Alþýðublaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 1

Auglýsingar
í AIMðnblaðinn
fara víðast og eru
bezt lesnar.
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XV ARGANGUR
LAUGARDAGINN 1. DES. 1934.
344. TÖLUBLAÐ
RlfSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
Bvað tryggir fnllveldið oss og
Bóllvíutaerinn Norsknr verkalýður
6F fi npplausny rís opp gegn ÞrœlalSgnm rfkisstlórnarinnar.
itvernig trygginm vér fuliveldið?
Ræða ÞórOar EyJólKssonar prófessors
af svðlum alÞingishósslns ki. 1% f dag.
Háttvirtir áheyrendur!
En,n á ný mkinist íslenzka þjóð-
in fullveldis síns og nú í 16.
sinni-
gextán ár ieru ekki langur tími i
pjóöíaxlífi, og f>ó að vér lifum
á öld hraðans og hinna tíðu um-
briBytinga, þá er þess pó ekki að
vænita, að unt sé að draga margar
eða mikilvægar ályktanir af
reyns.lu þiessara fáu ára. Lengri
tíma þarf til að prófa til fuils
hverisu færir vér erum um að
fara með fullveldi vort.
Sú neynsla siem fengin er, það
sem hún nær, gefur oss þó ekki
neitt tilefni til að æð'rast né
leggja ánajr) í bát. Að vísu höfum
vér á þeS'sum tíima, vegna við-
skiftamála, orðið að beygja oss
fyrir vilja eriendrar þjóðar, um
tilhögun innanríkismáls. Óskandi
er, að slíikt þurfi ekki að koma
fyrir aftur. En gæta verður þess,
að nú á tímum verða margar
þjöðir að gerg fleira en þeim gott
þykir í viðisfciftamálum sínum. Og
ekki megum vér kenna fullveldi
voru um hilna örðugu tíma, sem,
nú ganga -yfir land vort. Þeir
ör'ðugleiikar eiga rætur símar ann-
aris staðar og eru, eins og vér
vitum öilum þjóðum sameigin-
legir. Ég tel það vííst, að vér
væmrn ©k,ki betur staddir nú, ef
vér vænum undir yfirráðum er-
lendrar þjóð'ar og yrðum að taka
þá'tt í kjörum hennar, góðum og
iillum.
Þeir rnenin, ef einhverjir eru,
sem fullveldið vjlja feigt, eru ekki
minnugir þeirra timia, er Islend-
ingar urðu að iúta boði og banni
erlends valds, jafn'vel i vi'ðkVæm-
ustu ininanlandsmáium. Þeir er,u
ekki miinnugir þess, áð erilent vald
lamað'i svo þjóðina, að öldum
saman hafði hún hvorki þriek né
menningu til að brjóta af sér
fjötrana. Og þeir eru ekki minn-
ugir hins mikla samhuga átaks
þjóðariínnar á öidinni sem leið og
í byrjun þieissarar aldar, er hún
heimti aftur sjálfstæði sitt.
Ég sagði: ef nokkur er t-il, sem
vill fullvejldið' feigt. En ég vona,
að einginn sé svo skyni skroppinn,
að hann telji oss betur borgið
ALDYBUBLfiBIB
SUNNbDAGSBLAÐIÐ
á morgun:
SUNNUDAGSBLAÐ Aiþýðu-
blaðs'iins flytur á morgun:
Stúlka á skííðum (forsíðumynd)
með stuttri griein um skíðafarir,
Ajgnes og Natan, gnein eftir Grét-
ar Fells með mynd. Kneml, kast-
alabongin mikla, ferðasaga með
mynd, Porta San Paolo, .eftir
Axel. Munthe, með mynd. Sannar
furðusögur fná ýmsum löndum',
III, Óski'ljanlega vinnukonan. Mað- |
uriinn með hvítu mýsnar. Knoss-
gátur, myndir og skrítlur.
ÞÓRÐUR EYJÓLFSSON
prófessor.
undir fornæði erlendrar þjóðar,
né að nokkur beri það hugar-
far tii ættlands síns, að ha.n.r'
vitandi vits vilji stuðla að nýrrji
ógæfu þess.
Nú megum vér ekki ætia, að
þótt fullveldi vort sé viðurkent
í sambandslögunum, að vér höf-
um heiimit það að öllu leyti í
vorar hendur. Enn er eftir þáttur
þeirrar kynslóðar, sem mótar
sögu fsilands á þessurn Og næsta
áTatug. Fullvíst má það teljast,
að á þeim tí|ma verði bnott feid-
ur hiínn síðastl vottun um f-onna
undirgefni íslendinga. Enn er
þjóðin samhuga til sjávar og
sveita um fullveldi'smál sitt.
Á þessurn afmæilisdegi er eðli-
legt að'hugleidd séu þau rök, er
að f'U'llveldismálunum lúta. Virð-
ist mér þá einkuim þurfa að svara
þessum tveimur spurtningum:
Hvað tryggir fullveldið oss
og hvernig tryggjum vér fuli-
veldið ?
Fyrri spurningunni svarar saga
þjóðarinmar ótvínæðum orðum.
Hún kennir oss að meta hvers
virði; er sjálfsfonræði um eigin
máilefni. Hún leiðiir í ljós þá ó-
kosti, siem þvi em samfara, að
erlend þjóð náði máliefnum vorum
til iykta með erlenda hagsmuni
fyrir augum. Svo að ég nefni
nokkur dæmi: Myndi oss ekki'
bnegða I brún, ef farið yrðí
að leggja mælikvarða ertlendra
hagsmuna á það, hvort bygðar
séu bryggjur eða hafnarvirki í
kaupstöðum vorum og kauptún-
um? Hverjir mættu hagnýta sér
landhelgi vora 'Og á hvaða hátt?
Hverjir mættu virkja fossa vora
og hagnýta sér jarðhitann? Eða
hverjar fræðigreiinar vér mættum
íkenna í skóilum vorurn og hvaða
rit mættu koma út á íslenzku
máli? Svona mætti lengi telja.
Og enm er þó ótalið, að fullveldið
tryggir venrd þeirra andlegra
verðmæta, sem þjóðin hefir að
aríi hliotið, og ekki verða ti! fjár
metin: tungu vora og sögu og
ö'irnur sl:í|k þjóðareinkenini.
Mér virðist stundum að ísileind-
ingar séu eink'enniliega tregir til
að viiðurkenma fullveldi vort, svo
sem vert er. Að visu hefir nú-
Jifandi kyrrslóð' ekki eins mikið
að segja af áþján erlends valds,
sem hinar fyrri. En spurnir höf-
um vér þó al.lir af þeim tímum
og sagan á að vera þjóðinni það,
sem aniinnið er leinstaklinginum. Ef
tii. vill stafar þettfx tómlæti af
því, hve vér erum ógjarinir á að
flíka tilfinningum vorum, jafnvel
við hátíðJeg tækifæri. En af
hverju, sem þetta stafar, þá er
það trúa nrín, að hitta myndi
hverm góðan íslendi'ng í hjarta-
stað, ef tvísýnt yrði á ný um
fullveldi vont. Þjóðin mun stan'da
Iffct skift eða óskift að þeim ósk-
um, að málefnum vorum ver.ði
jökki í 'friamtíðinni stjórnað af er-
iendu valdi í þágu erlendra
hagsjnuna.
Öðru máld gegnir það.rað menn-
inga'rleg samvinna íslands við
önnur í|d mun öllum þykja æski-
lieg, en í þjeirri samvinnu verður
íslenzka ríkið einnig að vera jafn
rétthár a'ðiili, hverju öðru ríjki.
Liggur þá næsit fyrir að svara
hinni spurningunini: Hvermig
tryggjum vér sjálfstæði vort?
Engjn fuilvalda þjóð mu:n vera
svo bernsk ,né hafa svo l.íti:nh
stjórnmálaþrioska til að bera, áð
ekki telji hún verndun fullveldiS
sfnis eitt af sfnum mestu og við-
kvæmustu vandamáhim. Og ekki
gietum vér verið niein undantekn-
j)nig í þedm efnum. Sagan keninir
osis að fullveldi þjóða er fal'ivaiti
og að sá dýrgripur er aiddrei of
vel varinn. Vér megum aldrei
treysta því, og sízt á þeim óróa-
tímuim, sietm nú ganga yfir, að
eUendar þjóðir, stærri eða smærri,
kunini ekki að ásælast ísland, og
igeti o:rðið sjáJ.fstæði þess hættu-
legar og jaf'nvel að falli. Það er
sfður ien svo, að ég vilji fara hér
með nokkrar spár, góðar né 111-
ar. Að ieins vil ég benda á það,
að fullvalda þjóð verður ávalt
að þora að horfast í augu við
veruleikanin í þiessum efnum, að
hún má aldrei blekkja sjálfa sig
mieð barnalegri bjaitsýni. Það er
góð reg.la að vona það bezta, en
vera við: því versta búinn.
Þær iandvarnir, sem fiestar
aðrar þjó’ðiir treysta niest á:
vopn og víjgbúnað, her og flota,
munum vér aldriei nota oss til
varnar, þó ekki væri nema sökuim
smæðar þjóðar'innar. Að|rar varn-
ir verða að koma til greina. En
hverjar gætu þær verið?
Urn leið og sambandslögin voru
samþykt 1918 lýsti ísland yfir æ-
varandi hlutleysd sí|nu. 1 yf.irlýs-
ingu þ'esisari er fólgim nofckur
trygging, ietn gjalda verður var-
huga vdð að treysta henni um of.
Dæmin eru deginium Ijósari um,
að stórþjóðir hafa virt hlutleysá
smáþjóða að vettugi. Þó verður
að ætla, að menningarþjóðir
skirrisit við að brjóta hlutlieysii
varnariausra smáþjóða, þótt þær
teldu hag ‘sílnum mieð því betu'r
borgið. Mundi þeim og koma í
tooll andúð annara þjóða á slíjku
Lðgio verða brotin á bak afftur með verkfalli
ef til þarf.
LONDON í gærkveldi. (FÚ.)
Nýjustu fréttir segja, að forset-
linn í Boliivíu hafi sagit af sér, en
varafonsetinn tiekið við stjórnininá.
Nýja stjórnin mun ætlá sér að
iiedlta hófanma um frið við Para-
guay, og sé þetta gert í samráði
við hershöfðingjaun. Eininig er
sagt, að boíivisíki herinn sé á
undanhaldi o>g í upplausn.
atferlx. Lega landsins driegur og
mjög úr þeirri hættu, að það
verði tekið herskildi á styrjaidar-
árum. Styrjaldir þjóða á milli
hafai til þessa farjð fram í svo
mikilli fjariægÖ við fsland, sök-
um þess, hversu afskekt það
liggur, að stríðsþjóðunum hefir
enginin sJ.ægur verið í að heitaika
það, í því skyni að bæta herm-
aðar-afstöðu sína. Höfum vér að
þessu Jeyti miklu mieira öryggi en
smáþjóðir á meginJandi álfunnar.
Með vaxandi tækni, sérstakliega
í foftferðum, drögumst vér þó
mieir og meir inn í hringrás
heimsviðbur'ðanna, og lenginin giet-
ur nú sagt fyrir, hvert hlutskifti
vort yrði, ef til styrjaldar drægii
milli hiins gamla og nýja heimis,
Evrópu og Ameríjku.
Þá vil ég næst drepa á atrjðj,
sem er mjög mikils varðandi fyrir
fullveldi voxt, jafnvel Iffsinauðsyn.
Vér megum aldilei með sjálfs-
sikaparvífcum leyfa öðrum þjóðum
fangasfcaðar á oss, Þar höfum
vér jafnan til fyrirmyndar hið
sígilda, leiiftraindi dæmi Eimans
Þveræings. Hér á ég ekki við
það 'eiít, áð forðast beri afsal
Landshluta eða landsréttdnda, eða
að öðrum sé veitt afnotaréttindi
yfir íislienzku landi eða landhelgi
Þess háttar má að viísu aldrjei
fyiir koma. En landvátnningaþjóðir
hafa frá fornu fard verið lægnar
á að sölsa undir sdg landsréttindi,
aftnara þjóða með miætti gullsins,
og náð að síö.ustu fulfum yfirráð-
um. Haft er eftir fomum her-
konungi, að þaö land sé auðurni-
ið, er koma megi asna klyfjuð-
um gulli inn um borgarhlið þess.
Islenzka þjóðim byrjaði fuU-
veldi siitt sem’ fjárvana frumbygga
og hefir því ver ð gjöm á að
feita til ansnara þjóðia um afl
þeirra hiuta, sem gera skal. En á
þeiriri háiu braut verður að gæta
mitoiliar forsjár. Það skattgjaid,
s:em nú er tíðast heimt af lönd-
um, vextir af lánsfé, kann að
verða heimt af oss með því harð1-
fylgi, san illa samrýmist full-
veldi þjóðarinnar. Verður þjóðiin
að sýna samtakamátt sinn og
hindra, meðan enn er timi til, að
sJíkt geti komið fyrir. Þó að eitt-
hvað þurfi að leggja að sér, þá
er þiess að gæta, að aðíiar þjóðin
hafa fært fullveldi sínu stærrö
fórnir og þungbærari.
Ef vér litumst um í heiminum,
þá verður þ'ess vart, að þjóðir og
rétt til sjálfstjómar eftir því,
hvemig menningu þeirra er hátt-
að. Sú þjóð', þótt smá sé, sem
tryggir vel mentun og upplýsingu
all ar alþýðu og jafnframt leggur
skinn skerf til sameiginlegrar
hciiimsimenni'ftgar í listum og vís-
indum, sú þjóð nýtur þess trausts
í augurn heimsifts, að hún geti
sjálf séð fótum sójnum forráð.
Frh. á 4. síðu.
OSLO, 30. nóv. (FB.)
ING verkalýðsfélaganna befir
að tiUöigu Tranmæls samþ. að
Iieggja svo fyrir sambandsistjóm
þá, sem kosdin verður í samiráði
við stjórnir félaganna og félaga-
samböndin, að skipulieggja sam-
vdnnu og baráttu ailra sambajnds-
félaganna til þess aÖ ná því
marki, að „tukthúslögin“ og „hoy-
kott'-lögin verði áhrifalaus og
gagnsiaus.
Samkvæmt þessum tillögum á
sarnban dsfitjórnin, í samráði við
hlutaðieigaadi vei'kamannaisamb.,
að fá heimiid til þess að lýsa yfir
samúðarvenkfalli, ef ekki er hægt
að leysa vininudieilu vegna „boy-
kott“-laga á annan hátt.
Þing verkalýðsfélaganna leggur
áherslu á, að þegar fulltrúar
PARÍS í gærkvöldi. (FB.)
IBBENTROP, fulltrú'i Hitlers,
er kominn tii Parisar, til
þiess að ræða vjð' Laval.
Saxnkvæmt því, er Unitied
Press hefiir fregnað, ætlar hann
að stáinga upp á því við Laval, að
Frakkland, Þýzkalanid og Bretland
geri tilraun til þess að ná sam-
komulagi um endurvígbúnað
Þjóðverja og afvopnunamiálin.
(United Press.)
I , _
Móðir fær andiáts-
fregn sonar sins 17
árum eftir að hann
deyr.
LONDON í gærkveldi. (FÚ.)
■ Þýzkri móður barlst í dag járn-
krossinn, sem sionur h'eninar hafðá
v’ei'ið sæmdujr í stríðánu, og fregn
um dauða hans, réttum 17 áruim
effj'ir að hanin dó. Annars hafði
hann áður verið í töiu þeirra,
sem saknað var, en ekki vitað
hver afdrif hans höfðu orðiiði.
Andlátsfregnin og heiðursmerk-
ið barst móður hans frá ko;nu
að nafni Mrs. Mc Ewen,. Maður
hennar hafði verið hjá hinurn
deyjandi þýzka hermanni síðustu
augnablikiin og hafði Þjóðverjinn
beðið hann fyrir heiðursmierkið
og óskað þess, að móður si:nin>
yrði sent það ásamt frásögninni
um síðustu stundir hans.
var jánnkrossiftn þýzki, en kona
Mc Ewens hafði enga hugmynd
um það, hvernig hún 'ætti að
hafa upp á móður Þjóðverjans,
unz henni var nýlega bent á það,
að snúa sér til liðsforingja nokk-
urs á þýzku hers'kipi. Honum
tókst að hafa upp á hennj, og var
þá S'iðasta ósk sionar hennar loks-
ins uppfylt.
verkalýðsiins séu starfandi í opin-
berri niefftd beri þieim ávalt að
leita álits verkaiýðssambandsiins,
áðíur en þeir taka afstöðu um
mikilvæg atriði.
VerklýðsfélðQin
beita sér fyrir sam-
vinnu AlþýOnflokk«
anna á NordnrlOndnm
KALUNDBORG í gærkv. (Fú.)
Samband norskra veriklýðsfé-
laga samþyfcti á fundi í dag að
taka þátt í og beita sér fyrir
aukinni samvimnu niorrænna verka-
mannafliokka.
LONDON í gærkveJdi. (FÚ.)
Frönsku b löðiln í dag ræða mik-
ið og ákaft um heimsókn Ribbem
t öps tS>l Paríisiar. Hann kom þang1-
að án þess að hafa gert boð
á undain sér, að því er séð verðuir
og Berlinarblöðin segja, að hann
fari þessa ferð einungiis í leinka-
eráindum sínum.
En frönsku blöðin gera ráð fyr-
ir þvi, að hann sé í alls konar
öðram erjindum. Le Joumal segir,
að heimsókn hans sé af leiðimgin
af vfgbúnaðarumræðunumí í einlska
þinginu, og eigi hann að undirbúa
viðræður milli Rudolf Hess og
franskm ráðherra.
Fregn frá Berlin segir, að
stjórninni þar sé alveg ókuniniugt
um fyrirhugaða Parísarför Rib-
bentnops, en frönsku blöðin kalla
þieta orðalieik, því að ekki þurfi
að tala um fyrirhugaða för, þegar
hún sé orðin að framkvæmd.
„ uiajrTins
Fiðoskn fjðrlðgin
lögð fyrir þingið.
LONDON í gærkveldi. (Fú.)
Frönsku fjárlögin voru lögð fyr-
ir neðri málstofu þingsins í dag.
Þau gera ráð fyrir útgjöldum að
upphæð 3,700,000 stpd., og er
það heldur minna en fjárlögin þau
í fyrra hljóðuðu upp á.
Útgjöld vegna nýlendanna eru
ekki tekin með á fjárlögunum.
16 iira d;e pr dæmdar
fyrir morð.
BERLÍN í morgun. (Fú.)
f Dijo(ra í Frakklandi var Í6 ára
gamali piltur í gær dæmdur í
15 ára betrunarhússVinnu fyrir
morð á 10 ára gömlum dreng.
Mc Ewen skrifaði kouu sinnx
þjóðabnot þykja eiga misjafnan þ'essi tíðiimdi, ien síðan féll hanm
sjállfur í sitriiðxínsu, í plö;gig!um han-=
Hitler ssendir fulltrila tll
Parfsar á Innd Lavals.
Hann ú að lelta samkonfnlags nm
endnirvígbúnað Þýzkalands.