Þjóðólfur - 16.09.1867, Blaðsíða 7

— 167
©fnnm komst á 1847. fiíngi?) lieflr ávallt sí?>an 1847 gjíirt
Mrennur til a?) bieta læknaskipunina, 6em er ekki einúngis
sannkollub 1 ífs naubsyn Jands vors, heldr og líka í svo bág-
legu horfl, ab vaila finnast dæmi til ( neinu obru landi, þarsem
ekki er ab sínn leyti lakar ástatt en her er ab i)?)ru leyti.
f>íngsins fasta stefna heflr verib, aí) komizt gæti her á inn-
lend læknakensla og sjúkrahús, aí) mob innlendri lækna-
kcnslu gæti læknaembættum orí)ib fjolgaí), og læknahjálpiu
*nej) því orí)i^) hentugri og almennari sem tlestum til nota.
Mál þetta hefir ab vísu átt í stríc)i nm morg ár, en þó heflr
því þokat) nokkuí) áleibis í þau tuttugu ár, sem lii&in eru, og
er enda nú, eptir því sem sýnist mega rába ab líkindum,
komií) á svo g<5i)an rekspol, sem vfcr mnndum varla hafa talií)
líklegtí fyrstu. Um stofrmu lagaskóla hcflr þíngib fyrir nokkru
síí)an, eptir nokkrar tilraunir, fengib konúnglegt fyrirheit, sem
ver án efa getum vænt fCb uppfyllt verí)i áÍ)r lángt um líftr.
f>ví er miftr, ab ver getum ekki me?) eins inikilli ánægju
litib yfir þac), sem alþíng vort heflr getab afrekab til fram-
fara og mentunar í búnabi vorum og atvinnuvegnm til lands
og sjáfar. f)íngií) heflr ab vísu hroyft vií) ab koma upp bún-
abarskólum, en ekki haldib eins fast vib þá nppástúngu eins
og margar abrar. Hitt er meira í varií), ab þíngií) heflr nú
á tveim þíngum kosib nefnd til ab rannsaka landbúnabar-
málib í heild sinni og undirbúa heilan lagabálk um þetta efni,
en þetta verk er eun nú svo skamt á veg komic), ab ver verb-
um ab vænta frarnkvæmdarinnar á hinni komandi tíí).
Verzlunarfrelsib er þab mál, sem vðr getum nú talib enda
hib merkilegasta og hib gagnlegasta fyrir land og lýb af þvf
som alþíngi heflr afrokab. J>egar alþíngi hófst, var verzlun vor
bundiu einúngis vib samþegna vora, en útlendar þjóbir gátu
hvorki verzlab vib oss, nh vhr vic) þær nema meb tóluverbum
afarkostum. A níu árum fengum vi*,r þessi bond leyst, og svo
ab kalla alfrjálsa verzluri um allan heim, svo sem ver getum
komib oss vib og vorir verzlunarmenn. Avextirnir sýndu sig
skjótt, og hafa ávallt meira og meira kornií) í Ijós á margan
hátt og meb margvíslegu móti, og haft áh'rif á afla og atvinnn-
vegu landsmanna. Innlend vara heftr hækkab í verbi, meira
ab tiltólu en hin útlenda. Verbhækkunin hlýtr smásaman ab
hvetja menn til ab afla vórnnnar meí) meira kappi en ábr,
og þarmeb hljóta ac) aukast efnl og velmegun í landinu, sem
færir meb ser framfarir í ýmsum greinum. Ver sjáum þess
þegar vott í ýmsu, og leibum þar af, ab sú framfór muni
I»eldr fara vaxandi, eptir því sem tímar líba frarn.
Mórg fleiri mál gæti eg talib, þar sem alþíngi heflr ann-
abhvort verib frumkvóbull ab lagabótum, eba meb tillógum
síuum og atkvæbi komib þeim til vegar; en her or engin
haubsyn á ab rekja þab ítarlega.
J>ab er eins ástatt á vorum tímum, eins og lengstnm
^efir verib, ab sá sem ekki hefir aflib nóg, hanu á órbugt
llÞpdráttar vib þá, sem ylirsterkari eru. Jjab heftr, eins og
e*>lilegt er, komií) hvaí) helzt fram í stjóriimálnm vornm. $>eg-
ar I’riíirekr kouúngr hinn sjöniuli kom til ríkis, steypti hann,
eit>8 og kunnngt er, einveldi sínu, og lofaíii öllum þegnum
Sll“u,a liigbundmi þjóíifrelsi. Um þab er ekki aí) efa, aí>
*i°wúi]grian ætlaíii oss Íslendíngum jafnretti í þessu efni á vib
il"ra samþegna vora, eptir því iaudi voru hagaíii og rfettr vor
var W> en miirg ár eru libin í ágreiníngi um, hrersu þessu
®kyldi haga. í fyrstu leit svo út, sem ver mnndum eiga kost
a irjálsu samkomnlagi vib konúng vorn, eins og samþegnar
lor>r í Danmörku, en þab sýndi sig brátt, ab oss vorn bobnir
eiUlrngis þeir kostir, ab verba inulimabir í konúngsríldb Dan-
mörk og fá aí> eins nmráb yflr einstökum greinnm innlendra
mála vorra, þar sem öll abalmáliu áttn ab heyra undir ríkis—
þíng í Danmörkn, og vér ab eiga þar fáein atkvæbi afhnndr-
abi. A þjóbfundinnm 1851 komu í Ijós fnllkomin mótmæii
móti þessari stjórnarlögun, sem oss fanst óeblileg og alveg
móthverf landsrettindnm vorum. þar á móti komu fram á
fundiiium uppástúngnr, setu vorri bygbar á þeim grundvelli,
aí) ver vildnm ab vísu eiga alríkismál saman vií) abra hluta
ríkisins, eii hafa fullt löggjafaratkvæbi í öllum serstökum mál-
um lands vors. Eg ætla þaí) muni nú þegar vera farib aí>
þykja úskiljanlegt, ab stjórnin í Danmörkn skyldi taka þetta
svo sem þaþ væri tii ab liba í sundr ríki konúngs vors, og
vör höfbnm aldrei fyr heyrt úr þeirri átt, ab land vort væri
slíkt máttartrö í þeirri byggíng. Eu hvab um gilti, nú var
snúib af þoim vegi ab leita samkomulags um stjórnarmá!
landsins, ogalþíngi fékk ab eins leyfl til ab halda fram störf-
nm sínum eins og ábr. Jiíngib heflr síban meb ýmsu mdti
leitazt vib ab koma máli þessu áleibis ; stjórnin heflr líka á
seinni árum geflb kost á ab rýmka til ýmislega en þó ekki
svo, ab alþíngi og landsmenn hér gæti fundib þá kosti ab-
gengilega. Vér höfum alment haldib fast vib þann grund-
völl, sem þjóbfnndrinn bygbi á, og bebizt þess af kenúngi
vorum, ab stefnt yrbi til þess fundr á ný, svo hann fengi ab
semja ab fullu um þetta mál, eptir því sem heitib var í fyrstu.
þegar vér komum fyrst á þetta þíng nú í sumar, áttnm
vér ab vísu von á ab jheyra nýtt tilbob frá stjórniiml um
þetta vort velferbarmál, en ekkert var þá enn kunngjórt um,
hversu tilbob þetta væri lagab. þiab var vor hyggja, ab taka
hverju góbu tilbobi meb góbum hug, en jafnframt ab neyta
vors frjálsa rábgjafar-atkvæbis til ab rába konúugi vorum frá
því, sem vér okki gætim sannfærzt um ab væri landi og lýb
til lieilla. I þeim anda höfum vér tekib móti frnmvarpi því
til stjórnarskipunarlaga handa Islandi, sem fyrir þetta þíng
var lagt; í þeim auda höfum vér rætt frumvarpib og greitt
atkvæbi um þab, svo ab þab fer nú frá þínginu sem frum-
varp þess til stjórnarskrár íslands, í sambandi vib skilyrbi
þab, sem konúngr vor heflr sett, og þær uppástúngnr, aem
þíugib heflr álitib naubsynlegt ab gjöra.
Jiab er ekki nnnt fyrir neinn af ossi háttvirtu alþíngis-
menn, ab segja f>rir, hvort kouúngr vor muni veita samþykki
sitt þessari stjórnarskrá þanuig lagabri, sem hún kemr frá
þínginu; en vér höfum skýlaust orb liius háttvirta manns,
sem heflr verib fulltrúi kouúngs á þessu þíngi, fyrir því, ab
þetta þíng hafl samþykkisvald í þessn máli, og ab vér getum
verib vissir um, ab ekki verbi hér neitt lögloitt um þab móti
vilja þíngsins eba atkvæbi. jiar af leyfl eg mér ab leiba þá
ályktnn, ab svo frnmarlega sem konúngr vor ekki flnni frum-
varp þíngsins abgeugilegt, mnn hanu láta gjöra þær uppá-
stúugur til breytínga á því, sem naubsynlegar virbast, og leggja
þab frumvarp á ný anuabhvort fyrir þjúbfund eba nýtt Al-
þíng til samþykkis. En vinni frumvarpib samþykki konúngs
þannig lagab sem þab nú er, þá er þab þó ætlan míu, ab
vér getnm tekib á móti því sem stjórnarskrá íslands oss til
góbra nota. Vissulega þnrfum vér ekki ab hugsa svo, sem
vér höfum leyzt eitthvert algjört eba fullkomib verk af hendi;
þab ber vott þess, ab þab er bygt á samkomulagi frá ýms-
um hlibum; en þab mnn ab minni ætlnn sýna sig, þegar
til framkvæmdatina kærni, ab þab er bygt á réttum og
skynsamlegum grundvelli. Vér sknlum þá taka á móti því
frelsi sem þab býbr öruggir og vongúbir, ekki til þess ab
leggjast til hvíldar eins og allt sé fengib þegar fengin er