Alþýðublaðið - 04.10.1959, Blaðsíða 5

SVEINBJÖRN Sigurjónsson
skólastjóri Gagnfræðaskóla
Austurbæjar einnar fjölsótt-
utsu og stærstu menntastofn-
unar í Reykjavík er sextugurá
morgun. Ég heimsótti hann að
heimili hans Smáragötu 12,
en þar er eitt kyrrlátasta
hverfi borgarinnar og þó
skammt frá umferðinni þar
sem hún er ströngust. Kona
hans, Soffía Ingvarsdóttir, tók
á móti mér og leiddi mig til
stofu, en þar sat skólastjórinn
1 lítilli bókastofu og virtist
undrandi og hálf smeykur
þegar hann sá mig.
— Ég er kominn í afmælis-
samtal, sagði ég.
„Þú hagar þér eins og spæj-
ari“, sagði hann. „Þetta átti
að fara leynt. Ég kann hálf-
partinn ekki við það að vera
orðinn sextugur, þó að ég
skammist mín svo sem ekki
neitt fyrir það. Ég er þá að
líkindum loksins kominn á
virðulegasta aldurinn, eftir
því sem sagt er. Annars get-
ur þétta heimili hvorki neitað
þér eða Alþýðublaðinu um
nokkurn skapaðan hlut“.
— Ég skáka í því skjólinu.
•— Annars skal ég upplýsa þig
um það, að þú áttir ekki lít-
inn þátt í því að marka mér
lífsstefnuna. Það gerðist löngu
áður en ég hafði hugmynd um
hver'nig þú varst í laginu að
ytra borði.
„Hvernig getur á því stað-
ið? Þessu trúi ég ekki“.
— Kannastu við þetta?:
Fram, þjáðir menn í þúsund
löndum,
sem þekkið skortsins glímu-
tök.
Nú bárur frelsis brotna á
ströndum
og boða kúgun ragnarök.
Fúnar stoðir burtu vér
brjótum.
Bræður. Fylkjum nú liði í dag.
Vér bárum fjötra, en brátt nú
hljótum
að byggja réttlátt þjóðfélag.
Þó að framtíð sé falin,
grípum geirinn í hönd,
því Internationale
tengir krafta frá ströndu
að strönd.
„Ætli það ekki. Ég þýddi al-
þjóðasöng jafnaðarmanna um
1921, eða réttara sagt, ég hafði
lokið við uppkastið að þýðing-
unni þegar Ingólfur Jónsson,
síðar lögfræðingur, en þá
starfsmaður við Alþýðublaðið,
hrifsaði þetta af mér og setti
það í blaðið. Ég ætlaðist alls
ekki til þess, Ég ætlaði að
fægja þetta betur og laga. Ég
hefði getað bætt þýðinguna“.
— Já, en við tókum við her-
söngnum fagnandi og gerðum
að almenningseign. 'Við söng-
inn hefur það breytzt nokkuð.
Fólkið sjálft hefur fellt úr
einstaka orð og stundum sett
ný í staðinn. Hugur fólksins
og tilfinning þess hefur tekið
við af þér. Þessi söngur hit-
aði okkur unglingunum í
flokknum fyrr á tíð — og ger-
ir enn. Hefurðu ekki orkt
fleira?
„O, jú, ég var á skólaárum
mínum alltaf að yrkja, en það
hefur dofnað yfir því með
hverju ári sem liðið hefur.
Allir eru skáld í skóla. — Ég
varð snemma jafnaðarmaður,
en starfaði ekki í flokknum
og .gekk ekki í hann fyrr en
1938 þegar Héðinn ætlaði að
ganga af honum dauðum. Þá
varð ég meðal þeirra, sem
vildi ekki láta drepa flokkinn
og við tókum við því merki,
sem aðrir höfðu hent frá sér.
Við vorum mörg þá, sem tók-
umum tií óspilltra málanna.
Ég held að liðsmönnum Héð-
ins hafi komið það gjöfsam-
lega á óvart. —- „Já, í raun og
veru varð hann að gjalti.
Hann sagði við mig: „Hvaðan
kemur allt þetta fólk?“ “
„Ég man það, að við stofn-
uðura Alþýðuflokksfélag
Reykjavíkur með um 600 fé-
lagsmönnum á þremur dög-
um. Þá var skjótlega brugðið
við til björgunar flokki, sem
var veiúð að leggja í rúst. Við
snerum bökum saman — og
björgunin tókst giftusamlega.
Hins vegar mistókst ævintýri
þeirra gjörsamlega“.
— Þetta átti alls ekki að
vei'a pólitískt samtal,
„Nei, vitanlega ekki. Þú
vilt auðvitað fá æviferil-
skýrslu mína. eins og venja er
í afmælissamtölum. Ég er
Flóafífl — og er hreykinn af.
Ég fæddist 5. október 1899 að
Efri-Sýrlæk í Villingaholts-
hreppi. Foreldrar mínir voru
Guðrún ísleifsdóttir frá Kana-
stöðum í Landeyjum og Sig-
urjón Einarsson frá Skálholti.
Bærinn stendur skammt frá
Þjórsárósum. Þarna er lág-
lent eins og kunnugt er, en
landslag mikilúðlegt og vek-
ur drauma. Áin er breið og
mikil, á vetrum og í leysing-
um ófrýnileg, sérstaklega þeg-
ar hún brýtur af sér klaka-
brynju og ísborgir hlaðast upp
yið strendurnar. Þarna leika
selir listir sínar, sjást svartir
hausar og gljáandi skrokkar
í borðinu og stundum koma
þeir alla leið að bökkunum og
glápa á mann. Það kom fyrir
að ég reyndi að horfast í augu
við þá, en var samt ekki laus
við hræðslu. Hugurinn komst
á flug. Ég hafði heyrt söguna
um hamskipti sela á nýjárs-
nótt. Ég lá vakandi og hlust-
aði. Heyrði ég fótaíak? Voru
selir að skipta ham á bökk-
unum? — Bú foreldra minna
var smátt. Túnið var lítið og
það og engjarnar ógirt með
öllu. Sandágangur var mikill
frá ánni, eins og allir sjá, sem
fara þarna um. Móðir mín var
dugmikil, gáfuð og víðsýn.
Faðir minn var víkingur til
allrar vinnu. Eins og þá var
títt, reri hann á vertíðum.
Hann r.eri fyrst og fremst frá
Stokkseyri og úr Þorlákshöfn,
en hann reri líka, meðan hann
bjó á Efri-Sýrlsék, frá Lofts-
stöðum, og þá fór hann nær
alltaf ríðandi til skips að heim
an og heim á kvöldin. Man ég
hann koma að neðan yfir
frerann með fiskkippuna. Nýr
fiskur með haus og lifur
var þá fyrir börnin í Flóanum
eins og veizlumatur er börn-
um nú.
Við fórum allir að vinna um
leið og við gátum staðið,
drengirnir á þessum árum. Ég
eignaðist orf og ljá þegar ég
var níu ára gamall og fór að
slá og reyndi að hafa mig að
því. Skólakennsla var ekki
mikil á þessum tímum fyrir
kotkrakka. Ég var átta eða tíu
vikur á vetri í farskóla tvo
til þrjá síðustu veturna fyrir
fermingu, fyrst í Villinga-
holti og síðar í Landeyjum og
naut góðrar kennslu. Móðir
mín veikíist og dó vorið sem
ég fermdist. Móðir mín hafði
beðið séra Jakob Lárusson í
Holti að stuðla að því að ég
kæmist til mennta. Það hafði
þó gerzt áður en móðir mín
dó, að ég hafði f arið til
Reykjavíkur. Þá var ég tólf
ára. Ég kom til móðursystur
minnar ísleifar ísleifsdóttur
saumakonu. Hún var fín kona
hér í bænum og var ákaflega
mikið fyrir menntun. Um það
talaði hún við mig, ■—og þá
ákvað ég að ég skyldi reyna
að læra í æðri skólum. Þetta
mun móðir mín hafa orðið
vör við og þess vegna mun
hún hafa beðið séra Jakob.
Þegar hún veiktist og foreldr-
ar mínir hættu að búa, fór ég
til frænda míns Geirs á Kana-
stöðum og þaðan fermdist ég.
Þrákelknin í mér varð til þess,
að ég gafst ekki upp, þrátt
fyrir það þó að faðir minn
væri öreigi, og ég ætti ekkert
til, heldur ekki í neitt annað
hús að venda með stuðning en
til hans. Þegar ég var fimmtán
ára gamall fór ég til Reykja-
víkur. Ég leitaði til Boga Ól-
afssonar og sagði honum, að
ég þyrfti á kennslu að haidá.
Hann tók við mér og kenndi
mér undir inntökupróf í
Menntaskólann. Hann var
framúrskarandi kennari. Ég
stóðst prófið, en faðir mirm
greiddi kostnaðinn um lokin
þegar hann kom af vertíðinni.
Hann hafði róið í Grindavík.
Ég var í skólanum næstu tvo
vetur, en stundaði vegagerð á
sumrin norður í Húnaþingi.
Þriðja veturinn gat ég ekki
verið í skólanum vegna fjár-
skorts og gerðist því heimilis-
kennari hjá Auðni í Dalseli cg
hjá Skúla á Keldum. Báðir
voru hinir mestu merkismenn
og þroskandi fyrir mig að vera
samvistum við þá. Það væri
heil saga að segja frá Skúla.
Hann sat alla daga við skriftir
og stundaði fræðimennsku. Ég
las um leið undir gagnfræða-
próf og stóðst það um vorið.
Veturinn eftir var ég í skólan-
um, en á síld næsta sumar og
fimmta og sjötta bekk las ég
utanskóla á einum vetri. ■—•
Svona braskaði maður í þá
daga. Og stúdentspróf tók ég
vorið 1920.“
— Þá var miklum áfanga
náð?
„Já, draumur lítils, um-
komulauss drengs hafði rætzt
að nokkru. — Ég fór svo í há-
skólann, lagði fyrir mig' ís-
lenzk fræði og tók meistara-
próf í þeim árið 1926, Alla
veturna vann ég jafnframt við
kennslu í ýmsum skólum, en
fyrst og fremst í Menntaskcl-
anum og Kvennaskólanurn.
Árið 1927 fékk ég styrk úr
sáttmálasjóði til’; framhalds-
náms í hálft annað ár í Þýzka-
landi, Danmörku og Svíþjóð,
meðal annars til þess að kynna
mér kennslu í framhaldsskc]-
um. í Kaupmannahöfn kynnti
ég mér ævi og ljóðagerð Sig-
urðar Breiðfjörðs og varð það
til þess, að ég sá um útgáíu
á Númarímum hans, en Snæ-
björn Jónsson var kostnaðar-
maður. Árið 1930 var ég skip-
aður fastur kennari við Gagn-
fræðaskóla Reykjavíkur, síð-
ar Gagnfræðaskóla Austur-
bæjar. Nokkru síðar varð ég
yfirkennari þar og skólastjóri
var ég skipaður 1955. Og hvað
viltu vita meira?“
—• Hvéhær náðirðu í Soffíu?
„Ekki má gleyma því, ann-
ars finnst mér hálfpartinn
stundum, að Alþýðuflokkur-
inn eigi háúa með mér; en ég
ann honum hlutdeildarinnar.
Hún er mikill og góður kven-
kostur. Það er henni að þakka
én ekki mér. Við gengum í
hjónaband 1925. Ég kynntist
hennj, þegar hún var í Kvenna
skclanum, hún er dóttir séra
Ingvars Nikulássonar, sem þá
var prestur að Skeggjastöðum
á Langanesströnd. Við eigum
tvær dætur og einn dótturscn,
við erum orðin amma og afi,
svona gengur þetta.“
ÍFrainhald ó 10. sí2mV
smáar og stórar.
Framleiðsla okkar byggist á
margra ára reynslu og hag-
nýtri þekkingu.
Framleiðsla okkar mun geta
gert yður ánægðan.
VEB Berliner
Gliihlampen-Werk,
Berlin 0 17, Warschauer Platz
9/10, Telegramm:
Glúhlampen-Werk, Berlin.
Deutsche Demokratische
Republik.
9EiXiIBlSj* iiipiiro.Pi«ii
Einkaumboðsmenn: EBDA H.F. Pósthólf 906. Reykjavík.
4. okt. 1959 5
Alþýðublaðið