Þjóðólfur - 12.12.1872, Blaðsíða 4

- 28 —
allr grundvöllr og allt eðli frjálslegs sveitarstjórn-
arfyrirkomulags, eins og það er algengast um all-
an heim, þar sem það á sér stað á annað borð,
— væri því ekki gjör-sópað burtu, gjörlam-
að og að engu gert með samþykt þessari, þá
liefði maðr máske gleymt því eða þá látið það
sama vart) »pp i á Alþingi, er Bljilrnarfrumvarpiíi kom þar
til me%fert!ar. Tillaga þessi sagti sig líka sjálf, og eigi þarf
annat) til aþ rettlæla hana, heldren ab benda á, a'b þegar
bíearstjárnar-reglng. 27. Návbr. 1846 var f midirbúningr.
(Alþingit) 1845 lagbi á hana hib síbasta smitshógg, og verbr
sá frágangr því hinn fj’rsta Alþirigi Islendinga til vernlegs og
maklegs sóma), þá vorn Reykjavíkrbúar tæplega 1000 tals-
ins, og útgjalda-áætlnniri mun eigi hafa þá farit) stíírmn fram
úr 12 — 1500 dóliim árlega; en nú eru statarbúar ortnir
rúmar 2000 ab tólu met) útgjalda-áætlmi milli 5 — 6000 rd.
En einmitt þessi sjálfsagta fjólgnn bæarfulltrúanna (frá þeim
6 er áí)r voiu) og upp í allt at) 13 talsins, — í „samþykt-
iuni“ er tala fulitníanna nú ákvotin at) skuli vera 9, — lieftli
þú eigi sítlr útheimt sjilfstæíian sveitarstjórnar-oddvita, heldr-
en þeir 6 fulltrúar, er til þessa hal'a veiib eflir bæarst.reglug
27. Nóv 1846; eftir þeim lógum völdu fulltrúarnir ser odd-
vita úr s i ii u m flokki, árs-árlega. I staí) þessa fyrirkomu-
lags er „borgmeistarinn" eftir bæarstjúrnarlögunum í
Danmörku, ab vísu kvaddr af konnngi en kvaddr til at) vera
embættismabr bæarstjú rnariuiiar ebr Cotnuiu- |
nal-embættismabr, en ekki valdstjúrnarmabr. þab ber oft |
vib, ab valdstjúrnarmabr, einkum bæjarfúgetiun í kaupstabn- l
um, er skipabr af konungi tii ab vera (eimiig) Borgmeistaii
fyrir bæarítjúrniniii í sama kanpstabmim, eins og t. d. hkr
hjá oss, ab amtib skipi hreppstjúrann til ab vera forlíkunar-
mann eba forlikiiuarmaiininn tii ab vera hreppstjúra, — þar
fyrir er engi lögkvaddr hreppstjúri forlíknnarmabr jafnframt
og ab sjálfsögtn, né heldr forlíkunarmabriun hreppstjúri,
nema hann se sérstaklega til þess settr af yflrvaldinu. Allt
ab einn verbr engi bæjarfúgeti í Danmörku borgmeistari og
oddviti bæarrábsin8 nema sérstök skipun konungsins komi þar
til. því er þab fölsk kenning og alveg róng, er konuugsfiill-
trúi kom mob á Alþingi í fyrra (Alþ.tíþ. 1871, I. 620. bls-:
„Hvort oddviti bæarstjúrnarinnar hoitir hæarfúgeti eba borg-
meistari, er ointómr nafiimnur". Og eins er þab eintóm
villukenning og hrein úsanuindi, er konungsfulltrúi segir í
sömu rætunni ibls 619), ab „meb því fyrirkomulagi sem hér
heflr verib á bæarstjúrninni í Ueykjavík eftir reglug. 27 Núv.
1846, þ e. meb oddvita, er fulltrúarnir knsu úr simmi flokki,
þá „hafa fnlltrúarnir ekki getab haft“ —(og þá eigi heldr
liaft hvorki de jore né de facto, eba hvorki eftir lögunmn né
í f.amkvæmdinni) — „annab eba meira vald í bæarstjúrnar-
„málefnmimn, heldren túmt rábgjafarvald“.
Mnndi ekki vor fyrverandi stiftamtmabr yflr íslandi vilja gjöra
þab fyrir koriungsfiilltrúa 1871, ab færa sönnnr á, ab þetta
væri ekki villiikeiming og úsanuindi, er konungsfulltrúi fúr
mob þarna, heldr satt og rétt, — meb því ab sýna hverjar
ályktanir og abgjörbir bæarstjúrnarinnar í Reykjavík, (abrar
en þær or eftir löguimm sjállum átti sérstaklega ab liggja
nndir úrslit æbri vaidstjúrnar t. d eftir 24. grein reglng. 27.
Núv. 1846), hafl terib lagbar nndir úrslit eba samþykki æbri
yflrvalda um öll uæstl. 25 ár, er bæarst.reglugjörb þessi heflr
verib í gildi?
liggja milli hhita, að hér var engi bæarstjórn tii,
engi sú iögleg og lögfull bæarstjórn er mætti og
væri bær um að semja, viðlaka og útgefa þá sam-
þykt, svo að með nokkuru móti mætti bindandi
vera fyrir bæarþegnana eðr kjósendr og skattgjald-
endr bæarins, svo framt þeir breifði sig eða risi
upp í einum anda, í móti enda hverri gjörð sem
væri, er slík bæarstjórnarnefna réðist í. Að frá-
skildum bæarfógeta sjáifum og máske kand. Oddi
Gíslasyni, þá eru 4 hinna fráleitt lögfullir bæarfull-
trúar; þeir eru eigi annað en bæarstjórnar-aftrgöng-
ur, eigi annað en vofur, fram-manaðir uppvakningar
fyrir réttlaust maktarorð Ililmars stiftamtmanns,
þar sem binn frjálsi og lögfulli atkvæðisrétlr staðar-
búanna var búinn að afsegja þá H. A. Sivert-
ten', Jón Petrsson, Einar Pórðarson Og Ola Fin-
sen, og þarmeð þeir s j á 1 f i r t v í-búnir að segja
siff úr bæarstjórninni skriflega, fyrir amtinu, tví-
búnir að lýsa yfir því, að þeir væri óhæfir orðnir,
tilknúðir að leggja niðr völd sín og ganga út, burt
þaðan, sakir alsherjar yfirlýsingar og lögfulls at-
kvæðis kjósendnnna. l
Danir eiga spakmæli eilt er flestir þekkja:
«Et Ord er et Ord og en Mand er en Mand».
Finsen stiftarntmaðr þekkir þelta spakmæli og skilr
það; hann hefir óneitanlega sýnt það í svo mörgu1 2,
siðan hann kom hér. En hann þekti líka alit sitt
beimafólk, þar sem þeir nefndu fulltrúar voru, og
vissi að þeir mundn eigi vera svo mjög hörundsárir
um drengskap sinn ef í það færi. Stiftamtið gat'
þeim annaðhvort afsvar upp á ráðagjörð þeirra
um að fara frá, eða svaraði þeim jafnvel alls engn
í seinna skiftið, heldr kyrrsetli þá, eins og væri
þeir einkverjar vinnuhjúatuskur eða ambáttir, er
ráðgjöra að stökkva úr víst sinni, en hinn ráðríki
húsbóndi — og þó hafði stiftamtið hér fráleitt
neins húsbóndaréttar að reka, heldr einmitt kjós-
endrnir, —segirþeim að sitja kyrrum á..........;
og skuli þær hvergi fara»; — átika fór stiftamtið
með þessa 4 eldri bæarfuiltrúa, er þeir vildu vera
undanþegnir frá að vera Iengr í bæarstjórninni
sakir hinnar almennn áskorunar og mistrausts
yfirlýsingar af hendi kjósendanna; —ogþeirgerðu
sér það að góðu þessir blessuðu menn og eiðsvörnti
bæarfulltrúar, þeir mögluðu eigi parið og sátti
1) Hatm or nú samt algjört úr sögunni.
2) þú ab meun varla geti sagt ab svo had reynzt í púli-
tíkinni; sbr. fullvfsanir konuiigsfiilltrúans á Alþingi 1867 og
þar á undan viþ þab hvernin konungsfulltrúi hoflr komiþ til
dyraona sitiau á þingum oinknm 1869 og 1871.