Þjóðólfur - 31.07.1871, Blaðsíða 4

— 148 —
2. Bænarskrá úr Rangárvallas. um spítalagjald-
ið— vísað til nefndarinnar um gjald spítalahlutanna.
3. Undirbúningsumræða í málinu um leyfl að
sigla upp Stapa-höfn.
4. Inngangsumræða um uppástungu þingmanns
Barðstrendinga um læknaskóla. Nefnd kosin: Jón
Hjaltalín, Eiríkr Kúld, Pétr Pétursson, Helgi Hálf-
dánarson, Sigurðr Gunnarsson.
— NÝTT «frumvarp til stjórnarskrár um
hin serstaMegu málefni íslandso, er nú lagt fyrir
Alþingi 1871; þingið hefir fengið það níu-manna
nefnd. Hvorttveggja, stjórnarskrár-frumvarp þetta
og þingnefndin fara saman eða eiga sammerkt að
einu, og það er að þessu, að hvorugt er sama
sem var hér á þingi 1869; frumvarpið er öðruvísi,
þótt hvorttveggja væri og sé stjórnarskrár-frum-
vörp, því heldr annað og öðruvís en stjórnarskrár-
frumvarpið 1867. í stjórnarmálsnefndinni eru nú
að vísu 5 hinir sömu þingmenn sem voru 1869,
og voru 4 þeirra einnig í stjórnarmálanefndinni 1867;
hinn 6, (assessor B. Sveinsson) er þávarl867, en
var ekki 1869; meiri hhiti þingnefndarinnar er þá
núna samfeldr að menn skyldu ætla; þeir 6 koma
ekki að stjórnarbótarmálinu aðvifandi cða framandi;
þeir hljóta að hafa slíka leikni og svo fasta skoð-
un og sannfæringu i málinu, að þing vort og þjóð
getr vænzt þess og kra/izt, að þótt þrenn sé orðin
ráðgjafaskiptin í Danmörku á 4 næstl. árum síðan
Leunings-stjórnarskráin var lögð fyrir Alþing 1867,
og jafnmargar sundrleitar stjórnarskrár-útgáfur hali
verið boðnar Alþingi á þessu árabili, þáværi þing-
nefnd vorri eða þá hennar rneiri hluta orðin svo
kunnug þau blessuð krókagöng stjórnarirmar, að
þessi 6 manna meirihluti með hinum 3 gæti nú
komizt þar klakklaust fram úr.
Stjórnarskrárfrumvarpið 1869 er hvorki hið
sama sem það frá 1869, því síðr sem hitt frá 1867.
|>etta nýja stjórnarfrumvarp í ár er eigi síðr ó-
hafandi stjórnarskrá, eins og hún er, heldr en sú
frá í hitt eð fyrra, þar ber ekkert verulegt i milli;
1869 var Alþingi beinlínis neitað um samþykkis-
eðr samningsatkvæði í málinu; nú 1871 segir að
vísu bæði ráðherrann og konungsfulltrúinn, að Al-
þingi hafi samþykkisatkvæði; en gjörskoði menn,
hvernig stjórnin og konungsfulltrúi binda þetta út,
þá verðr ekki annað á borði heldr en þetta, að
Alþingi megi segja já, og samþykkja svona orð-
rétta stjórnarskrána eins og lögstjórnarráðgjafinn
hefir nú gengið frá og lagt hana fyrir, en hvorki
segja nci, og því síðr að tekið verði til greina ef
þingið findi nauðsyn til bera að koma sér niðr á
breytingum á nokkru því sem verulegt er.
{>að er að skilja, 1869 vildi stjórnin láta Rík-
isþingin skamta oss stjórnarbótina úr hnefa, nu
vill hún gjöra það sjálf, ráðgjafastjórn konungsins,
eptir það að hún þykist hafa fullt vald með sam-
þykki IVÍkisþingsins á sljórnarstöðulögin 2. Jan.
1871. farna er í raun réttri kominn allr mis-
munrinn milli stjórnarskrárfrumvarpsins 1869 og
þess er nú liggr fyrir Alþingi íslendinga 1871.
Undirstöðu-ákvarðanirnar í I. og 2. grein í báðum
þessum stjórnarskrár-frumvörpum eru alveg eins
orði til orðs ; í báðum er slept ákvörðuninni um
ábyrgðarlaust æðsta vald konungsins, og að
hann sé heilagr og friðhelgr; þessi ákvörðun var
þó tekin upp í stjórnarskrár-frumvarpið 1867 8.
gr., og þekkja menn ekki, að hana vanti í neinni
stjórnarskrá, þar sem er að ræða um lögbundna
konungsstjórn yfir þeim landshluta konungsveldis-
ins »með sershildum landsréttindum», sem aldrei
hefir verið og aldrei verðr skoðaðr sem nýlenda.
En er nokkuð undir því komið, munu menn
spyrja, hvort þessi ákvörðun stendr í stjórnarskrá
vorri eðr ekki? er hún ekki þýðingarlaus? Vér
svörum aptr með orðum þingmanns Árnesinga
(Benid. Sveinssonar) á Alþingi 1869:
„Eg vil í eiiiu ortii tnka þafe fram hvab þab er sem frnm-
„viirp þessi" (þ, e stjiiriiarstóílufrumvarpií) og stþírriarskrár-
frumvarpib 1869) „elginlega vanta, þa% er hjartaí); þaíi
„er þab sern er hjartab í hvorri stjóréarskipun, nefnilega
„ábyrgb s t j ó rn a r i n n a r fyrir þjófcinui“. — — —
„pab er óhngsandi constitution, óhngsandi nokkurt sjálfs-
„forræti á tslaudi nema þessn sé öbruvísi komib fyrir en
„gjórt er í frniuvórpuiiiiiii**1.
í stjómarskrárfrumvarpinu 1867 voru að vísu
ýmsar sérstaklegar ákvarðanir, er þóttu bæði þröng-
ar og óeðiilegar; — Alþingi sama árbreytti þeim
og úr feldi þær, og hefir stjórnin ekki endrnýað
varla neina þeirra eða haldið þeim fram i iivor-
ugu hinna yngri stjórnarfrumvarpa 1869 eðr 1871;
þær breytingaruppástungur Alþingis hefir stjórnin
aðhylzt. En aðalákvarðanirnar, um fyrirkomulag
stjórnarinnar á æðsta og æðra stigi, voru og sjálf-
sagt nokknð lausar og ósarnfeldar í stjórnarskránni
1867, einkum að öllu því. er laut að stjórnará-
byrgðinni gagnvart Alþingi. En eigi að síðr var
öll undirstaða þeirra ákvarðana frjálsleg og con-
stitutionel, það var þá alment viðrkent utan-
þings og á, — með því að varraleg stjórnarábyrgð
gagnvart þingi voru og þjóð var þá líka viðrkend
þar í frumvarpsástæðunum eins og sjálfsögð, þó
að þar sé talin ýms tormerki og ýmsir örðugleikar
á að koma henni við sakir fjarlægðar íslands frá
aðsetrstað konungsins.
1) Alþtíþ. 1809, I. 589.