fína, sem öllum á óvörum var kominn á
hausinn? Eða sætu bömin fullkomnu, sem
sóttu jólaboðin hér um árið og voru allt íeinu
komin á meðferðarheimili?
Hver þekkir ekki söguna um svarta sauð-
inn í fjölskyldunni, sem hafði þótt svo efni-
legur í æsku, stolt foreldra sinna, laukur
ættar sinnar? Hvað hafði komið fyrir bless-
aðan unglinginn?
Nei, það hafði ekkert annað komið fyrir
þann ættarlauk, annað en það sem fyrir lá
heima, en var leyndarmál út á við, af því að
ekki mátti segja frá sannleikanum. Það
mátti ekki segja eins og var, um alla erfið-
leikana og andvökurnar, af því að þykjustu-
leikurinn varð að vera sléttur og felldur.
Og svo sjáum við fólkið í móttökunum og
kokteilveislunum og menningarhátíðunum,
prúðbúið og glæsilegt og allt er í lukkunnar
velstandi og við sjáum myndir af fræga fólk-
inu, sem brosir út í eitt og við sjáum viðtöl
við gúrúana á fjármálamarkaðnum og unga
HUGSAÐ
UPPHÁTT
Það er með hreinum ólíkindum hvað lífið getur verið tvöfalt í þeim sýndarveruleika, sem
blasir við. Og sem allt þetta fðlk vill vera láta. Út á við. Þetta heitir að hafa front, skrifar
Ellert. Myndin er frá hinni margrómuðu sýningu tékkneska þjóðarbrúðuleikhússins á
Don Giovanni þar sem ekki skorti frontana þó með öðrum hætti sé en í hinu daglega lifi.
fólkið sem er á uppleið og smjörið drýpur
þar af hverju strái og allir eru í þessum
sama yndislega þykjustuleik, að dusta burtu
kuskið af flibbanum og eiga sér glæsilega
framtíð. Eða fortíð.
Það er með hreinum ólíkindum hvað lífið
getur verið tvöfalt í þeim sýndarveruleika
sem blasir við. Og sem allt þetta fólk vill
vera láta. Út á við.
Þetta heitir að hafa „front“. Maður verður
að hafa front.
Guð minn góður, hvað maður hefur lagt á
sig til að hafa front! Og allir hinir!!
Hvar er hamingjan á bak við frosna bros-
ið og innantóma hjalið? Er hún ekki í því
fólgin að vera maður sjálfur? Jafnvel þó að
maður sé ekki það sem maður vill sýnast.
Jafnvel þótt maður sé ekki alltaf maður með
mönnum eða tilbúinn til að brosa framan í
veislugesti. Hvað gerir það í rauninni til að
vera ekki alltaf í stuði, að vera ekki alltaf
upp á punt, að vera ekki alltaf öðruvísi en
manni líður?
Lifum við fyrir hina eða
fyrir okkur sjálf?
í ævintýri H.C. Andersen lét keisarinn
þau boð út ganga að hann hygðist sýna sig í
nýjum fötum.
Og allir horfðu á keisarann og lýðurinn
hrópaði upp yfir sig af hrifningu og það var
ekki íyrr en litli drengurinn kvað upp úr
með það að keisarinn væri nakinn, sem
þegnar keisarans þorðu að viðurkenna
hvers kyns var.
Sagan segir okkur frá keisaranum sem
taldi sig geta storkað þegnunum með fötum
sem ekki voru til og hún segir einnig frá
undirsátunum, samfélaginu, sem sá ekki
nektina og napran sannleikann af því að
sýndarmennskan byrgði því sýn. Þangað til
einn lítill drengur, sem var nógu saklaus,
svipti hulunni af blekkingunni.
Nei, ég er var ekki hræddur, sagði ég í
æsku. Ekki feiminn, ekki „nervös“, ekki
óöruggur, viss í minni sök. Endalaust kepp-
ist maður við að vera meiri en maður er,
öðruvísi en maður er, skelfiskur að utan,
harður nagli, úthverfur og áferðarfallegur.
Til að sýnast, til að sýndarveruleikinn hafi
sína lýtalausu ásýnd. I nýju fötunum keisar-
ans.
Hvenær skyldi einhver vera nógu
hreinskilinn og segja framan í opið geðið á
okkur: „Þið eruð nakin, það sést hver þið er-
uð.“
Og hvenær skyldi einhver okkar játa það
líka fyrir sjálfum sér?
Auglýsendur!
Netið er sérblað sem fylgir
Morgunblaðinu annan hvern
miðvikudag. í Netinu er að finna
fullt af fréttum, greinum, viðtölum
og fróðleik um Netið.
|---------------------\
Skilafrestur
auglýsingapantana
í næsta blað er til
kl. 16 mið. 14. júní
- ; __________________*
AUGtÝSINGADEILD
Sími: 569 1111- Bréfnsírni: 569 1110- Netfang: augl@mbl.is
SÖFNUNARSJDÐUR UFEYRISRETTINDA
Vanskil?
Gerðu viðvart fýrir 12. júlí
í maí s.l. sendi Söfnunarsjóður lífeyrisrét±inda
öllum |reim sem gfreitt köfðu til sjóðsins árið
1999 yfirlit Jaess árs.
Þeir sem ekki fengu yfirlit en telja sig kafa greitt
iðgjöld til sjóðsins árið 1999, k er að gera sjóðnum
viðvart án tafar um ætluð vanskil.
Atkugasemdir, staðfestar með launaseðlum, jaurfa
að kerast Söfnunarsjóðnum innan 60 daga frá
dagsetningu yfirlitsins, eða eigi síðar en 12. júlí
2000. Að öðrum kosti getur glatast mikilvægur
lífeyrisréttur sjóðfélaga.
SDFNUNARSJÓÐUR
LÍFEYRISRÉTTINDA
Skúlagötu IV, 1 □ 1 Reykjavík • Sími 51 Q 74DD
íþróttir á Netinu