Alþýðublaðið - 18.11.1934, Blaðsíða 3

SUNNUDAGINN 17. NÓV. 1934
IALÞÝÐUBLAÐIÐ
OTGEFANDI :
ALÞÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8—10.
SIMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsinger.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Prentsmiðjan.
4P06: Afgreiðsla.
þingið.
Veifelíðsæál - stiOinmál
Aalþýðusambandsþingið
bom saman í gær.
Venkiefni j)css s.kiftast í tvo
nnegitnpætti.
Annans vegar efu verkalýðsmál-
im. Á I>eim vettvangi ber að
leggja igrundvöll peirrar baráttu,
sem verkalýðurinin rnun heyja fyr-
ir bættum kjörum og aukinni
men.ni.nigu næsta tveggja . ára
skiejð1.
Hinn páittiminn .er stjómmálm.
Verður þar að; ákweða í meginr
dráttium, hversu Alþýðufl'Okkur-
iun skuli haga störfum og stefnu
næS'tu 2 ár.
Baráttan milli auðvalds og al«
pýðuflokka.
Á siðustu árurn hefir barátt-
an mi.lli auðvaldsins og alþý'ðu-
ílokkarma verið hatrama,ri en
mokkru sinni fyr. Frjá.ls sam-
keppni stendur ráðþrota .og rök-
þrloita, máttarstoðir auðvaldsins
em fúnar, og það finnur fieigðina
læsast um limi sfna. En án bar-
áttu lætur auðvaldið ekki draga
yfirráðáu yfir fjármagni og frarn--
lei'ðlsliu úr höndum sér. Her og
viopu etái í þjónUstu þess. Hvors
tveggja er meytt og núköld hönd
nazismanis, sem kyrkir mál frelsi,
p’.entfneisi, félagsfrelsi og funda-
fnelsá, þaggar náður raddiir rétt-
lætisins, tefur sigur alþýðuíliokk-
anina um stund í mör.gum lönd-
um.
íslenzka ihaldið ihugðist að
að færast i föt nazismanns.
tslenzka íhaldið gekk tii síð-
usitu kosininiga rmeð fullri sigur-
VÍSBU.
Því var hins vegar ljóst, að þó
það næði völdum, v-oru þau á
angan háft trygð til frambúðar,
nema bundið væri fyrir munn
aindstæðiniganna.
Það gaf út kosniingaávarp þar
sieim boðað var, að óumflýjanliegt
myndi að taka þær þjóöir tii fyr-
irmyndar, sem útrýmt heí'ðu rau'Cu
hæittunnii, þ. e. a. s. þær þjóðfir,
þar sem nazismiun ræ'ður.
Gegn. þessu sameinuðust þieir,
sem lýðræði og ftielsi unna, og
uninu sigur — ómetanlegan sigur.
Alþýðuflokkurinn varð að vinna
með Framsóknarfiokknum.
Alþýðuflokkinin. skorti mikið til
þiess, að geta uunið þiennan sigur
ein,n sí|ns liðs.
Frams óknarfiokkurinn, sem af
einlægni herst gegn því íhaldi,
sieam að koisningasigri loknuim
hU)gð;ist að færast í föt nazism-
ans, stóð' við hlið hans. Hættan
við valdatöku íhaldsins gerði
samvinnu við Framsókn eðlilega
og sjálfsagða, þrátt fyrir það þó
hún vilji aðeins taka hálft spor
þar sem taka ber það1 heilt í biar-
áttunni fyrir nýju þjóðskipulagi.
Alþýðuflokkurinn hefir unnið
sigur, nú er að neyta hans.
Það var sagt við ei:nn glæsileg-
ALÞÝÐUBLAÐIÐ ' | $
JÓHANNES tJR KÖTLITM:
—Ofl björgln kMaili. -
Eítir Jóhann Sveinsson fráFlögu.
Faodiir IKeflavík
Á firntudaginn stóð auglýsing
í Morgunblaðinu. Þessi auglýsing
gaf til kynna, að almenuur kjós-
endafuindur fyrir kjósendur í
Guilbringusýsiu yrði haldiinn í
Kefiavík á föstudaginn. Engin|n
var skrifaður undir auglýsling
þiessa, en það tekið fram, að' Ól-
afnr Thors, Jóh. Þ. Jósefsson og
Sigurður Kristjánsson myndu
hefja umræður um sjávarútvegs-
mál.
Tveir af þingmömníulm stjórnar-
flokkar.na, sem sæti eiga í sjáv-
arútvpgisrjeínd, þeir Finnur Jóns-
sioin og Bergur Jónsson, tóku sér
fefð á hendur suöuneftir tii þess
að vita hvað ti.l stæði með fundi
þiepsum.
Þiegar liðinn var næstum
klukkutími frá því að fundur átti
að heíjast, komu hinir auiglýstu
málshefjiendur og í fylgd með
þeim Pétur Ottesen og Ár;ni frá
Múla.
Ólafur Thors snaraÖist þegar á
ræðupall og lýsti því yfir, að
tilgangur fundarins hefði verið
sá, að ræða vandamál sjávarút-
vegsins í ró og næði vi'ð hátt-
virta kjósendur, en nú sæi hann
að hér væru mættir tvoir af þing-
mö-nnnm síjómariliokkanina og
Sigfús Sigiurhjarfaraon, mætti því
búast við, að einnig fengjust hér
skærur nofckrar, og vddi han,n
nú bjóða þiessum andstæðinguim
sfmun að vera meði í ráðiuim um
fundarsköp.
Boði hans var að sjálfsögðiu
tekið, og var þar með úr sög-
unni sú voin Óiafs, að fá að fiytja
lná:l!i|n í 'fló og nœði frá etmi hlid,
án þieps hneyít yrði mótmælum.
Var nú gengið til fundarstarfa.
Fyrsfir töluðu Sigurður Kristjáns-
soin um skuldaskilasjóð útgerð-
arnnahma, Jóh. Þ. Jósefsaon um
fiskveiðasjóð og Ólafur Thors um
fiskráð. Finnur og Bergur svör-
uðu Oig kom’ í ljóis af þeim unn-
ræðum, að ágremiingur var eng-
inn teljandi um tvö hin fyrtöldu
mái, en deila stóð um fiskráð
Óiafs, hina valdalaUsu nefnd, og
fi'skimáianefnd þeirna Finns og
Bergs, siem fialUr í sér tilrauu til
ski pu I agsbun dininar lausrar á
vandkvæðum sjávarútvegsins.
Þqgar allir frummæliendur
höfðu talað tvisvar og auk þeirra
Arinbjörn Þiorvarðarson formað-
ur, Óskar Halldórssion og Finn-
bogi Gnðmundsison útgerðarimað-
u:r, i;as fundarstjóri alt í einu
upp tillögu frá Óiafi og hugðist
að bera hana þiegar upp á:n þess
að iieyfa fleirum orðið.
Sigfús SigUrhjartarson mót-
mælti þiessu, og var honum leyft
að t-ala áður en tillagan var borjn
fram. TiUagan var í þrletóur lið"
um og var svo til ætlast, að þeir
yrðU bornir allir upp í 'ejnu, þó
þeir væru næsta óskyldir.
Fyrsti iliður fól í sér ásfcorun á
alþingi um að samþykkja frum-
varpið 'um skuldaskilasjóð útgerð-
armanna, og annar liður sam;s
fconar ásfcorun um fiskveiðasjóð.
Ólafnr lét undan mieð það að
bera þesisa liði upp sér, og voru
aste herfioringja, sem sagian get-
ur um:
Þú kant að sigra, en ekki að
nieyta ságursins.
Alþýðuflokkurinn hefir unnið
glæsUegan kosningasigur, en nú
kemur t!l þingsins lí,asta um að
marka svo stefnu h'ans og starf,
að ve:l njótist af sigrinum.
Þingið' mun hafa það hugfast,
að 'nú bííður þess hið vandasiamá
verk sigurvegarans, rík ábyrgðar-
tilfinning mun því einkienina störf
þess, það mun móta stiefnu, sem
verður flokknum til þroska og
þjóðíféiaginu til gæfu.
Jóhannes úr Kötium er þegar
löngu kunnur sem Ijóðskáld. Fyr-
ir nokkru vitnaðist, að hann hefðfii
skáiidsögu í smíðum. Var mönn-
ium eítirvænting nokkur, að sjá
skáidrit eftir hann í lausu máli.
Nú er bókin komin út fyrir
mokkrU.
Haukur Grimsson er að koma
heim t'ii átthagánna. Hann er orð-
inn gagnfræðingur — það er mú
ekki svo ilí’tjð. Sveitin brieiðir faðim
sinn móti honum, eins og átt-
hagaskáldið mundi segja. Hann
er undaniega lítið smortiun af
heiminum og hans lysitisemdum.
Hann hiefir geymt vel orð móður
sfinnar: ,að „láta ekki heiminn
vLlia sér sýn“. Hann rifjar upp
boðorðin, — og hann hefir ekki
brotið þau. Jú, það hafðj skoilið
hurð nærri hæium um 6. boð-
orð'ið, en þar hafði hanin lfka
urmið sinn glæsiliegasta sigur. —
Á hieimileiðiinni hittir Haukur Dísu
á Gfili. Hún er að reka kýr;nar
heim. 1 gróandi brekkunni kyssir
kann sfúlkuna fyrsta kossinin:. Og
fyrst hann hefir nú kyst hana,
er svo sem sjálfsagt að þau séu
frúloíuð. — Hann gengur að efiga
sfúlkuna og flytur hana heirn að
Bjaitgi. Ásitin skal vera bygð á
bjangi. Rétt eftir brúðkaupið deyr
gamla konan, móðir Hauks,
drottni si|num. Andlátsorð hennar
eru: Láttu ekki heiminn villa þér
sýn. Haukur tekur við búhokr-
iuu. Un|gi bóndinin, nýkominn úr
gagnfræðiaskólanum, getur ekki
búið í hálffölinu bæjarhreysinu.
Hanin byggir íallegt hús uppi á
fallegtum hól. En það er syndsaim-
liegt gagnvart guði og enn synd-
samliegra gagnvart þjóð’félaginu,
að íslenzkur bóndi iifi eiins og
maður. Þiessi synd korn honum
liika skjótt í koll. Basl og botn-
lausar skuldir verða laun syndar-
iinnar. Haukur þrælar baki brotnu
— afit tfil einski-s. Og bóndanum,
sem alinn er upp í stóiskri ró
eymdariinnar ,og sjálfsafnieítunar-
innar, fer nú jafnviel stundum að
finnast það . eitthvað kyndugt af
guði almáttugum, að hann skuli
hafa þá út undan, sem erja jörð-
ina og draga nærfngu úr skauti
hennar. Nei, svona mátti hann
ekfci bugsa, — vegir guðs eru
órannsiakanlegir. Nú nekur hvað
þeir samþyktir mieð uan 70—80
atkvæðíum gegn 3 eða 4.
Þá var borinn upp síðasti liður
tillöguunar, er lýsti fylgi við hið
valdalausa fiskiráð, og var hann
samþyktur mieð ca. 70 atkvæðum
giþgn 10—15.
Ýmsar í leiri tillögur komu fram
á fuindinum, og allmargir tófcu til
máls.
Tvær tfillögur voru samþyktar
um verðjöfnunarsjóð f'sficfiamiieið-
enda, önnur frá mættum öllum
þingmönnum,, um að sjóðnum
yrði aðeims vaiið til sjávarútvegs-
þarfa,, og hfin frá Ffinnboga Guð-
mundsisyni um að honium yrði
aðefins varið til verðjöfnunar á
þiesísa árs framleiðsl u og að öðru
leyti yrði hann gneiddur til fisk-
framleiðienda. Voru báðar tillög-
unnar samþyktar með sárfáum at-
kvæðum. Þá kom fram tfillaga um
að skora á þíngmennina að b'eita
sér fyrir að sett yrði Ijósbauja
út af Garðsskaga.
Pundurinn fór vel fram að öðru
en því, að ölvaður maður gerði
nokfcrar óspektir. Er lieitt fyrir
Keílvijkinga, senr eru hinir prúð-
annað, hjúskaparbnot konu hans,
hieyiieysi, horfellir. Og þetta skyldi
henda hann Hauk, setn iait alf
hafði breytt efti'r boðorðunum og
barizt hiinni góðu baráttu. —
Haukur liefitar til kaupfélagsstjór-
ans um fcorrthaup, en kaupfélags-
stjórinn, þesSi hioidlægni og sam-
vizkusami maður, getur lekki var-
ið það fyrir samvizku sinni, að
fiáta slífcan skuldaþrjót fá kor,n.
BóndtUn fiosnar upp og fiendir
á möljnni í Reykjavík. Viesalings
hjónin þekkja þar engan. Þau
leita til þingmánnsins síin:s, sem
orðíinn er bankastjóri, len' þiing-
maðiuriinn með stóru vömbina og
gullspangarigleraugun, sem afit af
hefir fómað sér fyrir velferð al-
ínenniings, getur ekki lieiðbeint
þeim. Þau setjast að í iitiili kjall-
araholu. Atvinnan er stopul. Svo
fæð'ir ikonan litinn dreng, ávöxt-
inn af hjúskaparbroti sínu. En
Haukur hugsar sem svo: Fófikið
segir, að barndghir séu guðs vilji,
þetta skyldi þá ekki líika hafa
verið guðs vilji?
Uppflosnaði bóndinn kynnist
nýju fólki með nýjum skoðuuuim
— öœigum ei'ns og honum sjálf-
um. Hann fer að komast að raiun
um, að hi'nar gömlú vanadygðir,
er hann hefir baldið dauðahaldi i,
em upp lognar dygðir, umburðar-
leysi !eigingir;niunar og fávizkuinn-
ar. Hann þykist nú sjá, að al-
þingismienn, banfca;stjórar og
priestar séu iekki út af eins á-
hyggjum hlaÖnir fyrir velferð fá-
tækliuganna, eius og þeir vilja
vera Láta. Hann man enn andláts-
otð móður sinnar, en nú túlkar
hann þau á nýjan hátt. Hann hefir
afit af látið heiminn villa sér sýn.
„Nú vissi hann, hvers vegna hver
brauðsmeið', hver graufarspóun,
hver mjólkurdropi var geíinn af
guðs eilífu uáð. ;--------Nú vissi
hann að guð var skálkaskjól
burgeisanua.“ Hann skyld'i berj-
ast geg'n auðvaldinn og öllum
tækjurn þiess með stéttarbræör-
um sínurn. „Ef nokkur sannur
guð var tfil, hlaut þietta að vera
vilji hans.“
Sagan er saga lífsins, vemleik-
inn nakinin. Hún er sagan um
böndanjn, er vildi lifa meun'ingar-
líl'fii, siem skilyrðin gátu ekki lát-
ið iionum í té. En sannieikuriinin
er sá, þótt ömurlegur kunni að
virðiast, að íslenzkur sveitabóndi
í venjulegum skilningi hefir aldrei
haft efni á að lifa ni'cnningar I ífi
áfit frá því, er land þietta bygðist.
Eins 'og lesandann muin renina
grun í af því sem komið er,
ífelst í sögunni ádieála á gamlar
skoðanir og þjóðskipulagið. Bókin
getur samt ekki beint talist til
by I tingarbókmenta. Borgaraliegur
höfnndur hefði svo sem hæglega
getað skrifað hana. Eigi áð, síður
ýtir hún svo óniotalega við sauð-
frómum sálum og lefiguprediikur-
um yfirstéttarinnar, sem eru ríg-
bundnir í gamiar hugsanaskorður
og sjálfsblekkingar, að þeir
hrökkva upp með andfælum. Er
hún þanniig bezti prófsteinin á það,
hvemig þiess háttar fólk er and-
lega innréttað. Þess var heldur
lekki langt að bíða, að hljóð
heyrðist úr því homi: „HeiJagi
bróöir Benjamín" hiefir bannfært
har,a úr predikunarstóinum, og
skömimiu síiðar skrifaði hanin grein
um hania í M'orgunblaðið og
dæmir hania þar eingöngu af
sjónarhóli biblíunnar og trúar-
bragðiauna. AIi|ka brosliegt í aug-
um men'taðs nútítmiamanns og
þegar fyrri alda dómarar vitna
í biblíuna i forsiendum dóma
tímanienningu, sem bróðir Benja-
mí|n oig „ritdóiinur" hans er, ef
rúm leyfði.
Mannfiýsiingar eru ekki sterkar
í bókinni. Fáar eða engar af per-
sónnm sögunnar em markaðar
skýmm persónulegum einkennuim,
og lítur helzt út fyrir ,að höf.
hafi ekfci geit sér farum það. Það
getur að vísu verið mikil list,
að diaga upp eftirmiininilega per-
sónuleika, en stundum vill það
við brenina, að slíikar konstrúer-
aðar persónur séu ekki sannar.
Venjuliegt fólk er sjaldan sjálfu
sér samkvæmt og svarar ekki alt
af sömu áhrifum á sama hátt.
Jóhanmes lýsi.r hveTsd'agslegu
sveitafálki, siðgæðiissfcoðunum
þiess, hugsunum og striti. Þarna
eru engin mikilmienni á ferðiinni.
Fólkið er fávíst og trúrækið. En
eigi að siður er því hnotgjarnt í
siðferðinu og furðu umburðar-
laus.t við bresti annara. Miesta
rækt fieggur höf. við söguhetjuna,
Hauk, og hann alhæfi;r í honum
hugarfar og skoðanir ísl'enzkra
smábænda og túlkar breytingar
þær, er skipbrot ásta.lí;fs hanis,
aðstæður þjóðifélagsins og nýjar
stefnur hafa á hugarfar lians.
Þetta tekst honum vel. Lýsingin á
sálarljöfi Hauks er gerð með
talsverðri snild, hvernig hug-
myndirnar og siðgæðisskoðianirn-
ar, er hann hefir drukkið í s.ig
írueð móðurtajólkinni, gauga fyrir
ættemisstapann, iein eftir aðra. En
þótt björgfiin klofni, gengur hug-
anum iilfia að líomast úr gömluin
skorðmn og hugsuniuni hættir við
að falla í gamla farvegi. Hann
verðiur rótlaus og fjöllyndur í
ástainálum, en samt getur hann
vaila fyrirgefið konu sinni full-
komiega brot hennar né litið
drengfinn réttiu auga, enda þótt
hann lefitist við það. „Einsiogþaðsé
ekki sama hver á blessað harnið,
hugsaði han:n, — eins og frarn-
tíðin spyrji nokkuð að því.“
Svoina hugsiar hann, þegar skyn-
semin hiefir yfirhöndina. En að
eins lítið atvik, — og hin nið-
urbælda andúð gegn barninu
bfiossar upp á ný. — Þetta er
fullmótaðan af fagnaðarerindi
fcommúnismians. Hvernig lieit hanin
þá út? Eða gat hann aldrei orðið
það? Ut í þetta hættir höf. sér
ekki.
Ýmsir gallar eru á söguuni.
Snmum atvikum, leinkum í ásta-
lffi, er nokkuð viðvaningslega
lýsit, t. d. þegar Haukur ætlar í
rúm tii Rebekku, en nekur sig
á rúmmarann og hættir svo við
alt saman. Fall Ásdísár er held-
ur varla nægilega vel rökstutt,
atburðurinn við fossinn dálitið
öfgakendur o. s. frv. En hitt er
meir vert að líta á, að víða í
bókinni eru snildaitök og sál-
fræðileg inrtsýn. Bezt tekst höf.
að lýsa sveitalífi; meira að segja
verða sfcepnurnar ljóslifandi í
meðferð hans.
StíjHinn er bráðsikemtilegur,
meiufyndinn oig stundum ástríðu-
fiega kaldhæðinn. Liggur stund-
um við borð, að ádieilutónninn
ætli jafnvel að bera háðið ofur-
liði. Sem dærni uni nfötandi hæðni
frásagnarinnar mætti niefina heim-
sókn hjóinanna til alþiingismaninss-
ins og bankastjórans, eða þegar
Gritaur gamli flytur frá Bjargi
með ávöxtu f jörutíú ára iðju siinn-
(ar í eiinum stfigapoka. í stílnum
kennir nofckurra áhrifa frá yngri
höfundum, t. d. Halldóri Kiljan,
en þó hefir höf. sjá.lfstæðrin stíí.
Sniciðir haun að mestu fram hjá
ómarkvíjsuni og smekklitium sam-
líkingum, er stundum lýta stíl
Halldórs.
Málið er yfirleitt prýðilegt, en
pó finst mér höf. nota óþarflega
oft úreltar dönskuslettur, er enn
kuinina að finnast í a»lþýðumáli. —
Sa;gan er- hin skemtilegasta og
maður fleygir henni ekki ónieydd-
ur ftá sér, fyrr en hann hefir
les'ið hana til enda.
Að endingu: Jóhannies hefir eiin-
kenni vaxanda skálds. Hanjn tek-
ur vandamái ástalí;fsiins' og þjóð-
^ félagsins til meðferðar, ien þeir,
sem aldrei velja sér erfið við-
fangsefni, er kryf ja þaff til mergj-
■ ar, hafa fyrirgiert vaxtarskilyrð-
um sijnum, stýft af sér flugfjaðr-
irnar.
Jóham Sueínsscm
frá Flögu.
ustu menn á fundum, hviersu oft
það ber við, að slikir menn
valdi þar fundarspjöllum.
sinna! Væri ástæða að taka til
' rannsókr.ar slífikt fyrirbæri í nú-
aðal sö'gunnar.
Manin fiangar tfil að sjá bóndalnn
Vinnnfðt.
Vinnufata nankin, blátt, brúnt, grænt, rautt.
Peysur, vetlingar, sokkar, sterk nærföt, axla-
bönd, belti, skinnhúfur og nokkur sett olíuföt
(buxur og jakki), sem seljast ódýrt.
VHrubilðiii,
Laugavegi 53.
Hvað nú — nngi maðat? Kanpið beztn bók ársins.