Þjóðólfur - 16.09.1867, Blaðsíða 2

162 —
— ELDR UPPI. — Fimmtudaginn 29. f. m. (höf-
uðdaginn), var hér í Reykjavík, og vér ætlum víð-
ast hér sunnanlands, þykt veðr og spakt, og and-
aði heldr af austri landnorðri framan af degínum
en svo lítið að varla varð þess vart. |>egar upp-
úr dagmálunum, fór að finnast all megn fýla úti
við og síðan inní húsunum einnig, og hélzt hún
við allan daginn; þeir sem kunnugir eru jöklun-
um í Skaptafellsýslu og hafa ferðazt þar um Breiða-
merkr- og Skeiðarár-sand, og yfir Jökulsá á Sól-
heimasandi í góðu veðri og þegar vatn er sem
minnst í henni, fundu bráttað þetta var hin megn-
asta «jökulfýla» og eigi annað1. þegar fram á
daginn kom, fóru að heyrast dynkir og brestir
miklir í fjallabygðunum og hér um nesin eink-
um Kjalarnes og Iíjós og Akranes, þangað er hin
miklu fjöll Esjan og Akrafjall dróu til sín drunurnar,
hið efra um Borgarfjörð heyrðust þær eigi fyrr
en undir kveld; en hér i Reykjavík og á nesinu
urðu fáir þeirra varir nema einstaka maðr lítið
eitt er voru staddir á hæðum uppi hér fyrir ofan,
og þ’ó óglögt; hér liggja heldr ekki nein fjöll að
í nánd eins og allir þekkja. Daginn eptir, föstud.
30. f. mán. varð eigi vart neinnar fýlu neinstaðar,
en brestir heyrðust þá en víða og þó daufar en
hinn fyrra daginn. En eptir sólsetr um kveldið,
eður eptir kl. 7 '/2, sást eldgosið glögglega og
eldrinn gjósa upp og leggja á lopt upp, bæði
héðan úr Reykjavík og víðsvegar að úr öðrum
sveitum fjær og nær, norðanlands og austur í
Hornafirði víðsvegar um þær sveitir; frá Ileina-
bergi í Suðrsveit sást eldrinn enn laugardags-
kveldið 31. en eigi höfum vér sannar sögur af
að hann hafi sézt annrstaðar að þann dag, og
hvorgi dagana þar á eptir eður síðar. Öskufalls
hefir hvergi orðið vart, svo að menn hafi tekið
eptir, nema um sveitirnar beggja meginn Breiða-
merkrsands : Öræfasveit að vestan og Suðrsveit
að austan. |>ar varð öskufallið svo mikið, að
jörð brá lit og kál varð svart í görðum, en
hvorgi fyrir vestan Skeiðarársand né norðanlands.
Af því eldrinn sást svo glögglega af láglend-
inu hér syðra, töldu flestir engin tvímæli á því með
fyrsta, að hann hlyti að vera eigi all langt héðan,
og eptir stefnunni héðan: miðja vega milli rétt-
1) þessi liin sama fýla fanst bæbi víbsvegar nrn sveitirnar
fyrir austan fjall, víst allt austrab Markarfljóti og um Borg-
arfjörb; ó Gilsbakka var prestskonan og ein systir benuar ab-
komandi, á skemtigángi þar um hiun fagra skóg fyrir neban,
á álibnum degi, og brá þá fýlunni svo suögt og megnt þar
yflr, og eigi fyrri, ab bún tók fyrir allan skógar- og grasa-
ilminn.
vísandi austrs og landnorðrs, töldu menn því lík-
legast að hann mundi vera í hinum gömlu bruna-
fjöllum austr af Skjaldbreið, milli suðrenda Lang-
jökuls eður Baldjökuls og fjallanna norðr afLaug-
ardalnum. En brátt barst fregn úr uppsveitnm
Árnessýslu, hina næstu daga á eptir, að eigi væri
eldrinn um neinar þær stöðvar, en aptr fullyrt
um hríð, að hann mundi vera i Rauðukömbum
norðr af Hreppamanna afrétti, er brunnu ár 1344
eðr um þan missiri og gjöreyddist öll bygð í
Fossárdal af þeim eldi, heil kirkjusókn með 11
jörðum, eptir því sem annálar segja. En öllum
er stefnunnar gættu, mátti vera fullljóst að þetta
gat eigi verið með neinu móti, því Rauðukambar
eru sem næst í há-austr, réttvísanda, héðan, og
því síðr gat það komið heim við eldstefnuna frá
öðrum stöðum, þar sem hún var nákvæmlega
miðuð, t. d. hið efra um Borgarfjörð, af Eyrar-
bakka, og frá Bjarnanesi og kirkjustaðnum Holtum
í Hornafirði; enda barst Rauðukamba fregnin
brátt til baka með fullum sanni, þó að menn væri
í lengstu lög tregir að gjöra sér í hugarlund og
því síður að trúa því, að eldr þessi gæti verið
vestan- norðvestan til í þeim hluta Yatnajökuls er
Skaptárjökull nefnist, sakir fjarlægðarinnar, þar sem
eldrinnn sást svo glögt víðs vegar að hér vestra;
fóru þá nokkrir að miða hann við Skapárgljúfr
og um sömu stöðvar sem jarðeldrinn 1783 kom
upp, en þetta er einnig móti réttri stefnu, enda
ber og öskufallið það til baka, í sambandi með
því að engi sáust þess leiðis ummerki á Skaptá
eða að neins öskufalls yrði vart hvorki um bygðir
né afrétti Suðrmanna né heldr um Skaptártungu.
Og þóað menn austr um Hornafjörð teidi líkleg-
ast að eldrinn væri í Grímsvötnum eðr um þær
stöðvar, þá getr það með engu móti samrýmztvið
stefnuna frá Holtum í Ilornafirði, og Bjarnanesi
hinumegin Fljótanna, en báðir þeir kirkjustaðir
liggja einmitt, á 64° Nbr. því þaðan var eldrinn
að sjá «í miðaptanstað» eðr hávestr réttvísanda,
einsog aptr frá Stafholti, Reykholti, Hjarðarholti
og Gilsbakka í Borgarfirði, en allir ;þeir staðir
liggja ýmist rétt fyrir sunnan eðr rétt fyrirnorðan
64° 401 Nbr., virtist eldrinn vera að sjá í há-
austr eðr suðr hallt austr; frá Eyrarbakka har eld-
inn miðja vega milli Búrfells á Hreppamanna af-
rétti (vestanvert við þjórsá i óbygðurn) og Heklu
þó fremr nær Búrfelli, þ. e. í hálandnorðr rétt-
vísanda. Kaupskipið Cito skipstjóri Stephansen
frá Khöfn, var á hingað siglingu vestr með land-
og staddr suðr af Dýrhólaey (Portland) er hann
L