Þjóðólfur - 15.01.1859, Page 2

Þjóðólfur - 15.01.1859, Page 2
- 30 leyti farib a& verba líkt variS her hjá oss, þarsem ýmsir atvinnuvegir, þeir er út heimta a& minsta kosti nokkra mentun og læríngu, eru nú á hinum næstliSnu 20 árum farnir aS blasa viS og aS draga til sín nokkra af hinum mannvænlegri æskumönn- um; nú, af því undirbúníngrinn undir þessleifeis atvinnuvegi útheimtir bæbi miklu færri ár og marg- falt minni tilkostnaS, heldr en skólalærdómrinn til embættisvegsins, en hinir atvinnuvegirnir gefa þó á hinn bóginn dugnaSar- og alúbarmanninum eins góSa von um nægilega og sómasamlega afkomu, eins og embættisvegrinn hér á landi einatt hefir í skauti sínu, þá er þab eblilegt og má gánga ab því vakandi, ab þeir, er leggi fyrir sig skólalærdóminn, fari fækkandi ár frá ári ab því skapi sem fleiri af hinum efnilegri úngmennum leibast til ab stefna ab hinum atvinnuvegunum. Þab er eigi svo ab skilja, ab ver ömumst vib almennri mentun hjá oss, eba vib fjölgun þeirra atvinnuvega erslíka mentun útheimta; þvert í móti, vér teljum þetta vafalaust framfara merki og fram- fara von fyrir þjób vora. En á hinn bóginn, hljóta menn ab vera á einu máli um þab, ab ekki getr annab ab borib ískyggilegra, lieldr en ef skólabók- námsmönnunum og embættismannaefnunum fækkabi svo smámsaman, ab ekki verbi kostr á nógumörg- um til embættanna, þeirra, sein nú eru, auk heldr, ef þeim fjölgabi eins og naubsyn er til og vib má búast. En þó virbist liggja í augum uppi, ab svona muni fara, ef hinu sama heldr áfram um fækkun bóknámsmannanna eins og verib hefir um næstlibin 20 ár, og engi skynsamleg ástæba er til ab gjöra sér vonir um ab úr þessu rætist, eptir því sem nú er komib, á meban allt hib sama fyrir- komulag helzt á lærba skólanum yfir höfubabtala: á kenslunni vib hann, kröfunum sem gjörbar eru til þess ab piltar nái þar vibtökum, og á kostnab- Hium sem skólalærdómrinn er nú bundinn, á veit- ingu ölmusanna o. fl. Ef nokkur er sá er vill gjöra Iítib úr þessari fækkun bóknámsmannanna eba segja, ab þótt ekki verbi varib ab hún eigi sér stab, þá verbi hún án allra áhrifa og afleibínga þegar fram líbi stundir, þá viljum vér mega bibja þessa hina sömu ab gjöra grein fyrir, á hverju þeir byggi þessleibis ályktanir. Vér vitum þab vel, ab af þeim 191 sem útskrifubust 1818—1837, þá hafa 23 þeirra, sumir lífs enn í dag, sumir libnir, látib ósókt um embætti, 6 þeirra dáib ábr þeir nábu embættisprófi, og abrir 6 öblazt embætti í Dan- mörku; þetta eru samtals 35; en ab því má gánga vakandi, ab á hverju 20 ára tímabili heltist jafnan nokkrir úr Iest, eins sfúdentar sem abrir, og ab ýmist deyi nokkrir á æskuskeibi, eba láti hverfast til annara atvinnuvega, hætti vib ab búa sig undir embættispróf, eba leiti embættis í Danmörku; ab minsta kosti ætlum vér, ab sé rent auga yfir þá, sem hafa útskrifazt síban 1837, þá finnist einnig mebal þeirra allmargir sem heltzt hafa úr lest, eba riblazt svo úr henni, ab vart þurfi ab telja upp á þá til embættanna. Forsjáll búandi setr æfinlega svo á, ab nokkub sé ætlab fyrir vönhöldum, en í þeim efnum er hér ræbir um, má allt ab einu bú- ast vib vanhöldum, þab sannar reynslan; þab nær ekki hver gemsinn ab verba fullorbinn saubr, og ekki heldr nær ab verba embættismabr hver sá sem tekinn er inn í skóla. Fækkun þeirra sem leggja fyrir sig skólalær- dóm er því, eins og nú var sýnt, bæbi veruleg og svo ískyggileg, ab yfirvöldin scm eiga hlut ab máli, mega vart láta svo búib standa án þess eitthvab sé afrábib, er úr því megi bæta, eitthvab verulegt, er megi gjöra lærba skólann og skólalærdóminn ab- gengilegri heldr en nú þykir vera. Til þess ætlum vér ab einkum liggi þrír vegir, 1, uppörfanir og hvatir af hendi hins opinbera til nokkurrar heimakenslu í hérubunum, ab minsta kosti til undirbúníngs undir skóla, 2. ab jafnframt sé nokkub minna heimtab af þeim er vilja fá inn- gaungu í skólann, 3. ab létt verbi undir kostnab- inn, sem hin fyrstu skólaárin eru bundiniyrir alla hina efnaminni úr sveitunum, svo sein framast verbr, allt hvab þeir virbast í fullu meballagi til bóknáms. þó ab þab verbi aldrei varib, ab nokkur mis- brúkun hafi smámsaman færzt í vöxt fyrir hib al- menna leyfi sem gilti hér á landi fram til 1830, ab prestar víbsvegar um landib, ef þeir hefbi tekib embættispróf í gubfræbi vib háskólann í Iíaup- mannahöfn meb 1. einkunn (laudabilis), mætti undir búa og út skrifa stúdcnta til prestsembætta hér, án þess neitt eptirlit kæmi fram meb því eba abhald, hvernig sú kensla væri af hendi leyst, og þó ab þess vegna væri verulegt tilefni til þess fyrir stjórn- ina, ab gjöra hér á nokkra breytíngu, þá er vel til getanda, og þab virbist reynslan ab hafa stabfest, ab nógu djúpt hafi verib tekib i árinni meb bann- inu, 2. okt. 1830, eins og þab var lagab; því þar meb var, ekki ab eins af' skorin og þverkubbub misbrúkunin og eptirlitsleysib sem „privatdimission- irnar" þóktu vera fáfnar ab hafa í för meb sér, og þetta var í sannleika bæbi þarílegt og rétt, lieldr var jafnframt svo djúpt tekib í árinni meb þessu banni, ab þar meb var alveg „snúib á“ alla heima-

x

Þjóðólfur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.