Þjóðólfur - 25.02.1861, Blaðsíða 2

- 50 -
stofni: Einar snikkari Jónsson, í íngólfsbrekku, mikib
hús og vænt; ekkja Kristjáns kaupmanns þorsteins-
sonar (hún er nú gipt Geir Zöega) lét reisa f fyrra vænt
hús frá stofni í Læknisgötu, þar sem bærinn Sjóbúb
var fyr. — ífyrra reistiPétr tómthúsmabr Gíslason
áÁnanaustum timbrliús handa sér þar í grend; 2 íbúb-
arhús eru bygb í sumar á Hlíbarhúsalól), annab á Gub-
mundr tómthúsmabr Erlendsson, en hitt þeir bræbr,
synir Jafets gullsmibs Einarssonar. Jakob snikkari
Sveinsson hefir og reist vænt íbúbarhús, tvíloptab,
á Austrvelli í landsuör af kirkjunni.
Til fróbleiks og samanburbar um vibgángReykja-
víkr kaupstabar á hinum síbustu 40 árum skal þess
getib at) lyktum, ab um árib 1820 voru hér at) eins
34 —36 timburhús af öllu tagi-; árit) 1830 voru þau
orbin 58 — 60, en nú munu þau vera nálægt 135
af öllu tagi, auk „skúranna" sem kallabir eru, þ.
e. stærri og minni útihús sperrulaus; hvorki er
dómkirkjan hér meb talin né stiptamtsgarbrinn meb
þeim útihúsnm er þar fylgja.
Stærb, herbergjafjöldi og prýbi húsanna er þó
miklu meiri ab tiltölu, hjá því sem hér var fyrir
30 — 40 árum, heldren fjölgun húsanna sjálfra, þóab
hún sé mikil, eins og nú var sýnt. Fyrir 1820
voru hér fá og smá og óséleg herbergi í íbúbar-
húsum, nú eru þau fleiri og stærri og ab öllu lag-
legri. þá voru hér engi íbúbarhús tvíloptub né meb
annari yfirbyggíngu (bust); fyrir 1820 voru hér
3 mikil pakkhús tvíloptub, en 2 þeirra voru rifin
um þau árin og eigi endrbygb. Nú eru hér 3 mikil
pakkhús tvíloptub; 6 íbúbarhús tvíloptub, og 8 í-
búbarhús önnur meb yfirbyggíngu til íbúbar.
Yfirlit yfir búnabarhagi á Islandi í far-
dögum 185 9, meb samanburbi vib ýms
tímabil 18. aldar og fyrri hluta 19. aldar.
H.
Mannfjöldi og mannfjölgun í hverju landi
sem er hefir lengi verib talin ób;igbult einkenni
þess, ab búnabarhagir og atvinnuvegir þess lands
væri heldr í vibgángi og blómgun, eins og mann-
fækkunin aptr er vottr aptrfararinnar. Má samt hvor-
ugt þetta bvggja á einstaklegum atvikum og óvana-
legum, t. d. ef mannskæb sótt gengr yfir og leggr
landsfólkib ab velli, þúsundura saman, og eigi má
heldr neitt byggja á þvf sjúkdómaupprofi og al-
mennri heilbrygbi, er einatt fylgir á eptir skæbum
sóttum ura nokkurra ára röb, eins og skyn kemr
eptir skúr, og eba þóab fólkinu fjölgi þá um stund-
ar sakir og óvanalega, heldr cr þab hinn stöbngi
rekspölr mannfjölgunarinnar eba fækkunarinnar upp
og ofan og mörgum árum saman, er hér verbr ab
koma til greina.
Nú vita menn þab meb vissu, ab á öndvoriri
18. (hinni næstlibnu) öld voru hér 50,444 manns í
landi; þab var árib 1703; þá gekk hér stórabóla
yfir land fáum árum síbar, og dó úr henni fjöldi
manna. Uppfrá því gengu hér eigi neinar abkvæba
mannskæbar sóttir yfir land fyren bólan kom 1784
—1786; allt um þab nábi mannfjöldinn aldrei þeirri
tölu er fyr var getib 1703, heldr valt hann, um
þau 75árfram til ársloka 1778, á 42,000 — 49,800
manns, en þetta varb mannfjöldinn mestr hér um
gjörvalla 18. öldina, ab frá teknum 6 fyrstu árurn
hennar, en komst úr því (eptir 1778) aldrei hærra
en um 46,000. þvíárinl784—1786 fækkabi fólkib
og féllsvo, ab um árslokin 1786 voru hér abeins 38,363
mannsílandi, en þab var 11,500 ebr fullum fjórba
hlutanum færra heldren var 8 árum fyr, nl. 1778;
af þessum 11,500, féllu 10,400 manns, ebr fiillr
fimti hluti allra landsmanna, á þeim þremr ár-
unum 1784, 1785 og 1786, ab nokkru leyti í ból-
unni er þá gekk, en ab mestu leytinu af húngri og
harbrétti1; þá fór stjórnin ab rábgjöra þab í fullri
alvöru, ab flytja allt landsfólkib héban subr á Jót-
landsheibar, og leggja svo landib hér í aubn. Ilinn
fyrsta fjórba hluta þessarar aldar valt mannfjöld-
inn stöbugt á 46—48,000 fram til ársloka 1823,
þá var hann orbinn 50,088, og höfbu þannig gengib
nál. 120 ára, ábr landsfólkib næbi aptr þeirri tölu
sem hér var árib 1703. En aptr Iiefir mannfjöld-
inn farib stöbugt vaxandi um þau 36 ár 1824—
1859, því um árslokin í hitteb fyrra var hér 17,866
manns fleira í landi, heldren var nm byrjun ársins
1824; hafa öll þau 36 árin, nema 5 (1826, 1827,
1839, 1843 og 1846), þeir verib æ fleiri og fleirí
er fæbzt hafa heldren andazt; þab er meb öbrum
orbum, ab mannfjölgunin hefir verib í stöbugum og
verulegum vibgángi síban 1824.
þegar litib er yfir mannfjöldann f landi hér á
næstl. öid og framan af þessari, svona áraköflum
saman, meb nokkurri athygli, þá má lesa úr eigi
abeins sóttarferlisárin, heldr harbærin meb; sóttaár-
in má lesa úr þegar tala andabra tekr svo mikib fram
tölu þeirra er fæddust sama árib; en hin verulegu
hallæris og harbréttisár iná lesa úr, eigi einúngis af
mannfækkuninni, heldr einkum af hinu, ab þá fæb-
1) þctta er cinn kaflinn af tíinnbilinu, sern lanili vor, herra
Grimr þorgrlmsson lcpatíonsráð, heldr mest fram, ogtclreins-
konargyllini-timabil landsins, cr oss Íslendingum sé vclgjör-
andi „að snúa spölkorn aptr i aldirnar", til þess að
lifa upp aptr, og Itafa það oss til atkvarfs og leiðarvísis.