Þjóðólfur - 02.12.1854, Blaðsíða 2

— 14 —
vonandi, aS hin nýja prentsmibja fyrir norban, þessi
hin hrósverbasta stofnun seinni áranna hér á landi,
og stjórn þessarar stofnunar missi ekki svo sjónar á
ætlunarverki sínu og því mikilvæga gagni er hún
getur unnib Norímrlandi og öllum landsmönnum,
ab henni gleymist ab neyta allra mebala og sam-
taka til ab útvega prentsmibju sinni þarfar, upp-
hyggilegar og fróblegar ritgjörfeir til a& útbreiba og
gefa albýbu kost á a& girnast og eignast, svo ab
annab eins smekkleysu - og lygabull, eins og Fels-
inborgarsögurnar eru, verbi sjálfkrafa útundan og
komist alls ekki ab, né þau smámenni sem vilja
hafa landsmenn afe féþúfu me& slíkum bókum, ekki
gætandi þess, aÖ þeir geta ekki reist sér og smá-
muna eigingirni sinni og gróbafíkn, maklegri né
\aranlegri minnisvarba, en meö því ab gefa út
slíkar bækur; og vér vonum einnig, ab þeir út-
gefendurnir rímnanna nýútkomnu, sem vér nefnd-
um, og einkum Barndómssögunnar og Riddarasag-
anna taki sér þetta til huglei&íngar framvegis, og
hafi um hönd ööru hverju FjölnisritgjörÖina um
„bókmenntirnar íslenzku"', og þab því fremur, sem
annar þessara útgefenda, herra Egill Jónsson á ab
öbru leyti verbskuldabar þakkir fyrir marga abra
fróblega og gagnlega bók, er hann hefir út gef-
ib á sinn kostnab, t. d. Mynsters hugleibíngar,
Krarlamagnúsarsögu, Stafrofskverib nýja, o. m. fl.
því ef þeir, sem út gefa bækur, og eru eins ab
efnum komnir til þess og öbruin kríngumstæbum,
eins og þeir lir. Egill Jónsson og einkum forstöbu-
mabur landsprentsmibjunnar, vilja bjóba rithöfund-
um nokkurnveginn vibunanleg og sómasamleg bob
fyrir verk sín, líkt og erlendis er títt, þá mun þeim
ekki reynast fyrirstaba á því, ab fá hjá hinum ýngri
vísindamönnum vorum ýms rit og bæklínga, sem
væri fróblegir og þarflegir og útgengilegir fyrir al-
þýbu vora. Hefir höfundurinn ab „Æfisögu Lúther"
og „Karlamagnúsarsögu", herra Jón Árnason sýnt
þab bæbi í þessum ritum og fleirum, er hann hefir
átt hlut ab, ab gefa út, — og honum hefbi verib mikl'u
fyrirhafnarminna og ábatameira ab gefa út sér til
gróba einhverjar rímurnar eba smekkleysu- lygasög-
unaúr lieibni ebur pápisku, — ab hann hefir bæbi
tök og vilja á ab vinna ab þeim ritlíngum, sem
gagn er í og uppbyggíng. Vér ætlum ab líkt megi
segja um þá herra B. Gröndahl og Magnús Gríms-
son, jafnvel lík'a séra Svb. Hallgrímsson, einkum
ab því leyti snertir andlega fræbi, en þó einkan-
lega um flesta hina ýngri kennara vib latínuskðlann,
þó enginn þeirra hafi enn gefib sig fram sem rit-
höfundur, nema herra Haldór Friðriksson.
Vér höfum nú á þessu ári séb tvo rit eptir
þenna rithöfund, þab er Stafrofskverib meb mynd-
inni, sem vér höfum ábur lýst, og nú þessi „Stutt
kennslubók. í Landafrœðinni“, sem er ný út komin
frá prentsmibjunni á hans kostnab.
Abalritib er íslenzkab eptir hinni síbustu útgáfu af
minni 1 andafræbi Jnpers/e vs; iiann er meistari (magister
artium) og kennari vib lærba skólann í Kolding. þessi
litla kennslubók er ágrip af annari stærri landa-
fræbi, og út kom þab ágrip fyrst 1838, en ersíban
5 sinnum út gefib, síbast 1851, og er þetta ljósastur
vottur þess, hvab þetta ágrip þykir vel samib, og
lientugt fyrir kennslubók í skólum og til annarar
leibbeiníngar utanskóla í landafræbinni, þeirri mennt,
sem svo ab segja hver mabur þarf ab vita nokkra
grein á.
f>ab má nú ab vísu virbast hægur vandi, ab
snara á móburmál sitt bæbi þessum og öbrum bækl-
íngum, sem skrábir eru á dönsku, því málinu, sem
allir vísindamenn vorir læra nær því rækilegar en
móburmál sitt, en þab skiptir í sjálfu sér afarmiklu,
iivab efnib er. Vér játum þab vandalítib, ab snara
á íslenzku einhverri danskri sögubók, lýsíngu lands
eba þjóba, og þessk., sem eru í frásagnarformi og
laungum klausum, svo ab þýbarinn hefir frjálsar
höndur ab fara nær ebur fjær orbunum, og má
einmitt meb þessu opt gefa þá þýbíngu, sem er
voru máli og hugsunum eblilegri, án þess efnib af-
bakist ab neinu, heldur má í lipurs manns penna
ná jafnvel meira fjöri og eblilegri hugsun, heidur
en er í sjálfu frumritinu. þessu er ekki ab skipta
um abrar eins vísindagreinir og landafræbi, og sízt
hinar styttri. þar er allt undir kornib ab lýsa öllu
stutt og greinilega og í sem fæstum obrum.
Öll landafræbi yfir höfub ab tala- skiptist í 3
abalflokka, — þó sú abgreiníng korni ekki beinlínis
eba berlega í ljósíþeim fræbibókum; — fyrst er sú
fræbin, sem skýrir frá afstöbu hverrar heimsálfu og
hvers lands á jarbarhnettinuin, stærb og lögun
landsins, sólargángi þess o. s. frv. (mathematisk
Geographie); hin önnur fræbin lýsir loptslagi, veb-
ráttufari, landslagi og jarbvegi hvers lands, ávöxt-
um þess og náttúrugæbum eba göllum (physisk
Geographie); en hin 3. fræbin skýrir frá afstöbu
landanna, hvert frá öbru, þjóbsambandi, h\ort vib ann-
ab, stjórnarformi, trúarbrögbum, fólksfjölda, mennt-
un, atvinnuvegum, stöbum, (politisk Geographie,
ebur hin eiginlega landafræbi í takmarkabra skiln-
íngi). Sakir þessara samblöndubu vísindagreina og
naubsyninni á ab lýsa hverju einu sem skipulegast
og greinilegast og þó meb sem fæstum orbum, þá