Þjóðólfur - 14.03.1879, Blaðsíða 3

Þjóðólfur - 14.03.1879, Blaðsíða 3
27 tjóni, nje alþýðu unt að njóta þeirra til hlýtar, eða á líkan hátt og alstaðar tíðkast meðal mentaðra þjóða — það má nú með engu móti lengur viðgangast. Hvert alsherjar bókasafn skal hafa húsrúm og hægindi út af fyrir sig, öruggan geymslustað, sem hvorki eldur né vatn má granda, hlýja lestrarstofu, þar sem lesendur (eigendur) safnsins geta setið í næði tiltekinn tíma á hverjum degi, svo og bdkavörð og þjón- ustusvein til að sinna hverjum, sem safnsins vitjar. f>að er sorglegt, hvað jafn auðugt safn, sem bdkasafnið er, hefir enn komið alþýðu að litlum notum, sem mest er nefndu fyrir- komulagi að kenna. Ætti ekki að þurfa að deila lengi um það, hvað hér beri að gjöra; það liggur beint fyrir, að það er sjálfsögð skylda alþingis, að gegna nefndri bending, að leggja þegar fé til byggingar í þá stefuu, sem höfundurinn leggur til. Enda bætist við hin brýna þörf á þinghúsi handa löggjafarþingi voru. Hvar er það fdlk í heimi, sem á löggef- anda þing, en ekkert hús yfir höfuðið, engan kistil til að geyma í sína stjdrnarskrá og sín lagaskjöl? tílikt hæfir með engu móti. Að vísu verður slík bygging dýr fyrir iandssjóðinn, en hver metur söfnin? Hvað kosta þau, ef þau glatast, og hvað, ef þau koma að fullum notum? Hvað kostar heiður og virðing þjóðarinnar, ef alt stendur í stað eða fer aptur á bak, og hvað ef friðað er, að dæmi allra siðaðra þjdða, um hennar beztu og dýrustu gripi, og þar með sýnt, að þjdðin er á réttri leið til þroska og þjóðmenningar? En þótt vér kveð- um þannig að orði, efurn vér als ekki, að hið heiðraða al- þingi vort muni með einum rómi leggja það til og leggja það fram, sem þetta mál þarf til framkvæmda sér á næsta fjárhagstímabili. ]?3amisB£ííÖ'á á AkrancNÍ. (Skyrsla eptir herra Hallgrím Júnsson á Guðrúnarkoti). Hiun 27. febrúar (f. m.) týndusthéðan 2 skip með 10 menn, og voru þeir þessir: Eirikur Tómasson, formaður, giptur maður á Breið; Tómas sonur hans, vinnumaður frá Bóndhól; Oddur söðlasmiður, sonur Kristdfers á Stóra-Fjalli; Sigurður Sigurðsson, giptur virinumaður frá Borg; Gisli Ingimundsson, lausamaður á Breiðinni, og ,J<ín þ>drðarson, vinnumaður Ei- ríks sáluga. Jón Guðlögsson, hinn formaðurinn, á Götbúsum; Jósep Helgason á Efstabæ, báðir giptir fátækir húsmenn hér í Skaga; Olafur þmrsteinsson, vinnumaður frá Leirárgörðum, og Vigfús, vinnupiltur frá Ivatanesi. pannig urðu við þetta tilfelli 3 ekkjur hér í sveit, hver með 2 ungbörn. |>að er ætíð skaði að missa mann, sem er fyrirviuna fjölskyldu sinnar, þó fátœkur sö, en einkum var rnikill mannskaði að Eiríki, sem liollustu snertir, má trauðla finna honum líkara skáld en Kolbrúnarskáldið. Til þess nú að átta ófróða á þessum manni og þessu slríði, skulum vér nú rita stutt yfirlit yfir sögu hans. Megum vér ekki ætla hana oss óskylt mál. Ekki virðist minna þjóðlífslogn hafa lagst yfir vora þjtíð síðan fyrir skemstu, en lognkafli sá, er vér nefndum í Noregi, cn einhverntíma kemur vor Wergelands-öld, einhverntíma kemur kynslóð — máske hún liggi nú í vöggunni — sem þykja mun lítið kveða að fjöri og framkvæmd þeirra daga, sem nú eru að líða og kenna þá við þreytu eptir þjark. Af engri þjóð er oss skyldara að læra en Norðmönnum, því það er hvorttveggja, að engin þjdð er oss skyldari, og engin á sögu líkari vorri. Á hálfri öld eptir 1814 tvöfaldaðist mannfjöldi Noregs. Hver verður mannfjöldi á íslandi 50 árum eptir 1000 ára hátíðina? því geta fáir svarað, þeirra sem nú lifa, en hitt er efalaust, að þjóð vor mun fjölga og fiamförum taka í líka stefnu og Norðmenn hafa gjört — í líka stefnu segjum vér, en líka eiga við líkar hindranir að berjast (þótt margt sé ólíkt), og fyrir því er oss fátt hollara, en að læra sem unt er af þeirra dæmi. þ>ví miður er vanþekking al- þýðu hjá oss á Noregs og annara norðurlanda nýju sögu eins mikil og í flestum öðrum efnum, sem ekki viðkoma hinu eina og sarna, sera hún þykir kunna vel, en kann þó ekki var vel látinn dugnaðarmaður, nýgiptur í annað sinn, 50 ára gamall; af hinum er víst mesti söknuður og skaði að Oddi, sem var efnilegur listamaður og hugljúfi hvers manns, og Tdmasi, sem var siðprúður og ágætt maunsefni, hver þeirra um tvítugt. fenna dag var hægt veður að morgni, og réri hver fleyta á Akranesi til sviðs; þegar þar var komið, skall á hastarlegt norðanveður með stórsjó og frosti; allir urðu að hleypa suður á Seltjarnarnes, og er skylt að geta þess með stærsta þakklæti, hvað Seltérningar tóku þá vel og mannúð- lega á móti Akurnesingum, sem munu hafa verið yfir 200, á 30 skipum. Á þessari suðursiglingu hafa hin skipin farizt. — Veðráttan, síðan Gdan byrjaði, liefir verið afar-stirð og umhleypingasöm, en fannkomur litlar og jörð víðast auð; frost mikil ánnað veifið, 6—129 R. hér í Reykjavík. Fiskiafli hepnaðist með bezta móti í flestum veiðistöðum fyrir öllu suðurlandi, alt til þess er sæluvikan kom með illviðrin. Heilsufar er víða veikt, og hefir bœði stungið sér niður tauga- veiki og lungnabólga, og leitt menn til bana. — 4. þ. m. andaðist Kristján Gíslason, bóndi á Görð- utn við Reykjavík, rúmlega miðaldra. Hann hafði bygt reisu- legan bæ og ræktað tún á eyðistað, og liggur þar mikið og gott verk eptir efnalítinn fjölskyldumann. — 6. þ. m. andaðist hér einn af þilskipaformönnum bæjar- ins: J ó h a n n J ú 1 í u s J ó h a n n s s o n, 25 ára gamall, og 9. þ. m. Guðmundur Jóhannesson, smiður og borgari hér í bænum, rúmlega fimmtugur. Hann var breiðfirzkur að ætt; kom hingað suður sem félaus unglingur, en mannaðist hér vel með dugnaði og ráðdeild, og varð sœmdarmaður/ — Austanpóstur kom 10. þ. m., og segir alt tíðindalaust, nema aflabrögð góð. Frönsk skúta hleypti hér inn á dögun- um; hafði lagt af stað í byrjun f. mán., og var þegar búiu að aíla 3—4000 af þorski. Aptur hafa þilskip Sunnlendinga mátt bíða byrjar síðan veðráttan versnaði. Vermenn, sem komu þessa daga norðan úr Skagafirði, segja illa veðráttu, jarðbönn og slœma færð. Aflalaust var fyrir norðurlandinu. — Mannfjöldaskýrslur. I hinum síðast prentuðu tölubl. stjórnartíðindanna standa ítarlegar skýrslur um mannfjölda á landinu árin 1873—77, ásamt samanburði við samslags skýrslur yfir árin 1852—71, eptir «Skýrslum um landshagi», er bókmentafélagið gaf út. Af þessum skýrslum verður ekki séð, hve mannfjöldi landsins hefir aukizt á nefndu tímaþili, eða síðan 1. okt. 1870, að hér töldust tæplega 70 þúsundir manna, en það taka skýrslurnar fram, að á nefndum 5 árum hafi 3504 fleiri fœðst en dáið á landinu; sömuleiðis nema í belg: hennar fornsögu. En hvers er von? Alþýðu vantar nálega allar bækur. Vér meinum og ekki að sjálf al- þýða vor standi í bókfræði á baki alþýðu í Noregi: vor alþýða er hinni fremri í því, að hún á bókfræði mikla og fræga, þótt forn sé, á sínu máli, og stendur á fornum mentamerg, en alþýða í Noregi er nú fyrst að læra að stafa og skapa sér tungu og bókfræði. Vér fáum aldrei guði fullþakkað, að hin hörmulega vanþekking alþýðu allstaðar annarstaðar hjá frænd- þjóðum vorum, varð aldrei almenn hér á landi; fyrir því sáu þó vorir miklu forfeður, þótt landið að öðru leyti týndi frægð og frelsi. J>egar hinn gáfaði og þjóðlyndi Friðrik Hamme- rich') (hinn nýlega sálaði prófessor í Khöfn) ferðaðist um Norðurlönd 1834, mátti í sannleika segja, að hávaði allra bænda á þessum löndum kæmi honum á móti eins og álfar út úr hólum, en þá stóðu og menntunarskörungarnir vígbúnir með Grundtvig og Wergeland í broddi fylkingar og var þá hafið hið mikla aldaverk um þessi lönd — verk, sem en er skamt á veg komið, þótt mikið sé aðgjört — að menta alþýðu Norðurlanda. (Framh. síðar). 1) Sjá hið danska tímarit „Brage og Idun“, Kh. 1839.

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.