Þjóðólfur - 29.11.1870, Blaðsíða 5

verðr því ekki sannara sagt um þetta atferli dönsku
stjórnarinnar, bæði gegn íslendingum og öðrum
þegnum einveldisins, heldr en það, er Dr. Kon-
rad Maurer sagði ( fyrra í lians ágætu ritgjörð |
um stjórnarmál vor og deiluna út af þeim malum
milli íslendinga og Dana, er hann nefnir: «Island
og Danmörkn’, þar sem hann segir:
„þab lýsti 6Ír í öllii", (þ. e þegar, er stjórnarbötin var á
komin í Danmörkn), danska stjörnin bygíii nmtalslaust
„á þeirri skoþnn, aþ hinn einvaldi konnngr hofbi oinnngis
„afsalah sör alveldinu í hag hinnm dönskn þegnnm, og
„nú skyldi allir aþrir þegnar alríkisins vera eins tak-
„markalanst undirgefnir kinum dönskn þegnum, eins og
„þeir vorn eiuvaldskonunginnm áísur. Danir koraust þaþ
„lengst í frjáislyndinn, aí> þeim þátti einhvers konar sann-
„girni mæla met), ah liinnm væri veitt nokknrs konar hlut-
„tekning í binu danska Híkisþingi, en samt var þaí) skoti-
„uu þeirra, ah Ríkisþingit) misti ekki af sinni yflrheimild
„gaguvart Islandi, þú at) Islendingar hef&i þar alls engan
„fulltrda".
Ilinn ágæti höfundr (Dr. K. M.) skýrskotar hér til
ástæðu stjórnarstöðu- frumvarpsins, sem lagt var
fyrir þjóðfundinn 1851, eins og að vísu er rétt.
En eigi má síðr skýrskota til þess tiltækis dönsku
stjórnarinnar, sem kom fram í og með sjálfu þessu
frumvarpi «til lagan, þ. e. undir samþyklci Rílcis-
þingsins áðr en konungr fengi eðr mætti þar neitt
um segja, en það var þetta, að grundoaUarlug
Dana 5. Júní 1849 næði að sjálfsögðu til íslands,
þá þegar í heilu lílci, að þau væri að sjálfsögðu
og skyldi vera giidandi á íslandi, að þar með væri
«staða íslands í ríkinu fast-ákveðin fyrir fult og
alt, og þess vegna gæti ekki verið neitt umtals-
mál um neitt samkomulag (»Overeenskomst») fram-
ar um stjórnarbótina og hennar fyrirkomulag á
Islandi, milli konungsins og hans íslenzku þegna,
um það efni þyrfti ekki lconungrinn svo mikið sem
«að heyra þá», þar sem öllum sljórnarbótarkjör-
um vor íslendinga væri nú (að ráðherrastjórnin
áleit) ráðið til lykta, fyrir fult og alt með grund-
vallarlögum Dana, eins um vor sérstaklegu mál.,
eins og hin «sameiginlegU'> alríkismál.
Að þetta var berlega þvert ofm í óaptrkallað
orð einvaldskonungsins 23. Sept. 1818, þar sem
segir, að »ekkert« skuli í þeim efuum lögleitt verða
að fullu og öllu o. s. frv., það sér hver maðr, en
því sinnti þessi ráðgjafastjórn hins sama konungs
að engu.
1) þessi ritgjörb Dr. Konr. Manrers er rltnb á þýzko,
og kom út í „\ug6borgar„blat)ina „\lgemeine Zeitnng
í Marz f. árs, eu er uú einkar vel þýdd á íslenzku í Nýnm
Felagsritum 1870, XXVII. ár, HO-180. bls. þessi htsr til
fær&a klausa er á bls. 140 ne&st.
Og meira að segja, stjórnin var þá svo fjar-
stæð allri réttsýni í þcssum alsherjar málum ís-
lands og þeirra réttum og löglegum undirbúningi,
að hún lét ekki þar við lenda, að hafa sjálf þessi
konunglegu heitorð og boð að engu, þó þau væri
formlega og fyllilega endrnýuð og staðfest með
kosningarlögunum 28. Sept. 1849, eins og þau
sýna og sanna sjálf, en þó fyrirsögnin hvað bezt:
»Valglov forDannelsen af en constituerende
Forsamlingfor Island«, hehlr er ekki annað sýnna en
að stjórnin hafi viljað leggja þann skilning í stofn-
un og samanköllun þjóðfnndarins, að sá fundr
hefði þrengra vald og atkvæðisrétt heldr en Al-
þingi hefir nokkuru sinni haft að lögum, því
þjóðfundinum hefði aldrei verið annað né öðruvísi
atkvæði ætlað og veitt, til að meðhöndla stjórnar-
bótarmálið og fyrirkomnlag hennar hér á landi,
heldr en til þess að ræða og segja álit sitt um
þar að lútandi frumvarp til I a g a undir fullnaðar-
atkvæði og samþykt hins danska Ríkisþings.
(Framhald siðar).
— DÓMSÁSÆÐUR. Landsyfirréttarins í málinu:
sira Jón Hjörtsson á Gilsbakka, (fyr prests til Kross-
þinga í Landeyjum) gegn sveitarstjórninni í Dyrhólahr.
(Di'msni&rlsgit) í XXII ári pjúhúlfs bls. 171).
„I máli því, sein hör liggr fyrir og höfhab er í hörabi
aí) tilhlutnn stiptamtmannsins yflr íslandi, aíi veittri gjafsúkn,
af sveitarstjúrninni í Dyrhúlahreppi í Vestr-Skaptafellssýslu
múti prestinum síra Júui ajörtssyni á Gilsbakka, sem og
heflr ö&lazt geflns málssúkn, út af því, a& hanu gegn ákvört)-
uniuni í tilskipnn 30. Apríl 182S 3. gr. 10 atrihi hafl þann
18 Júlí 1860 geftt) í hjúnaband Benidikt nokknrn Arnason
og þurítii Eiuarsdúttur, er nefudr prestr met) aukaréttardúmi
Mýrasýslu þann 4. Jan. þ. á. dæmdr til at) greita Dyrhúla-
hreppi 471 rd. 41) sk., seni og allan þann kostnat, sem þessi
hreppr heflr haft og framvegis kann af> hafa af hjúnabandi
þessara persúna, honnra at) fdln skafilaust, en málskostnatr
er látinn falia nitr, og málsfærslulaun til hins skipaba sækj-
anda, Dyrhúlahrepps vegna, ákve&in til 5 rd. úr opinberuin
sjút>i“.
„Heflr áfrýaudinn hör fyrir röttinnm at) fenginni gjafsúku
kraflzt þess, fyrst og fremst, at) áfrýandinn verti frídæmdr
undan öllum kærum og kröfnm hins stefnda, og til vara aí>
liann verhi aíi eins skyldatir til at) endrgjalda þá einn sveit-
arskuld, löglega sauuata aí> upphæt) og uppruna, sem áfallin
var og úendrgoldin fyrir 18. Júlí 1360, sem og at) málskostn-
aíir og málsfærslulaun dæmist á hendr hinum stefnda eta
úr opinheruin sjútii“.
,þar á múti heflr málsfærslumatr hins stefnda sveitar-
stjúrnarinnar í Dyrhúlahreppl, sem og heflr ötlazt geflus
málssúkn, gjört þá röttarkröfu, aþ áfrýandlnn verti sarakvæmt
dúmi undirríttarlns skyldatr tll ati gjalda henni 471 rd. 49
sk., + 50 rd. 48 sk., etr samtals 522 rd. 1 sk. r. m. samt
allau málskostuat) skablaust, eins og hör væri ekki veitt bene-
flcium processus gratuiti". '
„þess ber fyrirfram at) geta met) tilliti til þess, af> á-