Alþýðublaðið - 17.07.1959, Blaðsíða 5

1
GUÐM'UNDUR í. GUÐ-
MUiNiDS’SON -utanríkis- og
fjármálaráðherra er fimmtu«
ur í dag. Föreldrar hans eru
Margrét Guðmundsdóttir frá
Brunnastöðum á Vatnsleysu-
strönd og Guðmundur Magn-
ússon skipstjóri, ættaður úr
Hafnarfirði. Guðmundur
Magnússon gerðist sjómaður
fjórtán ára gamall og varð
formaður um tvítugt og stjórn
aði síðan alls konar skipum,
skútum, vélbátum og gufu-
skipum’ um laiigan aldur. Var
hann einn af kunnustu ski.p-
stjórum: á Suðurlandi, og við
Faxaflóa á fyrri tíð. Þau
Guðmundur og Margrét
bjuggu ijlafnarfirði til ársins
1928 þegar þau fluttu hingað
til Reykjavíkur. Hér hafa
þau átt heima síðan — og
eru nú bæði. orðin háöldruð.
.Guðmundur I. Guðmundss.
fæddist í Hafnarfirði og ólst
þar upp. Hann fylgdi snemma
föður sínum á sjóinn, fór að-
eins níu ára gamall norður á
síld og síðan stundaðf- hann
sjó á sumrum og ýms störf á
Siglufirði í sambandi við síld
arútveginn allt til ársins 1936.
Guðmundur fór í Flens-
borgarskólann að afloknu
barnaskólanámi og síðan í
Menntaskólann. Hann tók
stúdentspróf árið 1930, las
lögfræði og tók embættispróf
árið 1934 og öðlaðist réttindi
til málflutnings fyrir hæsta
rétti fjófum. árum síðar,- eða
árið 1938. Að afloknu emb-
ættisprófi starfaði hann með
Stefáni Jóhanni Stefánssyni í
lögfræðiskrifstofu Stefáns og
Ásgeirs Guðmundssonar frá
Nesi, en varð meðeigandi að
skrifstofunni eftir fráfall Ás-
geirs 1936. Árin 1935—‘1936
rak hann lögfræðiskrifstofu á
sumrin jí Siglufirði, en áður
hsfði hann verið þar, eftir að
hann hætti sjómennsku, síld-
armatsmaður og haft á hendi
afgreiðslu Og umboð fyrir
skip.
Guðmundur í. Guðmunds-
son kynntist náið kjörum al-
Þýðu og verkafólks á unglings
árum sínum bæði heima í
Hafnarfirði og við störf á sjó
og landi, Þá var verkalýðsf
hreyfingin í uppsiglingu og
átök oft hörð í Hafnaríirði og
heimili Guðmundar fylgdist
með í þeirri baráttu af lífi og
sál. Guðmundur gerðist því
einn af stofendum Félags
ungra jafnaðarmanna í Hafn-
arfirði sama árið og hann
fluttist þaðan, var áfram í fé-
laginu eftir flutninginn, en
gekk líka í Félag ungra jafn-
aðarmanna í Reykjavík. Man
ég vel þegar þeir gengu báðir
í félagið á sama fundi, vin-
irnir og skólabræðurnir, Guð-
mundur og Friðjón Skarphéð-
insson. Þótti okkur mikill
fengur að þeim báðum. Einn
af gömlu félögunum: úr FUJ
minnti miff nýlega á ummæli,
er ég hafði haft við hann á
þessum fundi um þá Guð-
mund og Friðjón. Ég hefði
s'agt: „Það er gott að fá þessa
Menntaskólastráka. Annar er
foringjaefni, hann er hauk-
fránn, hinn er skáld.“ En
Friðjón orkti þá mjög.
Guðmundur var þegar á
skólaárum: sínum mikill á-
hugamáður um flokksmál.
Sumir menn eru þannig gerð-
ir, að þeir lenda í fremstu
röð ósjálfrátt. Hann mætti á
flestum fundum og hann
starfaði síðar daglega með
Stefáni Jóhanni, þeim ódrep-

A f m œliskveðja
FRÁ FORMANNI ALÞÝÐUFLOKKSINS,
EMIL JÓNSSYNI FORSÆTISRÁÐHERRA
Á þessum merkisdegi Guðmundar í. Guð-
mundssonar utanríkis- og f jármálaráðherra, vildi
ég mega flytja honum hugheilar ámaðaróskir og
þakkir, bæði frá mér persónulega og frá Alþýðu-
flokknum.
Guðmundur hefur nú um áratuga skeið
staðið í fylkingarbrjósti Alþýðuflokksmanna og
barist ótrauður til beggja handa fyrir stefnu og
áhugamálum flokksins og umbjóðenda hans,
íslenzkrar alþýðu, og orðið vel ágengt.
Guðmundur er hvort tveggja í senn, harður
bardagamaður og hugkvæmur. og laginn samn-
ingamaður, og hafa báðir þessir góðu eiginleikar
hans oftlega komið Alþýðuflokknum að ómetan-
legu gagni.
Okkur, samherjum sínum, hefur Guðmund-
ur jafnan verið hinn ágætasti félagi, vitur, ráð-
hollur og duglegur, sem okkur hefur þótt gott að
vinna með og leita til og sæmd að eiga að félaga.
Fyrir allt þetta vil ég í dag færa Guðmundi
í. Guðmundssyni þakkir og láta í ljós þá ósk
eina, að hann eigi enn langt og farsælt líf fvrir
höndum, því að þá er ég sannfærður um, að
mörgum góðum málum verði þokað í rétta átt.
EMIL JÓNSSON
MMMMMMMMMMMMMMWMMHWMMMMMMmMMMMHi
í DAG er Guðmundur í.
Guðmundsson fimmtugur.
Við sþk tímamót viljum við
gjarnan staldra við og minn-
ast liðins tíma. Margar mynd-
ir gripa hugann, en eðlilega
verða þeir atburðir ljósastir,
er á einhverp. hátt hafa snert
okkur sjálf eða stuðlað að
framgangi þeirra hugsjóna,
er við vildum leggja lið.
Guðmundur er sonur Guð-
mundar Magnússonar, hins
kunna skipstjóra frá Hafnar-
firði og konu hans Margrétar
Guðmundsdóttur. Hann er sjó
mannssnnur og í fylgd með
föður sínum kynntist hann
ungur lífi og starfi sjómann-
anna og tók virkan þátt í því
á sumrum á skólaárum sín-
um.
Hann hlaut uppeldi sitt í
Hafnarfirði á þeim árum, þeg-
ar verkalýðshréyfingin og
jafnaðarstefnan voru að ná
þar fótfestu. Það er því eng-
in tilviljun, að Guðmundur í.
Guðmundsson hefur helgað
sig málefnum alþýðunnar og
ekki sízt látið til sín taka mál-
efni verkamanna og sjó-
manna.
Fékk hann snemma tæki-
færi til þess sem lögfræðing-
ur Alþýðusambandsins, en bví
starfi gegndi hann um árabil.
í því starfi féll það í hans
hlut að undirbúa hina fyrstu
vinnulöggjöf á íslandi, og átti
þar sterkan þátt í að móta
hana til styrktar verkalýðs-
hreyfingunni. Löggjöf þessi
var mjög umdeild á sínum
tíma og lögðust ýmsir þar
:andi áhugamanni, sem alltaf
hugsaði meira um flokksstarf
ið en sín eigin mál. Guðmund
ur var kosinn á flokksþino og
lét þar mjög fljótlega að sér
kveða. Margir garpar höfðu
sótt fram í Gullbringu- og
Kjósarsýslu gegn Ólafi Thors,
en orðið lítið ágengt. Árið
1942 var Guðmundi falið frani
boð þar og jók hann mjög at-
kvæðatölu flokksins. Náði
hann kosningu sem landkjör-
inn þingmaður og hefur hann
haldið þingsætinu síðan að.
undanteknu einu kjörtímabíli.
Sýslumaður í Gullbringu-
og Kjósarsýslu og bæjarfógéti
í Hafnarfirði var hann' skip-
aður 1945. Um líkt leyti var
hann kjörinn í miðstjórn Al-
þýðuflokksins og gegndi hann
þá störfum gjaldkera. Varafor
maður flokksins var hann
kjörinn árið 1954 og hefur
gegnt því starfi síðan. Hann
varð utanríkismálaráðherra í
stjórn Hermanns Jónassönar
árið 1956, og er Emil Jónsson
myndaði stjórn sína um síð-
astliðin áramót og Aliþýðu-
flokkurinn fækkaði ráðherr-
úm úr sex í fjóra, tók Guð-
mundur einnig við embætti
fjármálaráðherra.
Guðmundur í. Guðmunds-
son hefur setið marga fundi
og ráðstefnur erlendis fyrst
og fremst síðan hann gerðist
utanríkisráðherra. Hann hef-
ur setið þing Sameinuðu
þjóðanna tvisvar, fundi At-
lantshafsbandalagsins fjórum
sinnum, einnig ráðherrafundi
Evrópuráðsins í Strasbourg
og alþjóðafundi jafnaðar-
manna.
Hann var stofnandi Bygg-
ingafélags verkamanna í Rvík
og formaður þess í tíu ár og
jafnlangan tíma var hann for-
maður Sjúkrasamlags Reykja
víkur. Hann var aðalhöfund-
. ur vinnulöggjafar þeirrar,
sem við búum nú við. Var
hún hið mesta afrek því að
erfitt var að semja löggjöf
og sætta menn við hana á
sama tíma sem barátta milli
verkalýðsfélaga og atvinnu-
rekénda stóð sem hæst. Vant-
aði heldur ekki að hún væri
gagnrýnd, en þær raddír eru
nú þagnaðar — og helzt talað
um, nauðsyn þess að herða
enn á ákvæðum, sem þá voru
talin viðsjárverðust.
Þetta eru helztu störfin,
sem Guðmundur hefur haft
með höndum á liðnum ár-
um, og aðeins Þau helzlu.
Gúðmundur er ákaflega mik-
ill starfsmaður, mjúklátur
samningamaður, en þó barðixr
í deilum þegar til átaka kem-
ur. Hann hefur til að bera
mjög sterka og fastmótaða
skapgerð. Hanb er frábær
lögfræðingur og mikili mála-
fylgjumaður. Það er eftirtekt-
arvert hvernig hann byggir
upp ræður sínar og flytur
þær: búningur, gerð og flutn-
ingur hvað í samræmi við ann
að. Röksemdafærsla hans er
ekki margorð, en hún er sterk
og eldsnögg, og þegar hann
flytur hinar stuttu og gagn-
orðu setningar í ræðum sín-
um, er eins og fylgi ákveðið
og þungt högg. Hygg ég áð
Guðmundur hafi, hvað ræðu-
mennsku snertir, algera sér-
stöðu meðal íslenzkra stjórn-
málamanna, enda hafa ræður
hans, ekki sízt nú í landhelg
ismálinu orðið mörgum minn
isstæðar. Á því máli, sem er
eitt hið vandasamasta, sem
nokkrum íslenzkum stjórn-
málamanni hefur verið falið
að hafa með höndum, hefur
hann haldið af mikilli festu
og þó víðsýni og mýkt svo að
hvergi hafa orðið mistök —•
og hefur þó verið sótt að hon-
um bæði á innlendum og er-
lendum vettvangi. Hef ég les-
Framhald á 9. síðu.
fast á móti og töldu að með
löggjöfinni væri verið að
hefta eðlilega þróun verka-
lýðshreyfingarinnar. En
reynslan hefur sýnt hið
gagnstæða. Löggjöfin hefur
verið verkalýðshreyfingunni,
ómetanleg vörn og styrkur.,
Og svp vel hefur hún svaraö
kröfum tímans, að enn stend,-
ur hún óhögguð.
Þá vil ég hér geta afskipta
Guðmundar af annarri lög-
gjöf, sem með hans aðstoð
hafði veruleg áhrif á kjör sjó-
manna hér í Keflavík á sín-
um tima.
Það var 1939, að þjóðst.jórn
hafði verið mynduð til þess
að leysa efnahagsvandamál-
in, eins og það er nú kallaö.
Þá voru lög sett um gengis-
skráningu o.g gengið lækkaþ’.
Guðmundur í. Guðmundsson.
var þá Iögfræðingur Alþýðu-
flokksins og Alþýðusam-
bandsins, sem þá var eitt og
hið sama. Fyrir hans tilstiöi
komst inn í lög þessi ákvæði,
sem heimilaði sjómönnum að
taka hlut úr afla, ef þeir ósk-
uðu og samningar um hluta-
skipti væru fyrir hendi.
Þetta ákvæði varð mjög
tengt sögu og starfi verka-
iýðssamtakanna í Kef lavík,
því vetrarvertíðina næstu á
eftir, 1940, samþykkti Verka-
lýðs- og sjómannafélag Kefla-
víkur í krafti þessara laga, að
allir félagar þess skyldu taka
hlut úr afla, er ráðnir yrðu á
vélbáta frá Keflavík og Njarð-
víkum. Útgerðarmenn höfðu
nú síður áhuga fyrir að láta
hlut úr afla eftir gengisbreyt-
inguna, og reyndu því að
sniðganga lögin og samþykkt
félagsins með því að semja
sérstaklega við háseta sína.
um sölu á aflanum upp úr sjó.
Reis nú upp deila miih
verkalýðsfélagsins og útgerð-
armanna og kom til málshöfð-
unar. Guðmundur tók að sér
mál sjómannanna og vann
bað með stuðningi áðurnefnds
ákvæðis í gengislögunum og
vinnulöggjafarinnar, sem þá
hafði verið sett þrátt fyrir
harða andstöðu kommúnista.
Þessi fyrstu afskipti Guð-
mundar í. Guðmundssonar af
málefnum verkamanna og
sjómanna á Suðurnesjum
færði þeim kjarabætur, sem.
námu nær 80 þúsundum
króna ,og var mikið fé í þá
daga. Mundi nálgast 1,2 millj.
með núverandi gildi peninga.
Annag vannst einnig, sem
ekki var síður mikils vert,
réttur sjómannanna til hluta-
skiptanna ,var tryggður.
Síðan þetta gerðist eru nú
liðin nær 20 ár. En áreiðan-
lega eru þeir margir, sem enn
muna þessa tíma.
Þá var . Guðmundur ungur
lögfræðingur, sem að vísu
hafði þegar orð á sér sem eft-
irsóttur málflutningsmaður.
En þessi stórsigur hans vakti
mjög athygli Suðurnesja-
manna á framsýni hans og
dugnaði. Og þegar velja skyldi
frambjóðanda Alþýðuflokks-
ins til Alþingis vorið 1942 var
Guðmundur einróma valinn
af þeim Suðurnesjabúum, sem
til voru kvaddir. Síðan hefúr
Guðmundur verið í kjöri fyr-
ir Aíþýðuflokkinn í Gull-
bringu- og Kjósarsýslu og áit
sæti á Alþingi síðan að und-
anteknum árunum 1949—’53.
Á þessum árum hefur, eins
og að líkum lætur, oft verið
leitað aðstoðar Guðmundar
um lausn og fyrirgreiðslu
margra hagsmuna og menn-
(Framhald á 10. síðtl)v
Alþýðublaði®— 17. júlí 1959 JJ