Alþýðublaðið - 29.10.1959, Blaðsíða 11

Alþýðublaðið - 29.10.1959, Blaðsíða 11
Halldór Friðjónsson. HALLDÓR FRIÐJÖNSSON ekki vanizt slíkum bardaga- ritstjóri á Akureyri lézt 24. aðferðum, heldur alltaf verið maí síðastliðinn og vegna þess hreinir og beinir. Og það tókst að þessa ágæta blaðamanns í bókstaflega að svíkjast aftan þjónustu alþýðusamtakanna að bræðrunum, ekki með op- hefur ekki verið minnst hér inni hreinskilnislegri baráttu, í blaðinu, þykir hlýða áð gera heldur með beinum svikum af það nú. því að þeir þekktu ekki slíkar Halldór fæddist að Sandi í bardagaaðferðir. Kommúnist- Aðaldal 7. júní 1882 og var ar náðu yfirtökunum í svo- næst yngstur hins stóra syst- kölluðu Verkalýðssambandi kinahóps, en bræður hans Norðurlands og blá/ið var af- urðu allir þjóðkunnir menn. hent því. Bræðurnir voru Hann ólst upp í föðurhúsum sviptir forystunni. Þá stofn- þar til hann fór í búnaðar- uðu þeir blaðið Alþýðumann- skóla Torfa í Ólafsdal og auk inn og var Halldór ristsjóri þaðan búfræðiprófi 1903. — þess og gegndi því starfi með- Tveimur árum síðar fluttist an heilsan leyfði. Upp frá því hann til Akureyrar og átti þar snerist baráttan að miklu leyti heima síðan. Hann vann á upp í stríð við kommúnista þeim árum ýmiss konar störf, og hefur oft verið vitnað til en fór brátt að hafa afskipti Alþýðumannsins og skrifa af félagsmálum. Hann gekk Halldórs í sambandi við sögu snemma í Góðtemplararegl- Alþýðuflokksins og sundrung- una og var meðal fremstu arinnar í röðum alþýðunnar. manna hennar upp frá því. Alls var HalldóV ristjóri Þegar verkalýðshreyfingin 'Verkamannsins og Alþýðu- hófst á Akureyri gerðist hann mannsins í þrjátíu ár. þegar, ásamt Erlingi bróður Ég átti því láni að fagna, sínum, einn af liðsoddum henn að kynnast Halldóri Friðjóns- ar og var hann æ síðan í syni. Ég heimsótti hann nokkr fremstu röð baráttumann- um sinnum á Akureyri og í Félagsprentsmiðjunni, en _ ísþmzka prentarafélags, enda anna. Alls var hann í stjórn hann heimsótti mig í Reykja- þegar prentarar sjálfir stofn- uðu prentsmiðjuna Guten- bérg, árið 1905, fékk hann sig leystan frá námssamningnum í Félágsprentsmiðj unni og hélt náminu áfram í hinni nýju prentsmiðju. Vann hann þar síðan í 17 ár og meðal annars sem verkstjóri. Það . kom mjög snemma í íjiós, að Hallbjörn var afburða gáfum gæ.ddur, að hann las allt, sem nann komst höndum undir, ekki aðeins það, sem snerti iðn hans, sem hann leit alltaf á sem listgrein, heldur og um stjórnmál, hagfræðileg efni, þjóðfélagsmál og heim- sþeki. Las hann og skáldskap og- kunni skil á helztu stór- vlrkjum heimsbókmenntanna. Þannig varð hann snemma fjölmenntaður maður, þó að litt væri hann skólagenghin. Þá kom það og fljótt fram, að hann var íslenzkumaður með afbrigðum, vandaði mál sitt svo, að næstum nálgaðist nost- ur, og lagði jaínan áherzlu á ritmál sitt og ræðumennsku, en hann varð, snemma mjög góður ræðumaður, — Þessir miklu hæfileikar Hallbjarnar urðu til þess, að hann var ráðinn ritstjóri Al- þýðublaðsins árið 1922. Hann tók strax til óspilltra mál- anna. Hann ritaði sjálfur næst um allt blaðið hin fyrstu þrjú ár ritstjórnartíðar sinnar — og sleit sér út. Þetta stafaði af því meðal annars, að það var erfitt að gera Hallbirni til hæfis í rituðu máli, svo nákvæm var vandvirkni hans __ 0g eftir að hann réði sér starfsmenn, enda var annað óhugsandi svo viðamik- ið var starfið fyrir' hann ein- an, vakti hann yfir hverri sétningu, sem í þlaðinu kom, og‘ gekk þetta svo langt, að þann vildi jafnvel fá að ráða orðalagi auglýsinga, sem í blaðinu áttu að koma. Ég gerðist starfsmaður við ritst/5rn Alþýðublaðsins sum- arið 1926. Ekki gat ég fengið bétri lærimeistara. Hann kénndf mér flest af því, sem Haiibjorn walldórsson í rítstjórnarskrifstofunni og fylgdist með hverri setningu. En skapið var alltaf jafn hlýtt og bjart. Aldrei kom það fyrir, að hann reiddist, og þó gat hann átt það til að sýna manni, að það var hann, sern var hús- bóndinn. En þettf gerði hann alltaf á þann hátt, að það dró ekki úr áhuga mínum, hann lagðist aldrei ofan á mig, ef svo má að orði komast, en leyfði mér að sprikla, að minnsta kosti að vissu marki. Loks var svo komið, að svo virtist sem hann gæti ekki skrifað, að hann þjáðist af of- næmi gagnvart penna. Ég man það, að hann gat setið iangtíroum við skrifborðið með opinn lindarpennan á borðinu og hvíta, óskrifaða pappírsörk fyrir framan sig, án þess að koma nokkru á hana. Mér fannst þetta und- arlegt ástand. Síðan skildi ég það, að hann var orðinn sjúk- ur maður af ofþreytu vegna fórnfýsi sinnar, skyldurækni og all að því of mikillar sam- vizkusemi. R:/stjórn blaðsins var held- ur ekki hið eina starf, sem Hallbjörn leysti af hendi fyr- ir samtökin. Hann sótti nær alla fundi flokksfélaganna, sat í fjölmörgum nefndum og síð- ast en ekki sízt átti hann sæti í bæjarstjórn fyrir flokkinn árum saman. Við þetta bætt- ist svo það, sem alltaf hefur hvílt þungt á herðum forystu- manna flokksins, fjárskortur blaðsins og samtakanna. Þarna vann Hallbjörn og mikið starf. Hann fann srtemma til þess, hve erfitt það var og óhag- kvæmt, að blaðið skyldi ekki vera prentað í eigin prent- smiðju, Þess vegna átti hann frumkvæðið að því, að ráðizt var í stofnun Alþýðuprent- smiðjunnar árið 1926. Man ég það vel, að þegar stofnun prentsmiðjunnar var í undir- búningi, svo og þegar hún var að taka til starfa, þá unni hcv- eg aldrei hitt fyrir prent- ara, sem ekki hefur litið upp til Hallbjarnar og borið virð- ingu fyrir honum. Hann var um skeið formaður Reykja- víkurdeildarinnar, varafor- maður, og gegndi öðrum trún- aðarstörfum. Hann var lengi ritstjóri Prentarans og enn lengur bar hann veg og vanda af því blaði ásamt öðrum. Hann ritaði fjölmargar grein- ar í blaðið, sem prentarar telja stórmerkilegar. Fáir voru kunnugri en hann sögu prent- listarinnar, og þeir voru ekki margir, sem fylgdust betur með nýjungum í iðninni en hann. Ég held að mér sé óhætt að fullyrða það, að prentarar litu á Hallbjörn um langan aldur sem sinn fremsta mann og skipti þá engu, hver var for- maður félags þeirra. Fólu þeir honum og mjög oft að sækja alþjóðaráðstefnur prentara, enda sómdi hann sér alltaf vel á slíkum stórfundum. Á þetta bendir einnig sú staðreynd, að prentarar fengu honum íbúð í húsi sínu við Hverfisgötu 21 og þar bjó hann árum saman ásamt hinni ágætu konu sinni, Kristínu Guðmundsdóttur. — Þau höfðu eignazt einn son, Eið, en hann lézt á unga aldri og var þá mikill harmur kveð- inn að þeim hjónum. Prentarar gáfu Hallbirni heiðursnafnbót í sínum hóp. Þeir kölluðu hann: Meistara Hallbjörn og tók hann nafn- bótinni alltaf vel. Hann hafði og á sextugsafmæli sínu verið kjörinn heiðursfélagi Prent- arafélagsins. Hallbjörn Halldórsson hélt áfram að vera kennari minn og leiðbeinandi löngu eftir að hann fór frá Alþýðublaði’fu. Hann hringdi þá til mín, gl;|ð- ur og reifur, stuttorður og gagnorður og ræddi við mig um ýmislegt, sem ég hafði skrifað í blaðið. Hann talaði um'efni þess, en hann ræddi ekki síður framsetninguna. Það kom fyrir, að hann bar Framhalda á 10 síðu. verxaiyosieiags AHureyrar i 30 ár, ýmist formaður, vára- formaður eða ritari. Þegar Al- þýðuflokkurinn var stofnaður árið 1916, varð hann annar helzti forystumaður háns á Akureyri og einn skeleggasti starfsmaður hans síðan. Kaup- félag verkamanna var stofftað árið 1915 og var Halldór einn af forgöngumönnum þess í fjörutíu ár eða þar til heilsa hans bilaði. í bæjarstjórn átti hann sæti um skeið og í nið- urjöfnunarnefnd kaupstaðar- ins í þrjátíu og átta ár. Hann var framkvæmdastjóri vinnu- miðlunarskrifstofunnar frá stofnun hennar 1935 og þar til hún varð lögð niður. Hann var einn af fremstu forystu- mönnum verkalýðsins á Akur- eyri í þrjátíu og tvö ár sam- fleitt. Árið 1918 stofnuðu bræð- urnir Erlingur og Halldór blaðið Verkamanninn og gerð- ist Halldór ritstjóri þess. Það kom fljótt í ljós, að Halldór hafði yfir að ráða snilli blaða- mannsins og gáfur og baráttu- þrek Sandsættarinnar. Hann hóf strax harða sókn fyrir málefnum verkalýðssamtak- anna og Alþýðuflokksins. Halldór gat átt það til að vera harðskeyttur bardagamaður eins og hann átti kyn til og blaðamennskan var í rauninni á þeim tíma, en samt sem áður var hann hlýlegur í riti og greinar hans skyldu ekki eftir sárindi, þó að hann sveigði ekki undan heldur gengi beint framan að andstæðingunum. Þetta kom einna skýrast fram í *klofningi verkalýðssamtak- anna eftir 1930, en kommún- istum óx fyrst á landinu fisk- ur um hrygg í höfuðstað Norð urlands, enda starfaði þar á- kafasti foringi þeirra, Einar Olgeirsson. Þá var það að orði haft meðal kommúnista, að ef það tækist að koma „bræðrunum á kné“ á Akur- eyri, þá myndi brautin rudd annars staðar. Bræðurnir voru hugsjónamenn og vildu ekki ætla neinum illt. Þeir höfðu viK. Vio sKntuoumst a noKKr- um sinnum og vorum sálufé- lagar. Halldór var ljúfmenni, baráttuglaður hugsjónamaður, óeigingjarn og fórnfús, svo að hann bjóst aldrei við gjaldi fyrir unnin störf. Hann hafði mikið yndi af skáldskap, enda orti hann ljóð eins og allir bræður hans, þó að hann gerði minna að því en þeir Guð- mundur og Sigurjón og hann skrifaði smásögur, sem ég hef lesið flestar. Alls staðar koma í Ijós hinir ríku eðlisþættir Halldór Fri'ðjónsson hans: hugsjónirnar, samúðin með smælingjunum og and- úðin á óréttlæti og kúgun. Tel ég það mjög miður farið, að smásögur Halldórs skuli enn ekki hafa birzt á prenti. Halldór kvæntist árið 1903 Álfheiði Einarsdóttur, glæsi- legri gáfukonu og mjög list- hneigðri. Var hún um skeið þekkt leikkona nyrðra. Hjóna- band þeirra var til mikillar fyrirmyndar og voru þau svo samhent og ástúðleg hvort við annað, að fátítt er. Heimili þeirra bar sannarlega svip þeirra. Þau áttu heima í litlu húsi við Lundargötu og var það vel búið, tárhreint og hugðnæmt. Eins var Jitli garð- urinn þeirra, sem þau unnu mjög og nostruðu við. Þegar Framhalda á 10 síðu. Hallbjörn Halldórsson HALLBJÖRN HALLDÖRS- SON prentari var einn af helztu höfundum Alþýðu- blaðsins. Hann var ritstjóri þess í fimm ár, eða frá 1922 til ársins 1927, að báðum með- töldum. Hallbjörn Halldórs- son lézt 31. maí síðastliðinn, meðan prentaraverkfallið stóð og blöð komU' ekki út. Þess vegna voru ekki tök á að minn ast þessa merkilega manns og brautryðjanda við lát hans. Skal úr því bætt að nokkru, þó að ég hins vegar telji mig ekki færan um að minnast hans eins og vert væri og hann og starf hans fyrir íslenzka alþýðuhreyfingu eiga skilið. Hallbjörn Halldórsson fædd ist að Vilborgarkoti í Mos- féllssveit 3. júlí 1888, sonur hjónanna Halldórs Jónssonar bónda að Hrauni í Ölfusi og síðan að Bringum í Mosfells- sveit og Vilborgar Jónsdóttur frá Urriðakoti. Stóðu miklar og góðar ættir að Hallbirni og mátti ætíð kenna hinn sterka kjarna ættanna í fari hans, lund og framkomu allri. Árið 1903 hóf Hallbjörn prennám ég lærði á þeim árum í ís- lenzku og man ég að oft kast- aðist í kekki milli mín og hans þegar ég vildi flýta mér sem mest með fréttir og útkomu blaðsins, en Hallbjörn tók greinar mínar til lagfæringar og fór að snúa við setningum. ,,Betra að gefa út gott blað og vandað, en flýta útkomunni“, sagði hann oft. Hallbjörn var orðinn þreyttur maður, þegar ég kom til blaðsins, en hann sló þó ekki af. Hann var alltaf Hallbjörn sér engrar hvíldar og lagði nótt við dag. Átti hann þá stundum erfitt með að þola það, ef einhver ætlaði að grípa fram fyrir hendur hans í uppbyggingu og skipu- lagi prentsmiðjunnar. Hann varð og forstjóri hennar með- fram ritstjórninni, en tók al- veg við henni, þegar hann hætti ritstjórn sinni árið 1927. Og því starfi gegndi hann til ársins 1935, að hann hvarf aftur til Gutenberg og gerðist þar aðalverkstjóri. Fannst mér þá, að Hallbjörn hefði fengið starf, sem betur ætti við hann en starfið í Alþýðuprentsmiðj- unni. Gutenberg prentaði bæk ur, en Alþýðuprentsmiðjan prentaði dagblað. Sannleikur- inn var nefnilega sá, að af- staða hans til prentlistarinnar var þannig, að það átti ekki við hann að starfa þar sem allt var miðað við hraða. Prentverkið var list fyrir hon- um — og það skal um leið full- yrt hér, að í sveit hermanna hinnar svörtu listar var Hall- björn Halldórsson fremstur listamanna. Eins og gefur að skjjja var Hallbjörn þegar frá upphafi einn af helztu leiðtogum Hins Alþýðublaðið — 29. okt. 1959 JJli

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.