Tíminn - 07.12.1965, Síða 5

MUÐJUDAGUR 7- desember 1965 ______
— Wmhm —
Útgefandi: FRAMSÖKNARFLOKKURINN
Framtvæmdastjóri: Kristján Benedörtsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriSl
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Ang-
lýsingastj.: Steingrimnr Gíslason. Ritstj.sla-ifstofnr i Bddu-
húsinu. símar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 90.00 á mán. innanlands — f
lausasölU kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.t
Alúmmmálið
Samkvæmt tilkynningu, sem ríkisstjórnin lét birta
fyrir helgina, hefur náðst samkomulag í aðalatriðum
mfllj hennar og fultrúa svissneska alúmmhringsins um
byggingu alúmínverksmiðju í Straumsvík. í tilkynning-
unni segir, að aðeins sé eftir að ganga frá minni háttar
atriðum, og sé stefnt að því, að samningurinn verði lagð-
ur fyrir Alþingi til formlegrar samþykktar eftir áramót.
Þau málalok hafa hér orðið er búast mátti við af skrif-
um stjómarblaðanna, einkum þó Mbl. undanfarin miss-
iri. Þau skrif hafa bent til þess, að ríkisstjómin gengi
að næstum hverju því tilboði, sem kæmi frá svissneska
alúmínhringnum.
Meðan samningsatriðin hafa ekki verið birt, er að
sjálfsögðu ekki hægt að ræða um þau né fella endanlegan
dóm um, hvernig til hefur tekizt. Hins vegar er ekki úr
vegi í tilefni af þessu að rifja það upp, er Eysteinn Jóns-
son sagði í maímánuði síðastl., þegar mál þetta var til
umræðu á Alþingi. Lokaorð Eysteins Jónssnar voru þá
þessi:
„Stóriðjuáætlanirnar og höfuðþættina í efnahags-, at-
vinnu- og fjárfestingarmálum tel ég þurfa að endurskoða
frá rótum. Tel ég þau höfuðsjónarmið, sem taka þurfi
tillit til, koma fram í ályktun aðalfundar Framsóknar-
flokksins, sem samþykkt var 1 síðasta mánuði og vil
ljúka máli mínu með því að lesa hana með leyfi hæst-
virts forseta.“
Sú ályktun aðalfundar miðstjórnar Framsóknarflokks-
ins sem Eysteinn Jónsson vitnaði hér til, hljóðaði á
þessa leið:
„í tilefni af þeim samningaumleitunum, sem nú standa
yfir um alúmínvinnslu hér á landi, lýsir miðstjórnin
því yfir, að slík stórmál má ekfci afgreiða, nema sem
hð í heildaráætlun og ekki tiltök að hefja þær fram-
kvæmdir við þá verðbólguþróun og vinnuaflsskort, sem
íslenzkir atvinnuvegir búa nú við. Eins og ®akir standa,
er því ný stefna í efnahags- og atvinnumálum landsins
forsenda þess, að unnt sé að ráðast í stóriðju. Hið erienda
fyrirtæki njóti engra hlunninda umfram íslenzka at-
vinnuvegi og lúti í einu og öllu íslenzkum lögum og raf-
orkusala til þess standi a.m.k. undir stofnkostnaði virkj-
unar að sínu leyti- Ennfremur hafi íslenzk stjórnarvöld
á hverjum tíma íhlutun um skipun stjómar verksmiðj-
unnar og meirihluti stjórnenda sé íslenzkir rfkisborgarar.
Miðstjórnin minnir sénstaklega á, að staðsetning alúmín-
verksmiðju á mesta þéttbýlissvæði landsins mundi, eins
og nú háttar, auka mjög ójafnvægi í byggð landsins Að
óbreyttum þeim aðstæðum felur mið'stjórn framkvæmda-
stjórn flokksins og þingflokki að beita áhrifum sínum
þannig, að verksmiðjan verði staðsett annars staðar“.
í samræmi við þessa ályktun miðstjórnar hefur Fram-
sóknarflokkurinn unnið að þessu máli og á sama hátt
mun hann að sjálfsögðu marka endanlega afstöðu sína
til málsins.
Verðugur málsvari
Dómsmálaráðherra og' forsætisráðherra fengu aðeins
bakstuðning eins íhaldsþingmanns í umræðunum um
Hafnarfjarðarhneyksli sitt- Það var Matthías Á. Mathie-
sen. Var það verðugur hjálparkokkur því að Matthías
vildi umfram allt fá embættið sjálfur, þó að hann hafi
aldrei gegnt slíku starfi, enda fékk hann engan stuðning
sinna manna heima til þess framboðs. Var því við hæfi, '
að hann gæfi Jóhanni, einn íhaldsþingmanna, siðferðis |
vottorð á Alþingi. 4
TÍMINN
Hver þekkir skáld til hlítar?
Skáldið frá Fagraskógi.
Kvöldvökuútgáf an.
Vafalítið má telja, að óbornar
kynslóðir á íslandi hefji Davíð
Stefánsson skáld frá Fagraskógi
í þann dularljóma, að af honum
spinnist lífssögur margar með
kynjablæ. Skáldskapur hans á
slík ítök í þjóðarsálinni, og lífs
saga hans og persónugerð býr
yfir nægilegri dulúð til þeirra
örlaga. Ætla mætti því, að frá
sögur samferðamanna hans,
þeirra sem kunna á honum bezt
mannleg skil, gætu stuðlað að
því, að íslenzkur ævintýrahugur
bæri efeki þetta óskaskáld þjóð
arinnar alveg í björg og mótað
mynd hans og lífssögu að geð-
þófcta.
Það verður því að telja lofs-
verða framtakssemí Kvöldvöku-
útgáfunnar að vinda bug að
slíkri heimildabók, ef verða
mætti til þess að festa og skýra
raunmynd skáldsins í huga þjóð
arinnar. Að öllum undirbúningi
virðist hafa verið unnið af alúð
og leitað til þeirra manna, sem
gerst hafa þekfet Davíð. Árang-
urinn er lííka eftir því. Ég
þefekti ekki Davíð persónulega,
en hafði margt af honum heyrt.
Eftir lestur bókarinnar tel ég
mig þekkja hann miklu betur
og jafnvel skilja viðlög sumra
Ijóða hans og undirhljóm ger
en áður. Hins þyfeist ég ekki
dyljast, að þessir skýrendur
skáldsins sumir hverjir séu enn
of háðir persónutörfum þess og
valdi tregans til þess að leiða
manninn fram eins og hanii var.
En svo líða tregar sem tíðir,
og því hefði ef til vill verið
réttara að láta nokkur ár líða,
áður en þessi vitni voru leidd
um líf Davíðs. Á móti kemur
hitt, að minningar fymast fljótt
og — það sem verra er — breyt
ast og fjarlægjast sannleifeann
á ýmsa lund.
En snúum okfeur þá að minn-
ingarbókinni um Davíð. Efstur á
blaði er Ámi Kristjánsson, tón
listarstjóri, sem mun hafa verið
nákunnugri Davíð en flestir aðr
ir fjarskyldir. Minningar hans
era mjög persónulegar að yfir-
bragði en mættu rista dýpra. Þar
eru setningar úr jólabréfum
markverðastar og hagleg og
næm lýsing á pílagrímsför Da-
víðs og gröf Prödings í Uppsöl-
um.
Næst kemur frásögn séra
Björns O. Björnssonar, Boðnar-
bræður. Þar er sagt frá kynn-
Ondvegisrit frá
um við Davíð á Hafnarárum og
þátttöku hans í skáldafélaginu
Boðn. Er þessi þáttur einn hinn
veigamesti í bókinni. Hann varp
ar ljósi á örlagaríkt skeið í ævi
Davíðs og segir frá merkilegum
félagsskap. Þar greinir einnig
frá mati Nordals á fyrstu Ijóð-
um Davíðs, og hver uppörvun
hinu unga skáldi var að því sam
félagi. Það er og aðkall þessa
þáttar, hve léttilega er frá sagt,
gamanmál reifuð og tregaklökkv
inn lítill.
Brynjólfur Sveinsson, mennta
skólakennari, rekur stuttlega
kynni sín af viðhorfi og ást
Davíðs á íslenzkri tungu, t.d. í
prófdómarastarfi. Gott gildi hef-
ur frásögn hans af prófarka-
lestri af Sólon fslandus með
Davíð.
Eiður Guðmundsson seglr
nokkuð frá ætt og upp-
runa Davíðs og greinir frá ættar
fylgjum og ættareinkennum.
Einar Guðmundsson frá
Hraunum ritar æviþætti Davíðs
í réttu tímasamhengi. Hann var
skáldinu náskyldur og nákunn-
ugur. Ýmislegt verður ljósara
við lestur þessa þáttar, en of-
lauslega frá greint, forvitni vak
in um sitthvað, en henni of sjald
an svalað.
Helga Valtýsdóttir ritar snotra
smágrein, sem dýpkar skilning
á bókagleði Davíðs. Hulda Á.
Stefánsdóttir segir frá æsku-
kynnum sínum við Davíð frænda
sinn. Þar er brugðið upp ýms-
um myndum, sem ætla mætti að
væra kveikja að ýmsum Ijóðum
myndum af ferðalögum og nátt-
úraást Davíðs, en þar skortir þó
einhverja dýpt og hreinskiptni.
Kristján Jónsson ritar ágætan
þátt um ýmsar stundir sínar með
Davíð. Frásögn hans af því,
Framhald á bls. 11
18 öld
Ólafur Olavius:
Ferðabók, síðara bindi
Bókfellsútgáfan.
Ferðabók Ólafs Olaviusar hef
ur verið kjörgripur í flokfei ferða
bóka um ísland frá 18. Öld. Hún
var í eigu mjög fárra manna,
og síðustu ár hefur hún selzt
fyrir mjög hátt verð á bókaupp
boðum. Þetta er á engan hátt að
furða, því að hún er ein hin
gagnmerfeasta lýsing á íslenzk-
um landshögum, sem um getur.
Ólafur Olavius var sendimaður
Danakonungs, og honum var á
hendur falin rannsókn á öllu því
er lyti að atvinnuhögum og af
komu landsmanna. Skipaði kon-
ungur honum að rita dagbók
nákvæma um það, sem hann
heyrði eða sæi á ferðum sínum.
Einkum skyldi hann huga að og
hafa spurnir af eyðibýlum og at
huga, hvort þar_ mætti reisa
byggð aftur. Ólafur Olavius
vann annars merkust afrek sín í
þágu íslendinga við bókagerð.
Hann lét gefa út í Kaupmanna-
hönf „Söguna af Njáli Þorgeirs-
syni og sonum hans“ og hann
stofnaði Hrappseyjarprentsmiðju
með Boga Benediktssyni.
Árið 1780 kom Ferðabók Óla-
viusar síðan út í Kaupmanna-
höfn með löngum formála eftir
Jón Eiríksson, etatsráð, þar
sem gerð var allýtarleg grein
fyrir þeim framfaratilraunum á
fslandi, er danska stjórnin beitti
sér fyrir.
Ferðabók Olaviusar er merk-
asta rit um fsland á átjándu öld,
þegar frá er skilin ferðabók
þeirra Eggerts og Bjarna. Frem
ur til gamans en kynja má
nefna Það, að Olavíus víkur all-
víða að ferðabók Eggerts og
Bjama í því sfeyni að ómerkja
eða rýra gildi umsagnar eða lýs-
ingar og afsanna vísindalegar
skýringar þeirra.
Ólafur kom út í Dýrafirði vor
ið 1775 og ferðaðist þaðan um
Vestfirði og norður um Horn-
strandir og sem leið lá austur
yfir Norðurland og Austurland,
allt suður í Lón það ár og tvö
hin næstu. f bók sinni lýsir hann
þessum héruðum glögglega, seg-
ir frá búskaparháttum og að-
dráttum á sjó og landi, telur
upp eyðibæi og nefnir lending
ar og hafnir. Lýst er fiskveiðum
og veiðiaðferðum, hlunnindum
og reka, hverasvæðum, jarðlög-
um, fomminjum og göml-
um en af lögðum vinnu-
aðferðum. Margt teikninga er í
bókinni, og landsuppdrættir
nokkrir. Sagt er, að Ólafur fengi
að ritlaunum fyrir bókina fjögur
hundruð dali og tollheimtu
mannsembætti feitt á Jótlandi.
Sæmundur Hólm gerði margar
teikningar fyrir Ólaf í bókina.
Aftan við bókina eru ýmsar
skýrslur um surtarbrandslög í
fjöllum á Vestfjörðum og á
Tjörnesi, svo og um brenni-
steinsnámur í Krísuvík og Þing
eyjarsýslu. Eru þessir ritaukar
eftir Christian Ziener og Ole
Hencfcel, er hér ferðuðust um
til rannsókna árið 1775. Henckel
var norskur maður, er stundað
hafði nám í námaskóla að Kóngs
bergi í Noregi. Rannsóknir
þeirra félaga voru hinar merk-
ustu og stuðluðu mjög að því
að nýta betur brennistein og
surtabrand og gáfu miklu betra
yfirlit um þessi sérstæðu lands-
gæði en áður hafði fengizt.
Bókfeilsútgáfan hófst handa
um íslenzka útgáfu af Ferðabók
Ólafs Olaviusar fyrir nokkram
árum, og kom fyrra bindi henn-
ar út í fyrra, og nú hið síðara.
Þýðandi verksins er Steindór
Steindórsson frá Hlöðum, og
mun það verk af hendi leyst
af góðri kunnáttu og vand
virkni. Útgáfan öll er hin vand-
aðasta og fylgja allar myndir.
í seinna bindinu er sagt frá
Eyjafirði eða Vaðlasýslu. Þing-
eyjar- eða Norðursýslu, Múla-
sýslu og sveitunum við Breiða-
fjörð. Loks er svo þáttur um
náttúru íslands og fornleifar og
bálkar þeir um brennistein og
surtarbrand, sem áður getur. Ýt
arlegar nafnaskrár og atriða
skrár fylgja nýsamdar báðar og
gefa bókinni aukið gildi og gera
hana handhægari í notkun.
Hin nýja og íslenzka útgáfa
af Ferðabók Olavíusar er hið
ágætasta framlag og sómir sér
vel við hlið Ferðabókar Eggerts
og Bjarna sem höfuðrit um land
og þjóð á átjándu öld. AK.