Þjóðólfur - 25.01.1866, Blaðsíða 6

Þjóðólfur - 25.01.1866, Blaðsíða 6
En á liinu leytinu fóru nú ríkisþíng Eydana og Jóta [að íta undir stjórnarráðin með að þau kremi stjórnarsambandi íslands við konúngsríkið og þó einkanlega fjárbagssambandinu eðr fjárhags- aðskilnaðinum, í fast og cðlilegt horf. það varð sum sé hyrníngarsteinninn undir stjórnarbótinni, í Danmörku, frá 1848 — 49, eins og hverrar veru- legrar stjórnarbótar sem er, að fólsksþíngið (þíng þjóðfulltrúanna) tók þá við öllum skattavalds- og fjárlagarétti Eydana og Jóta. Á meðan stjórnar og fjárhagssambandið milli íslands og Danmerkr var nú svona alveg óákveðið, en í orði kveðnu talsverðr reikníngs halli árlega milli tekja og út- gjalda íslands, er standast þurfti og veita með lögfullu atkvæði úr ríkissjóði, þá leiddi það bein- línis af þessu breytta fjárhags fyrirkomulagi ríkis- ins, að ríkisþingin í Danmörku og einkum oFólks- þíngið» var, og verðr meðan svona stendr, hið eina stjórnarvald er má og getr haft lögfnllt eðr á- lyktandi alkvæði um að veita hvort heldr þettafé, sem af reikníngshallanum leiðir eðrannað,úr ríkissjóði; því hverja útgjaldanpphæð sem er, og til hvers sem hún skal vera, verðr hver ráðherrann um sig að taka frain í áætlun sínni um útgjöldin hið nœst- komandi ár, til þeirra stjórnargreina er undir hann liggja, færa full reikníngsrök fyrir, og fá síðan veitíngu ríkisþíngsins fyrir þeim. Fólksþíngið hafði nú nálegu á hverju ári siðan það fyrst var stofn- að, borið sig upp undan þessu óhagkvæma fyrir- komulagi á fjárhagssambandinu við ísland, og skor- að aptr og aptr á lögstjórnarráðgjaíann, að koma sambandi þessu í eðlilegra liorf, og hefir Fólks- þíngið jafnaðarlega og einkanlega tekið fram, að Alþíngi Íslendínga ætti að réttu lagi að hafa fjár- veitíngar og skattavaldsrétt í öllum þeim málefn- um er íslandi við koma, því Ríkisþínginu væri og yrði ofvaxið að hafa fjárhagsmál Islands til með- ferðar og atkvæða. Ráðherrann tók jafnan vel undir þessar áskoranir og lofaði öllu fögru um að koma málinu í eðlilegra og betra horf svo fljótt sem því yrði við komið. Eptir að þetta var búið að gánga svona í 5—6 ár, þá tók lögstjórnin sig um síðir til, og útvegaði koúngsúrskurðinn 27. Maí 1857 um að gjöra skyldi Alþíngi kost á að «sepja álit sitt um tckju og útgjalcla áœllun Is- «lands, annaðhvort á pann hátt, að Álþíngi eitt «sinn fyrir öll tœki fjárhagsmálefnið til ítarleg- ustu yfirvegunar og meðferðar, eða á pann hátt, stjórnarbótarmálfins, og sú atferb stjórnarinnar er her rætir um, er róksamiega tekin fram í bænarskrá Alþíngis 17. Ágúst 1869, sbr. Aiþiií). s. á. bis. 1815 — 1818. að málið se reglulega lagt fyrir píngið á vissum »tímum«. Svona lagað kom álitsmál þetta fyrir Alþíngi 1857, og var eptir beinu fyrirlagi hins sama konúngsúrskurðar, þar með sett í samband og álits alþíngis krafizt um: hvort Island gæti eigi átt nhluttöku í útboði til herflota konúngsn, og ef það þækti tiltækilegt, »hvernig koma skuli á slíkri «tilhögun«. En í álitsskjalinu til konúngs um málið, 14. Águst 1857, réði Alþíngið konúngi frá, með 18 atkv. gegn 2, að tekju- og útgjalda- áætlun Islands verði lögð fyrir Alþíngi til álita, eins og stúngið var upp á í konúngsúrskurðinum. Sömuleiðis réði þíngið frá útboðs-uppástúngunni með 16 atkv. gegn 4, en þarímóti bar Alþíngi þá bæn upp fyrir konúng með 16 atkv. gcgn. 41. »Að Alþíngi mætti allramildilegast verða veitt ályktanda vald, hvað tekju- og útgjalda áæltun Islands snertim o. s. frv. í allrahæstri auglýsíngu sinni tfl Alþíngis 1859, 27. Maí s.á. svarar konúngr mildilega öllum þess- um niðrlagsatriðum í þíngs-álitsskjalinu 1857. Eigi að síðr drógst það um 2 ár fyrir stjórninni, aðgjöraneina verulega gángskör aðmálinu þángað til konúngr, með allrahæstu umboðsskrá 20. Sept. 18612 setti í Kaupmannahöfn 5 manna-nefndina, er síðan hefir verið kölluð hin konúnglega fjár- hagsnefnd, er skyldi hafa pað ccllunarverk á hendi, »að segja álit sitt og gjöra uppástúngur um fyr- nirkomulag á fjárhagssambandinu milli íslands »og konúngsríkisins fyrir fullt og allt«. Fjárhagsnefndin lauk þessum starfa sínum á rúmum 7 mánuðtim frá því umboðsskrá konúngs- ins barst þeim í hendr, því nefndin hafði lokið öllum störfum sínum og uppástúngum og undir- skrifaði aðalálitsskjal sitt með fylgiskjölum 15. dag Júlí 1862. Álitsskjöl og uppástúngur fjárhagsnefndar- innar og innbyrðis ágreiníngsólit hinna 3 minni hluta, er hún skiplist í, liggja nú opin fyrir allra augum í Alþt. 1865, síðara parti bls. 26—85. Ilér er eigi staðr né stund til að bera saman eða ransaka hver af hinum 3 ólíku og sundrleitu niðr- stöðum sé hin réttasta eða aðgengilegasta, hvort heldr fyrir oss fslendínga eðr Dani. En það má fjárhagsnefndin eiga, og hver af þeim 3 minni- hlutum hennar sér í lagi, að þeir hafa hver í sinn stað yfirvegað og rannsakað málið rækilega og 1) Alitsskjaliíi til konúngs sjí Alþtií). 1857, bls. 901 — 908; sbr. bls. 77-78, 566-616, og 617-643. Kgsúrsk. 27. Maí 1857, sjá Stjórnartíb. I, bls. 185. 2) Sjá Stjúrnar- tíbiniii I, bls. 616.

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.