Þjóðólfur - 30.07.1862, Page 2

- 128
af, væri nálægt hinum sömn stöíivum. En úr Skapt-
ártúngu aí> sjá. bar mökkinn í landnorír, og varb
þab þegar nokkurnveginn aubsætt af þessari stefnu,
ab eigi væri upptökin hérna megin Vatnajökuls eba
Skaptár, en hnn hefir upptök sín undnn vestr-
útnorbrhluta jökul-ins, og er sá hluti nú alment
nefndr Skaptárjökull; þessvegna sannfærbust menn
brátt um þab, ab eldsnpptök þessi, er mökkinn lagbi
nú npp af, væri ekki nálægt þeim stöbvum, þar sem
hinn mikli jarbeldr 1783 kom upp1, heldr hlj’ti þau
ab vera ab norbanverbu vib jökulinn ebr ab
minsta kosti fyrir norban fjallgarb þann, er liggr
fast frá útsubrliorni jökulsins vestr meb Skaptá fyrst
og vestr til Uxatinda og þaban vestrí Torfajökul2.
þetta hefr nú ítarlegar stabl'eszt, er nokkrir Síbu-
menn undir forstöbu Bjarna hreppstjóra Bjarnason-
ar á Keldunúpi fóru undir mibbik þ. ni. þar norbr
undir jökulinn og gengu þeir úrskugga um, ab elds-
npptökin væri ekki þeim megin jnkulsins. A hinn
bóginn má rába þab af öllum fregnum, er liafa bor-
izt í þ. mán. norban úr Múlasýsliim, þíngeyjar- og
Eyjaijarbarsýslu, er allar segja svo, ab þar hafi
hvergi orbib vart vib eldgos þetta, og hvorki mökk
né öskufall, ab cldsupptökin hljóti ab vera fyrir
sunnan Odábahraun eba sem fjærst öllum þeim bygb-
um, eba meb öbrum orbum einhverstabar sem næst
norbanundir Vatnajökli, eba nálægt Ilerbubreib,
1) S j 5 eru gýgiriiir ab npptiikum jarbeldsius 1783, þær
eru allar í óbygbum norbr vib Skaptá, og á ab gizka V, mílu
vegar fyrir norban Ijallib Blæng, en þab er hátt fjall og ein-
stakt norbast á Sfbumanna afrétti, en sbzt eigi úr bygb, afþvt
þab bor í Karlbak og þaun fjallgarbinn sem nær er, og eru
þángab nyrztu saubaleitir bygbarmanna, hinar vanalegu, því
þar fyrir norban taka vib hraun og óræfl norbr til Skaptár
og jókulsins. 4 eldborgirnar eru í norbr heldr til útnorbrs
frá Blæng, og heflr eldgosib 1783 aubsjáanlega byrjab í þeim
gýgunum, og er úr þeim hrannib hib mikla er rann fram úr
Skaptárgljúfri og fram meb Skaptártúngu ab vestan, en Síb-
unni ab austan, og svo fram um austan vert Landbrot og of-
anvert Meballand. Hinar 3 eldborgirnar eru í norbr- land-
norbr af Blæng, þær hafa seinna spúb en hinar, og er úr
þeim koininn sá hluti hrannsins, er kom fram eptir farvegi
Hverflsfljútsins milli Síbiinnar og Fljútshverfls, frain á Bruna-
sand, enda segir og í eldriti Jóns prúfasts Steingrímssonar,
ab þab hraunib hafl komib fram seinna um sumarib.
2) Kétt norbr af þessnm fjallgarbi má sjá efst af Blæng
aunan fjallgarb, einnig áfastan vib vestrenda jókulsins, en þau
fjóllin ná eigi svo lángt vestreptir eins og hin, ab því sbb
verbi, og vart vestar en á múts vib Uxatinda, enda mun þar
fyrir vestan, eba fyrir norban Uzatinda ogTorfajókul taka vib
hálendi þab, þar sem Fiskivötn ern. Mun rnega álíta víst.ab
Túngnaá, er fellr i þjúrsá, hafl upptók sín nudan Skaptárjókli
milli þessara fjalla og falli vestr eptir dal þeim eba gljúfrum,
er þau mynda, en þessar stöbvar úbygbanna munu alveg ú-
kannabar fyr og síbar.
Trölladýngjnm ebr Dýngjufjöllunum, sem köIluS eru.
A meban eigi verbr betr kannab þar um öræfin,
er engi mannaleib liggr nálægt, nema ef vera skyldi
hinn svo nefndi Vatnajökulsvegr, austr af Sprengi-
sandi og austr á Jökuldal, en hann er næsta sjald-
farinn, þá verbr eigi liægt ab skýra nákvæmar frá
þessu ab svo komnu.
Nú er í annan stab ab minnast nokkub á, hvar
og hvernig þetta eldgos hefir komib í ljós og á af-
leibingar þess, ab því er framast hefir fregnazt.
Vér hiifum áreibanlegar fregnir úr Múla- þíngeyj-
ar- og Eyjafjarbarsýslum frá fyrri liluta þ. mán.
og framyfir hann mibjan, og hafbi þar hvergi orbib
vart eldgossins á neinn veg, en þar hafbi og gengib
stiibng norban- og landnorbanátt, en aldrei landátt
gjörvallan þenna mánub, og var því vindstaban þab-
an stöbngt í móti gosinu. þetta kemr líka heim
vib fregnirnar austan úr Skaptafellssýslu, en þær
hiiíum vér áreibanlegar fram til 24. þ. mán., því
þar iiefir gengib stöbug norban- landnorbanátt allan
þenna mánnb. Vér gátum þess frá upphafi hve-
nær eldmökkrinn sást fyrst í Skaptafellssýslu og var
þab um saina leyti og einkum mibvikudaginn 2. og
fimtud. 3. þ. mán. ab mökkrinn sást glöggt úr Ráng-
árvalla, og Arnessýslu, einkum af Eyrarbakka; hér
sunnanfjalls sázt aldrei mökkrinn sjálfr, en allt
austrlandnorbrloptib var um þá daga þakib eldmistri
héban ab sjá, og þab optast daglega fram til 16.
þ. mán., helzt á morgnana og framan af degi, en
vebrstaban hefir og verib hér heldr á utan ebr út-
nyrt. Dagana 2.—5. þ. mán. og jafnvel optar sást
eldlitr á sól og robi í sólargeisla í húsum og eld-
litub sól nm sólsetr. Obruhverjn hafa heyrzt dunur
og dýnkir í Skaptafellssýslu fyrir austan Mýrdals-
sand, var þab mest mibvikudaginn 2. þ. mán., og
svo öbru hverju fram til 15. eba 16. þ. mán., þá
heyrbust cnn 2 eba 3 dunur í norbri, austr á Síbu.
Mökkr sást þar síbast 17. þ. mán. og ætlum vér,
ab þab væri þann sama dag ebr daginn fyrir ab
hér sæist síbast mlstr á austrlopti. þab er sagt
eptir þeim Bjarna á Keldunúpi, er gengu norbr á
Síbumannafrétt, ab þeir hafi glögglega séb 3 mekk-
ina og bil á milli þeirra ab neban. Eigi þykir
vissa fyrir því, ab öskufall hafi komib neinstabar
nema þann eina dag 2. þ. m., er mökkrinn stób
mestr og svartastr af norbri landnorbi fram af Síbu-
heibunum ; vebr var þá heibskírt ab öbru, en varb
svo myrkt af mekkinum og öskufallinu, ab eigi sást
til Holtsborgar sunnan úr Landbroti ofanverbu1.
1) þab er viblíka, o; ef ekki eæist Brautarholtsborg frá
Engey, vegalengdin er engu meiri, en Holtsborg er þú uiiklu