Alþýðublaðið - 31.10.1934, Síða 3

MIÐVIKUDAGINN 31. okt. 1934.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ !~| í
3

I ' . ! j , ' , ■
Vegirnir, viðhald peirra og benzínskattnrinn
Eftir Björn Blöndal Jónsson.
ALÞÝÐUBLAÐIB
ÚTGEFANDl :
ALÞÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÖRI:
. F. R. V ALDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8—10.
SÍMAR :
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingcr.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4P06: Afgreiðsla.
Barðttan vi?
kreppuna.
HVAÐ á að gera til þess að
afstýra kreppunni og aileið-
ingum hermar? Eins og sakir
standa nú í heimiinium hlýtur við-
fangsefni stjórnmálamanina fyret
og fremst að vtera í því fólgið,
að svara þessari spurningu á
raunhæfan hátt.
Hver stjórmmálafliokkur er líka
sí'fielt að gefa svör við henni, bein
eða óbein, bein með yfirlýsingum
og fliokkssamþyktum, óbein xneð
viðhorfi við hinum ýmsu dag-
skrármáium.
Stefna, íhaldsflokkanna.
Grundvallarkennisetning allra i-
haidsfiloikka, hvar sem er íheimf
inum, er kennisetningin um hina
frjálsu samkeppni. Þeir játa, oft
með lundraverðum fjálgleik, trú
sjna á það, hvei@u viðskiftaTífið
lieiti jafnvægis af sjálifu sér, og
hvennig frjáls samkeppni á sviði
viðiskiítanna skapi þá aðst.öð|u,
sem til-þess þarf að framieið'slu-
atviinniuvegimir geti þnifist. Af
þiesisu leiðir það að þ>eir. líta svo
á, að fyrirbyggja beri með öllu
afskifti þess opinbera af atvinnui-
líjji.
Sjálfstæðisflokkurinn, flokkur f-
haldsmanna á Islandi, er hvað
þetta snertir engin undantekning.
Á þingi eru það þeir Magnús
Jónssom og Sigurður Kristjáns-
son, stem ótviræðast játa trú
flokksins. Þeir berjast ófeimnir'
móti öilium afskiftum þesis op-
inbera af atvinnUlifinu, en til
þess brestux marga samherja
þeirra hneinskilni.
Nýir atvinnuhættir krefjast
nýs skipulags.
Atvinnulífið hefir á síðari árum
dnegist í hendur færri og færri
mannia.
Hver atvinnurekandi rekur at-
vimnu sína með það eitt fyriT
augum, að sjá sínum hag borgl-
ið. Þannig hefir þetta ætíð ver-
ið, en ktom ekki að sök meðan
svo var háttað, að hver fjöl-
skylda rak sína sjálfstæðu at-
viinnu, þvf þá var hagur allra fyr-
ir brjósti borimn. E:n tímar smiá-
atvinniurekstursins erii liðnir og
koma aldrei afíur, sem betur fer.
Hin dásamlega tækni nútfmans
hiýtur að sikapa stórrekstur, en
sé hann í höndum eins mainns
og nekimn með hans einkahag fyr-
ir augum, verður niðurstaðan
þessi:
Fleiri og fulikomnari vélar eru
takmar í notkun. Fleiri og fLeirá
verkamenn verða óþarfir, þeim
er vísað burtu, í hóp hinna at-
vinnulausu.
I sama hlutfaUi sem hópur
hinna atvinnuTausu vex, mimkar
kaupgeta og markaður þrengist.
Framleiðandi getur ekki. sielt. Og
með vaxandi hóp atvinnuleysirgja
fylgja vaxandi útgjöld þess op-
inbera, og af þeim aftur vaxandi
skattar á framleiðslunni.
Þannig verður einkaatvininurek-
andinn, sem notfærir sér tæknf-
ina í hreinlu einkahagsmunaskynj,
sinn eiginn böðull, sjálfur orisök
þverrandi markaðar og vaxandi
skatta.
Með þessu er í fáum orðum;
lýst orsökum beimskrieppunnar
og sýnt fram á þá neginfjarstæöu,
að þetta geti lagast af sjálfu
sér, eftir lögmálum frjálsrarsaml-
keppni.
SociaTistar allra landa hafa'skilr
ið þetta meginatriði, að hinir
bneyttu atvinnuhættir knefjast nýs
skipulags. Þeim er Ijóst, að sá
mieginkostur þess, að hver fjöl-
fjölskylda rak sína sjálfstæðu at-
vinnu, að þá var hagur allra
fyrir brjósti borinn, verður að
fá að njóta sín einnig á tímum
stóratvLnnurekstursins. Til þess
að þetta geti orðið, verður að
HVAR SEM LEITAÐ ER á með-
al menningarþjóða munu vart
finnast eins slæmir vegir og hér
heima hjá okkur, sem ætlaðir eru
bifreiðum til umferðar. Enda ber
öllium útlendingum, sem hér ferð-
ast, saman um það, að þaði sé
mesta furða, hvað við komumst
áfram á bifreáðunum á svo mikl-
um vegleysum.
Enda er víst hvergi viðhöfð
rnema hér sú vinnuaðferð', að
kasta ár eftir ár Lausri möii ofan
á ýmist glerharða vegi eða þá
rennblauta eftir því., hvernig tíðin
er í það og það skiftið. Þegar
þurkar eru og norðan hvassviðri,
er ofaníiburðurinn rokinln í burtu
eftir 1—2 daga. Þegar rigninigar
eru, er ofaníburðurinn runninn í
burtu eftir 4—5 daga og vegurinn
jafn holóttur eftir sem áður eða
jafin ófiær til yfirferðar og hann
áður var, því það litla, sem eftir
kann að vera af ofaníbru'ðinum,
l'iggur úti á vegbrúnunum, sitt til
hvorrar hliðar. Afleiðingin af
'þessu viðhaldskáki er sú, að við
fáum aldrei slétta vegi nema örv
fiáa daga úr árinu. Þessi vinnu-
aðferð er því furðnlegri, þar senl
það ier þóvitað, að vegamálastjóri
hefir farið utan til þess að kynna
sér nýustu aðfierðir í vegagerði og
viðhaldi.
þjóðnýta atvinnuvegina. Það er,
miða framleiðsluna við þörf
þeirra, sem vinna, og gera hvern
einasta verkamann að þátttak-
ánda í sitjórn þess fyrirtækis, sem
hann vinnur við.
Þar sem inn á þessar brautir
er gengið, þýðir vaxandi notkun
véla styttan vinnuthna fyrirhvern
verkamann, og hækkað kaup'. Þá
eru vélarnar orðnar þjónar mannr
anna, en ekki herrar.
Baráttan í stjómmálum heims-
ins er á milli íhaldsmanna og
sociaTista. Það er barátta um yf-
irráðin yfir atvinnulífinu, barátt-
an um það, hvort vélarnar eigi að
vera þjónar allra, sem vinna, eða
böðlar, sem skapa atvinnuleysi,
örbirgð og eymd.
Nú skyldu menn ætla, að þessi
aðfierð við viðhald vega, sem not-
uð var á meðan hestvagnar voru
aðalíliutniingatæki okkar Islend-
inga, og notuð er enn þann dag
í dag, eims og að ofan er lýst,
væri ekki tilfinnanlega dýr. En
það er þó öðnu nær, eins og
eftirfariandi dæmi sýna, siem tek-
in eru úr skýrslu vegamáiastjóra
til ráðuneytisins:
V ðhaldsfeostnaður við Hs'b-
. arfjaröarvea.
Viðhaldskostnaður við Hafinar-
fjarðarbraut var árið 1932 kr.
17983, 00. Sama fyrir árið 1933
kr. 14294,00.
Vegalengdin á milli Reykjavík-
ur og Hafinarfjarðar er 10 kfiló-
metrar; verður því áns viðhald
þessa vegar að meðaltaili kr.
1613,80 pr. kílómeter eða samtalis
bæði árin kr. 3227,60 pr. kíló-
meter. En öil upphæðin, sem far-
ið befir tii vðhalds þessium vegi
árin 1932 og 33 er kr. 32277,00.
Viðhaldskostnaðnr á Snðnr-
landsbrant frá Reykjavík að
ðlfnsá
Viðhaldskostniaður á Suður-
iandsbraut var árið 1932 kr.
59270,00. Sama 1933 kr. 57 701,00.
Vegalengd firá Reykjavík að Ölf-
usá 58 kílómetrar. Viðhaldskostn-
aður á þessum vegi fyrra árlð
verður þá kr. 1008,37 pr. kíló-
meter, en samtals bæði árin
2016,74 pr. kíiómeter. En öll upp-
hæðin, sem farið hefir til við/-
halds þessum 58 kílómietrum árin
1932 og 33 er kr. 116 971,00, eða
í báða vegiua, sem til samans eru
einir 68 kílómetrar, kr. 149248,00.
! En þrátt fyrir þær háu fjárhæðf-
ir, sem að ofian gneinir og til þess-
ana vega hafia farið, eru þeir þó
eins og áður er sagt ekki sléttiir
nema nokkra daga úr árinu. Eng-
in mienningarþjóð telur sig hafa
efini á því(, að kasta fé þegna
sinna svo á glæ, sem hér er
gert. Ríkisstjónnin, alþingi', bif-
reiðaeigendur og allur almenn(-
injgur verður að knefjast þess af
þeim, sem vegamálin hafa með
höndum, að þeiin leik sé hætt að
kasta knónunum og spara eyrir-
inn.
Það er íurðulegt, að aldrei skuli
hafa heyrst opinber kvörtun frá
bifneiðaeigendum um það, hve 6-
mögulegir veginnir eru fynir nú-
tíðarfarartæki (bifneiðar).
Að bifineiðaeigendur ekki kvarta
opinberlega kemiur sennilega til
af því, í 1. iagi, að þeir líti svo
á, að opinber kvörtun sé þýðin-g-
arlaus vegna þess, að þeir, sem
vegamálin hafia mieð höndum,
muini fara sín:u framJ. 1 2. lagi, að
opinber kvörtun geti haft í för
með sér skatthækkun, er snerti
úifigerð bifriei'ða.
En ég vil be:nda bifneiðaeigT
endurn á það ,að skattur, sem,
lagður er á þær vörur, sem bif-
neiðar nota, hvont heldur það er
á benzí|n eða aðrar vönur, og
sem notast á til þess að gera veg-
ina virkilega góða, slétta og
harða, svo sem er í öðnum lönd-
um, verður aldnei og getur aldnei
orðið svo hár, að han,n komist
nokkuð í samanburð við þann
skatt, siem bifi'eröaeigenduS verða
nu að gneiða vegna þeirra slæmu
vega ,er við venðum daglega að
aka eftir. Það enu ekki tii neinar
skýrslur yfir það, hvað valdið
hefir Sikemdum á bifneið í það
og það skiftið, þegar þetta eða
hitt bnotnar (ánekstrar og útafi
keynsla vitaniega uindanskiiið), en
við vitum það, að hinn mikli við-
haldsikostnaðUr bifneiða er að
kenna þvl, hvað við höfium il.la
gerða vegi. Maður fer varia svo
yfir brú, sé það steinbrú, að diekk
hennar sé ekki alt með stónum
og smáuim' holum. Sem dæmi vii
ég nefna, að í haust fór bifrieið
úr Hafnarfirði á leið til Reykjai-
víbur. Þegar hún kom á Kópa|-
vo;gisbrúna ók hún hæigt sem venja
er til, en þrátt fyrir það kasf-
aðist bifneiðin holu úr holu og
braut s;g það mikið, að það kostí-
aði 680 kr. að gera við hana.
Þetta I.alla ég til-'i .nanlegan f katt.
En því miður verða bifreiðaeig-
endur að grieiða þ-essa upphæð
mar^alda fyrir okkarslæmu vegi.
Ég lít svo á að bifreiðaeig-
endur ættu ekki að taka því
illa þó benzinskatturinn sé
hækkaður til helminga. í fyrsta
lagi af þvi að sú hækkun á að
geta gengið til þeirra aftur
með bættum vegum, sem þýðir
minni viðgerðir á bifreiðum og
í öðru lagi af því að vissa er
ekki fyrir því að^benzín hækki
úr því sem nú er þrátt fyrir
hækkaðan benzínskatt,
Til dæiniis í Danmörku er ben-
ziimskatturinn 13 aurar á liter; þó
kostar benzinið þar ekki nema
28 aura iiterjnn, og engin ástæða
er til að það sé dýrara hér.
Þar sem bifreiðaeigendur eiga
að gera kröfu til er það, að bif-
reiða- og benzin-skattinum sé
varið til þiess að gera slitlag ,á
yfirborð v>ega, eins og upphaflega
var ákveðið. En ekki eins og
inú er gert með lausri möl, mold
og leir, því slfkt er vitanlega ekk-
ert slitlag. STitlagið verðiur að
vera bundið á yfirborði vegarins,
ef það á að koma að nokkru
gagni. Þessari kröfu verða eig-
endur bifreiöa að fylgja fast fram,
og fáist hún, sem ekki getur ver-
ið efi á, þá eru það þeir, sem
græða á hækkuðum benzinskatti.
Gæti þessi greinarstúfur orð-
ið til þess að farið yrði að breyta
um viðgerð vega til bóta, þá er
tilganiginum náð. '
Bjöm Bl. Jó'isson.
Geymsla.
Reiðhjól tekiri til geymslu á
Laugavegi 8, Laugavegi 20
og Vesturgötu 5. Sött heim
ef óskað er.
0rninn, símar4661 & 4161.
M sérstökam
ástæðnm
seljum við 500 stykki af
G. S. kaffibæti á að
eins 55 aura stöngina.
Baronsbúð
Hverfisgötu 98. Sími 1851.
Landssamband
Eftir Pétur G.
Fyrir rúmum tveimur árumvar
haldið lön-þmg héir í bænUm, kall-
að saman af iðnráði Reykjavíkur
ieiftir áskoriun frá formanm Iðhað-
armannafél. á Akuneyri.
Á þessu þingi var ákveðið að
stofna iandsSEunband fyrir iðnað-
armenin, bráðabirgðastjóm fyrir
það kosin og beimi falið að
leggja fyrir næsta iðnþing frumV-
varp að lögum fyrir skipuiags-
bundið samband milli allra iðn-
aðarmannafélaga og iönfélaga
(sérféiaga) á landinu.
Vorið 1933 kallaði bráðabirgða-
stjórnin saman 2. iðnþiing oglagði
fyrir það fiumv. að lögum fyrir
landssamband. Frumv. var saimr
þykt með nokkrum breytingum,
stjórn kosin og sambandsstofnuin
þar með fullgerð.
Landsscmband idwÖarmctam
var þessi stofnun skírð. Hennj
var ’tekið með velvild, en óviid
hvergi. Flestir menn, siem gefa
iðnaðarmáluím einhvem gaum,
skildu fullvel að hér var 'um
nytsemdarstofnun að ræða og að
hún var friekár of seint en of
smemma í heiminn horin. Iðnað-
armann höfðu helzt til lengi veri-
ið hornrek'ur í samtakastarfi þjóðí-
arinnar, helzt til iengi verið vetti-
uigi virtár af löggjafar- og fram-
iðnaðarmanna
Guðmundsson.
kvæmdavaldi rikisins. Landssam-
band iðnaðarmanna var heilla-
vænfegasta tllraunin tii að bæta
úr þesisu. Þama var fengin for-
usta, sem vantað hafði og vel
mátti treysta.
Einmitt vegna þess, hvað lands-
samband iðnaðarmanna var þarf-
Leg og sjálfsögð stofnun, gat fáa
gnunað að hún væri á nokkurn
hátt varhugaverð. Og sízt af öllu
gat men,n grunað, að þessi nýja
stofnun segðist vera annað en
hún er, — að hún sigldi undir
fölskum fána.
Þess vegna er mál til komið
— þótt ekki sé langt mn Liðið —,
að iðnað’armenn fari að átta sig
á því, að þetta samband, sem
kalldr sig Landssamband iðnað-
armanna, er ekki landssamband
iönac\arrnanna, heldur landssam-
band atvmmmkeavda í iðnaði.
Nú er fjarri mér að víta það,
að atvinnurekendur í iðnaðj hafd
með sér landssamband. Hví
skyldu þeir ekki vera frjáisir að
því? Það er að minsta kosti vottf
ur um þann virðingarverða skiln-
ing þedrra, að nienn koma meiru
til leiðar sameinaðir heldur en
! sundraðir. En það er ekki að
sama skapi virði'ngarvert, að fela
þau samtök undir fölsku nafni.
Fyrsta iðnþingið (1932) virðist
hafa verið hugheilt í þessu máli.
Það felur bráðabirgðastjórninni
að samja fnumvarp að lögum
fyrir „skipulagsbundið samband
milli alira iðnaðarmannafélaga og
iðnfélaga (sérfélaga) í landinu".
Við þetta var sambandið ein-
skorðað. Víðtækara átti það ekki
að vera.
En þegar annað iðnþingið
(1933) gengur frá frumvarpinu og
staðfestir það, kveðiur við annan
tón. 2. gr. laganna byrjar þamnig:
„Tilgangur félagsins er að eíla
íjslenzkan iðnað og iðju . .
1 3 gr. segir: „í þessum tilgangi
vil'l sambandið: a. efla samviinnu
meðal iðju- og iðnaðar-manna, b.
greiða fyrir stofnun iðin- og iðju-
félaga og hvetja öll slik félög
,til að ve,ra í sambandinu."
Munurinn er ekki áberandi.
Stutta og meinleysislega orðið
Zo\ja befir tylt sér þarna niður
við hliðina á ib,; ac)i. „Þangað kom
Þonsteinin matgoggur, þótt eigi
væri honum boðið.“
Eftir þetta er iðju og iönaSj
gert jafnhátt undir höfði í lög-
unum. Þetta kemur skýrt fram í
4 gr., siem hljóðar svo:
„I sambandinu geta verið þau
félög, sem vinna að iðju og iðin-
aðarmálum. f hverjum bæ eða
kaupstað getur þó aðeins eitt
sveinafélag og eitt meistarafélag
eða atvinnunekendafélag í hverri
iðn fiengið upptöku í sambandið,
og aðeins eitt félag, sem stofnað
er í ákveðnum tilgangi innain
markmiðs sambandsins.“
Hér er alt opinskátt og ófalsað.
Atvkinurekendur hafa sama rétt
og ZZmacarmenn. Þessir atvimnu-
nekendur eru þeir, sem neka iðju.
Þetta er lika í nákvæmu sam(-
ræmi við lög um iðju og iðnað
frá 31. maí 1927. Þar er orðið
ijb'ja skilgreint þaunig:
„Iðja merkir í lögum þiessum
allan ánnan iðnað en handion
og heimilisiðnað . .. .“ ,
Og þar semi í lögunuim er talað
um skilyrði fyrir iðjuleyfi, þar
er hvergi einu orði minst á, að
maður þurfi til þess kunnáttu í
iðnaði eða iðnréttindi. Iðjuleyfi
má veita félögum, þ. e. almennum
hlutafélögum eða sameignarfélög-
um, og enginn hluthafi þarf að
hafa iðnréttindi, enda enu þeir,
sem iðju neka, ekki nefndir iðn-
aðannenn eða iðinnekendur í lög-
unum, heldur ibjuhöldar.
Jdja verður því í framkvæimd-
inni atvinnurekstur, nekinn ) fjári-
aflaskyni, þar sem iðnaðar'menn
eru natabir á sama hátt og vélar
og tæki, og þar sem jafnan verð)-
ur kostað kapps um að gera
kostmbmn af mfímn iðna'ðar-
mannanna sem minstan, á sama
hátt og kostað er kapps um að
gera notkun vélanna sem ódýr>-
asta.
f lögum þessa Jandsisambands
er atvinnunekendum eða iðjuhöld-
um alis staðar gert minst jafn- |
hátt undir höfði og iðinaðarenönnT
um, nema í nafninu, — þar er
þeirra ekki getið. Sambandið er
ekki kailað: „Landssamband iðn-
aðarmanna og iðjuhöida“, beld-
ur: „Landssamband iðnaðar-
manna.“
Nafnið á sambandiinu er því
falsað.
En lög þessa sambands eru at-
hugverð um fleira. Þau eru svo
smiðugt samin, að enda þótt iðnt-
aðarmönnum og iðjuhöldum virð-
ist skapaður þar jafn réttur,
fljótt á Jitið, þá er svo lævisiega
ium hnútana búið, að í frami-
kvæmdinni hljóta iðjuhöidamir
að hafa bæði töglin og hagidimí-
ar.
Frh.
Pét\m G. Gu&mwtdsson,
Barin
smáýsa 1 kr. V2 kg.
Baronsbáð'
Hverfisgötu 98, sími 1851.
RETKIÐ
J. ORDNO’S
ágæía hollenzka reyktób k
VERÐ t
AROMATICHER SHAG ... . . kostar kr. 0,90 kg
FEINRIECHENDER SHAG • ... — - 0,95 - —
pæst í ollnm ve~zluniisti.