Þjóðólfur - 19.12.1857, Blaðsíða 2

- 22
hugsunarhátt og réttarmeímtund þessara nýlendu-
manna Dana í Vestrheimi, er allir mæla danska
túngu; þab cr sennilegt, aít þegar gánga má i
valife milli allra hinna ágætu lögvitrínga í Iöndum
og ríkjum Danakonúngs, þá sé þeim auíigeíiÖ aö
fá þann afbragösmann til landsyfirdömara þar á
eyjunum, er allir eyjabúar megi bera til hiö fyllsta
traust bæÖi sakir lagavizku hans og af því aö hann
er þar útlendr maör er engum landsmanna er skyldr
né venzlaör, þekkir engan fremr en annan, á vib
engan neitt aö viröa, og er því svo óháör öllum
sem fremst má veröa, og getr því yfir höfuÖ aí>
tala aldrei oröií) alment grunaör um ab hann sé
vilhallr eöa freistist til aö veita fremr eínum en
öörum í dómum sínum. Þessu er hér ekki eins
ab fagna; íslenzkr maÖr yrÖi jafnan aö vera lands-
yfirdómari hér á landi; og aÖ frá teknum þeim
mönnum, sem nú eru yfirdómendr, ætlum vér, aö
ekki sé nú sem stendr nema á e i n u m manni völ
er hefir þá embættisprófs einkunn í lögvísi,
aö hann geti oröib landsyfirdómari aö lögum; og
svo er alkunnugt, hversu nálega allir embættis-
menn vorir, sem eru íslenzkir í báöar ættir, hafa
jafnan veriö og eru ennyfir höfuö aö talanákomn-
ir viö þessar svo nefndu höföíngja- eör betri ættir
vorar, skyldir, tegndir, venzlaöir og vingaöir hver
viö annan, eör fóstbræör og skólabræÖr hver annars;
einhver einn þessara manna ætti nú eptir þessari
nppástúngu, einatt aö leggja síöustu dómsúrslit á
dómaraverk hinna undirdómaranna, frænda sinna,
venzlamanna, vina og má ske fornra verndar- og
velgjöröamanna; gæti nú þá oröiö hér aö öllu grun-
eÖa tortryggnislaust um, aö landsyfirdómarinn kynni
stundum aö veröa hlédrægr eöa vilhallr? þessu er
auösvaraö.
þaö er og eitt, þó má ske þyki minna um
vert í fljótu máli, ef Iögö væri niör þau 3 em-
bætti yfirdómsins, sem nú eru, aö þar meÖ væri 2
álitlegum og mikils veröum embættum fækkaö af
þeim sem nú eru í landinu, en þaö veröum vér aö
álíta mjög ísjárvert, aö fækka embættunum án yfir-
gnæfandi nauösynja, því þar meö er fækkaÖ menta-
mönnum landsins, og skertir allir þeir hagsmunir
sem hverju landi má af því standa aö hafa sem
mentaÖasta, heiörlegasta, öflugasta og fjölbroyttasta
embættisstétt.
En þó aö því sé treystanda, eins og fyr var
sagt, aö stjórnin láti allt óafráöiÖ um þetta mikils-
varöanda mál, fyr en hún hefir boriö þaö undir á-
lit Alþíngis, þá getr engi viö þaÖ dulizt, hve mikils
varÖanda þaÖ er, aÖ hinir háttvirtu yfirdómendr
vorir vildi skoöa máliö sem vandlegast frá hliö og
sjónarmiöi lands vors og landsbúa sjálfra, — en
bindi sig í því efni sem minst viö skoönn Dana og
dönsku stjórnarinnar, og hins útlenda og ókunnuga
stiptamtmanns vors, þegar þeir rita stjórninni álit sitt
um máliö.
(Að sent).
(Um hið nýja „skýrslusnið“, til að sýna fjárhag
sveitasjóðanna).
(NiÖrlag). Aptr viröast vanta meöal tekjanna t v o
dálka nýja, ef allt fyrirkomulagiö á skýrslunni á aö
vera samhljóöa sjálfu sér og ef hún á aö geta gefiÖ
full-glögt yfirlit yfir allar tekjur og gjöld í þarfir
snauöra manna. Meöal eptirstöövanna eru talin
„k ú g i I d i;“ reyndar sýna nú hinar prentuÖu skýrsl-
ur, aö leigukúgildi, þau er sé eign sveitasjóöanna,
(— innstæöukúgildi á fátækrajöröunum eru hér
ekki urtitalsefniö, því þau á hér sem annarstaöar
ekki aö telja sér í lagi heldr meÖ jörÖunum —),
eiga sér hvergi staö, nema í Arnessýslu; en þau
geta átt sér víöar staö, þá fram líöa stundir, og er
þess vegna alsendis rétt, aö þau sé ráögerÖ meöal
eptirstöövanna; en þar sem þau eiga sér staÖ, þar
ætti og aö telja meÖal tekjanna í dálki sér í
lagi, hina árlegu leigu af þeim, meö því hún verör
hvorki talin meöal jaröargjalda né meöal annara tekja
scm dálkar eru ætlaÖir.
En þó álítum vér annan dálk sem vantar, en
þýöíngarmeiri og ómissanda, en þaö er, meöal ept-
irstöövannafrá f. ári, óendurgoldin lán. Meö-
al útgjaldanna er dálkr fyrir „1 á n“, og þaö kemr
þrávalt fyrir, aö fátæklíngum, sem liggja viÖ sveit,
er lánaö bæöi matvæli eör fé til aÖ kaupa þau, ef
óvæntr brestr verör þar á í búi þeirra, eöa þá grips-
verö, t. d. þegar ómagamaÖr missir hastarlega bjarg-
ræöisgrip sinn; en allt lán á einhvern tíma aö endr-
gjalda, og sveitin á sín lán í sjóöi þótt þau sé úti-
standandi, og því er þaö rángt í alla staÖi, aö telja
þau ekki meöal eptirstöövanna sér í lagi, svo aö
af skýrslunum sjáist, þegar saman eru bornar fyrir
fleiri ár, aÖ hve miklu leyti „lánin" sé endrgoldin,
hvort þau aukast eör mínka o. s. frv. þaö kynni
aö mega segja á móti þessn: „ef þessi aukadálkr
er hafÖr meöal eptirstöÖvanna bæÖi í tekjum og gjöld-
um, þá vegur skýrslan sig ekki upp sjálfa („6aílan*
ccrcv iffc") þ. e. meÖ öÖrum orÖum, „útgjöldin hljóta
aö veröa meiri en tekjurnar;" en hér til svörum
vér nei, alls ekki, ef aö: 1. óendrgoldin lán frá f.
ári eru talin strax meöal tekjanna sem aörar eptir-
stöövar frá f. ári; -■ 2. haför dálkr sér meöal tekj-