Þjóðólfur - 21.07.1874, Blaðsíða 3

— 159 —
■vitað er, heBr hin sífelda aftrför verzlnnar þessarar
vakið hina mestu óánægju, eins og menn lika á
hinn bóginn mega eftir öllum líkum að dæma,
kenna um þetla sljórn og fyrirkomulagi Samlags-
ins sjálfs. En eitt atriði kemr hér, er oss þykir
mikilsvert, því það heflr ráðið upptökum Samlags-
ins. Fyrirkomulaginu og stjórninni skulum vér
því sleppa að svo stöddu, en taka fram, að hér
höfum vér fyrir oss eitt verzlunarfélag, eflaust eitt
i sinni tegund, sem er grundvallað á innanlands
pólitík vorri, og því miðr á hennar ódælla flokki,
þeim er kennir sig við «þjóðernið», «þjóðfrelsið»,
eða hverju nafni, sem þessir gin-frelsismenn nefna
sig, til þess að koma sér í mjúkinn með. f>að er
á þennan hátt, að hið íslenzka Samlag hefir frá
öndverðu sýnt sig eins og ávöxt af orðvindi (Frugt
af Frasen) og eins og hyllingarmerki við hans of-
metnaðarfullu og eigingjörnu flutningsmennn.
«Margir munu en minnast þess, þegar skáldið
Björn8tjerne Björnson fyrir fám árum sfðan sat
þar að sumbli, er menn höfðu samanburðar-öl
(en festlig Tilstellning), og var að venju umkringdr
flokki, eigi síðr undrandi en auðtrúa vina sinna.
Mælti skáldið fyrir minni íslands og kallaði það
■ifráflotung Noregsn. Hinn þakkláli þingheimr,
sem var að venju þorstlálr eftir andans æðri svöl-
un, varð við þetta snillyrði einsog frá sér numinn,—
reyndar var liðið á kvöldið — og tók jafnvel að tala
hisprslaust um saintenging landanna. Nú var þá
merkið upp sett, pólitiskr oddviti fenginn, ísland
var norskt, og fólksins augu opnuð til að eygja þetta.
^essi orðvindr skáldsins þuut nú þvert yíir landið,
og vann hér og þar ahangendr, en óðar en þetta i
nýmæli kom hingað til Björgvinar, heilsaði flokkr-
J inn honum, og þó einkum Vestmannalagið, með
hinu mesta eídfjöri, eins og morgunroða vorra
pólitfsku frumhcrja, orðið var undirstrikað í «frels-
isins'i bók, og fsland svam aftr í samfellu hins
nýja Noregs, sem einn forseti stýrði, sá er ekki
mælli eitt orð nema á «streitumáli».
«Að losa ísland úr hlekkjum Danmerkr; sem
t>að svo lengi, og eins og fyrrr vangá hefði í legið,
°g leiða það aftr til móður sinnar, Noregs, — það
var hin mikla hugsan ; og nú til að sýna einbvern
'itafhenni í verkinu, fæddistnú — samt með friði,
sem betr fór —, «hið fsl. verzlunarsamlag», —
framkomið af orðvindi! Eins og við mátti búast,
idustuðu íslendingar með hinni mestu gleði á þessi
fagnaðartfðindi, að nú ætluðu Norðmenn að bvrja
^fossferð til lausnar íslandi. Höfðu menn þar fyrir
,ÖDSu unað allilla við að sitja sí og æ í skoldum við
hina dönsku kaupmenn. Stóð þar sviplíkt á, eins og
hér milli Björgvinarkaupmanna og Norðlendinga,
(Hálogalandsmanna). Kom ísleudingum einkar vel
að heyra, að Björgvinarmenn ætluðu að taka þá
undir sína verndarvængi, enda biðu búnir að skipta
um lánardrottna óðar en fyrsta færi gæfist, og ekk-
ert var af þeirra hálfu því til fyrirstöðu, að við-
skiftin yrðu þegar i stað sem almennust og ein-
beittust. í manna minnum hafði þvflfkt iánstraust
ekki fengist á íslandi».
(Hér hlaupum vér yfir lítinn kafla, þar sem
greinin talar með litlum drengskap og hygni um
landa vora, þá er heimsóttu Noreg um þessar
mundir, um viðtökur þær er þeir fengu, um óvild
vora til Dana, og um greiðvikni Norðmanna lil að
taka f blöð sín skammargreinir um islenzka em-
bættismenn (t. a. m. meiðyrðin um biskup vorn,
sem ritstjórinn var dæmdr f sekt fyrir) — alt þetta
meinar höfundrinn hafl lýst flasi og fumi jafnt
á báðar síðr. Síðan segir svo):
«Út úr slíkum reyfum óx nú hið íslenzka Sam-
lag og færðist æ betr og betr i hraukana, til litilla
hagsbóta fyrir hluthafendr, þvf gagnvart þeim var
verzlun þessi eins og kölkuð gröf. Allir tóku eftir
félaginu: hað bar hátt höfuðið gagnvart verzlun-
arheiminum, vakti hinar skáldlegu tilflnningar fs-
lendinga, og Danir tóku þá líka eftir þvi, en þvi
fór samt fjarri aðþeirlitu öfundaraugum á augna-
mið þess, heldr fundu sig snortna af mikilli þakk-
látsemi(l), að menn þannigvildu hjálpa þeim sjálf-
um til að hefja lil framfara þessa eyju, sem sakir
veðráttu og annara orsaka er svo snauð og rúin.
l Danmörk var auðtrúa og sá ekki snöruna, sem
pólitfkin lagði fyrir hana, nefnil. að öll þessi hjarta-
gæzka Norðmanna átti að vera byrjunin til þess,
að rífa úr greipum þeim þeirra gamla hjáland.
Að vísu þekkja Danir Ifka orðskviðinn, «hinn frá-
flotna litla Noreg», en þeir þekkja líka Björnstjerne
Björnson, og þýddu þvf orðið eins og það átti
skitið.
• En hvert sem sem vér nú skoðum þessa til-
raun að ná íslandi aptr, eins og pólitiska eða verzl-
unarlega, eða hvortlveggja, þá er árangrinn urðinn
þessi, að hið fsl. verzlunarsamlag heflr kostað bæ
vorn 50,000 spesfur nú á 3—4 árum, og að marg-
ir hluttakendr þess sjá margra ára dýrkeyptan
gróða sinn að engu orðinn, og iðrast stórlega
þess, að hafa tekið þátt í þessu, hvort sem þeir
f fyrstu létu ginnast til fyrirtækisins við hin fyrstu
hlutaskipti, eðn þá eingöngu af efnislausu orð-
gjálfri".