Þjóðólfur - 14.05.1852, Page 2

326
og þinghúsabyggingar, og í'rá grenjaleitum og
dýratollsgjalfli, er ekki meh launum teljandi,
vegna j)ess aft vinnufrelsi í áfturnefndum til-
fellum mun fáum hreppstjórum í»ykja mikill
liagnaöur, f>egar hann verður f)ó optast, sem
forstjóri verksins, að vera sjálfur til staöar,
eí vel á að fara; en af heimtingu dýratolls-
ins mun hann optast Imfa meiri óhagnað en
dýratolli hans nemur.
5annig hefi jeg stuttlega talið, hver laun
hreppstjóra eru, og getur enginn með sanngirni
neitað j>vi, að þau engan veginn eru samsvar-
andi skylduverkum j)eirra og kostnaði, sem
stöðu j)eirra er samfara; enda er j)etta viður-
kent af öllum, sem opinberlega hafa ræðt og
ritað um }>etta efni; og ýmsar tilraunir hafa
verið gjörðar, til að koma hjerábetri skipan.
Tveir af meðlimum nefndar j>eirrar, sem að
konungshoði var valin hjer á landi sumarið
1845, til að yfirvega skattamálið o. s. frv. fóru
j)ví á flot, að konungstíundin yrði brúkuð fram-
vegis til að launa lireppstjórum; en uppástunga
j>essi fjekk ei meðhald hinna nefndarmannanna
(sjá Ný Fjelagsrit VII. bls. 59—60); sama árang-
ur höfðu bænarskrár j>ær, sem sendar voru til
aljnngis 1845, j)ví sannqirnin bar jmr lægri
hluta fyrir óttanum fyrir óvinsæld alj)ýðu, og
voninni um j)á va-ntanlegu sveitastjórp.
Veit eg að nokkrir vilja rjettlæta ójöfnuð
j)ann, sein hreppstjórar verða að líða, er j>eir
segja,að j)ó hreppstjórarvinnifyrir lítiðeða ekk-
ert í almennar þarfir, sje það ekki órjettvist,
framar en við gengst í ýmsum fjelögum, þar
sem embættismenn fjelagsins, svo sem: for-
seti, fjehyrðir, skrifari og fleiri hafa ýmsum
skyldum að gegna, og j>að án j)ess j)eir fái
Iaun fyrir af fjelagskjóðnum. En jeg álít hjer
sje ólíkum hlulum samanjafnað. Öll fjelög,
sem stofnuð eru til að efla visindi, mentir eða
einhver nytsöm fyrirtæki, munu stofnuð án
lagaþVingunar af frjálsum mönnum, og öllum
því iiinniihandar að undirgangast fjelagslögin,
eða skora sig undan embættisstörfum þess, án
þess að sæta lagastraffi. En í tilliti til hrepp-
stjóra fh'st tnjer vera allt öðru máli að gegna. In-
strux þeirra á bls. 51—52 hótar hverjuin þeim,
sem ekki vill takast. hreppstjórn á liöndur,
lagaákærum, fjárútlátuin og jafnvel ærutjóni,
og, ef til vill, »{>yng',a strarffi* eptir mála-
vöxtum; og dóinsmálabækurnar í Húnavatns-
sýslu nú frá seinni árum, munu geta vitnað
um, að háyfirvöldin liafa leitast við að sann-
færa menn um, að þessi hótunaryrði eru ekki
þýðingarlaus.
Nú álít jeg með gildum ástæðum sannað,
að hreppstjórar eru með lögtim þvingaðir til að
takast embætti sitt á hendur, með öllum sín-
um annmörkum. Egvoga því að spyrja: Eru
þessi lög bygð á frelsi, rjettindum ogjöfnuði?
Eru það frjálsleq lög, sem þvinga einn'meö ótta
fyrir eigna- og ærutjóns- straffi, að offra miklu
af tíð sinni, kröptum og fjármunum, fyrirlit.il
eða engin laun, og svipta hann á })enna hátt
að nokkru leyti likams- og eignafrelsi? Eru
það rjettindi, að níðast þannig — ef svo má
að orði kveða — á einum, sem, ef til vill,
hefur varið meiri eða minni tírna til að afla
sjer meiri upplýsingar en aðrir, og með dugn-
aði og eöallyndi hefur áunnið sjer virðing og
afliald meðbræðra sinna? ()g loksins er það
jöfnuður, að þessi saini fær ei að njóta sama
rjettar og daglauna og þurfamaðurinn, eða
jafnvel löghrotsmaðurinn í varðhaldinu, liverj-
um öllum lögin ætla sanngjörn laun fyrir
starfa sinn.
Jafnvel þó enginn vilji neita því, að hrepp-
stjórar sæti nokkrum ójöfnuði, er það meining
sumra, að þegar hreppstjórar eru ekki lengur
þvingaðir til að hafa embætti þetta á hendi
lengur en 3 ár, þá sje það ekki neina smá-
munasemi að vera að fást um j>enna litla ó-
jöfuuð, þvi embættisheiðurinn og meðvitundin
um, að vita sig hafa starfað, án eigin liags-
muna, til almennra þarfa, bæti það upp ríflega.
En það má álíta nokkuð ósanngjarnt, að kalla
það smámunasemi hjá hreppstjórum, þó þeir
álíti sig með rjettu eiga borgun, eins og hver
annar frjáls maður fyrir ómök sin, kostnað og
vinnumissir í marga daga, þar sem æðri yfir-
völd álita sjer minkunarlaust að taka borgun
fyrir, jafnvel þau lítilfjörlegustu enibættisverk,
t. a. m. vegabrjef, staðfestingar, innsiglanir og
fl. En livað embættisheiðuririn og góða með-
vitund áhrærir, þá mundi það að vísu æski-
legt, og alinenningi til niikills hagnaðar, að
hvorttveggja væri löggyldur skileyrir í laun
og tekjur allra embættismanna; en á meðan
hvorugt jiykir nokkruin öðrum bjóðandi, og
það jafnvel ekki lítið eitt með hestu aurum,