Þjóðólfur - 02.07.1886, Síða 2

106
sveitarþyngsli, sveitarstjórn og ileira
þaraðlútandi. Ritgjörðir eptir sra.
Ólaf Ólafsson og „Hu í ísafold þóttu
mjer taka fram flestum öðrum, en lít-
ið minntust höfundar þessara greina
á það, sem jeg meina að sje aðalund-
irrót hinna sívaxandi sveitarþyngsla
í sj&vWrhreppunum. Jeg þykist bæði
af eigin reynslu og líka af sveitarbók-
unum vera viss um, að það er ekkert
annað fremur, en hinn vaxandi tómt-
húsmanna og húsmannafjöldi, sem er
aðalorsök til hinna miklu sveitarvand-
ræða, sem nú dynja yfir sjávarhrepp-
ana, ogjeg vil meina að sjálfsmennsku-
eða þurrabúðalífið við sjóinn komi
líka mörgum sveitahreppi á knjen, því
að á þessum síðustu árum hafa ýmsir
sveitar hreppar fengiðfrá sjávarhrepp-
unum ekki svo fáa sveitarómaga, en
undirrótin til þessa er sú, að þeir, sem
vegna fátæktar, jafnvel stundum vegna
leti, ekki geta haldið jörð í sveit, eða
vilja vera þar í vist, flykkjast að sjón-
um í þeirri von, að geta lifað þar
næðissamara og betralifi; sjvarmenn-
irnir gefa þeim tækifæri til að setja
sig þar niður með því að leyfa þeim
og leigja þeim húsnæði, ef hús skyldi
kalla, því híbýli margra þeirra mundu
góðum búmönnum i sveitum ekki
þykja boðleg fyrir reiðhesta sína.
Eptir að þessir aumingjar hafa svo
lifað hjer nokkur ár við örbyrgð og
atvinnubrest og sumir hverjir reitt af
sjer fjaðrirnar til þei'rra, sem leigt hafa
þeim híbýlin, þá neyðast hreppsnefnd-
ir sjávarhreppanna til að skerast í
leikinn og endirinn verður optast sá,
að þetta fólk er sent eins og fje til
átthaga sinna aptur, opt með langan
hala af illa siðuðum og vanhirtum af-
kvæmum og ef til vill með sveitar-
skuld í ofanálag. Sjávarmenn þurfa
þó naumast að sækja fast eptir að-
komandi mönnum í þurrabúðir sínar,
því að það sýnist ekki orsök til að
kvarta yfir því, að sjálfræðisfýsnin við
sjóinn sje svo dauf, að ekki megi út-
vega sjer í þær nóg af innlendum
mönnum, auk þess, sem jeg álit skað-
laust fyrir hreppsfjelagið, þótt þær
fækkuðu að góðum mun.
Það er sorglegt, en þó mun hægt
að sanna það, að af öllum þeim fjölda,
sem á síðastliðnum 20 árnm hefur
flutt inn í þennan hrepp og sezt hjer
að í þurrabúðum, eru einungis sárfáir
menn, sem geta talizt verulega upp-
byggilegir. Hinir, sem hjer eru inn-
fæddir, eru að vísu allfæstir uppbyggi-
legri, en um þá tjáir ekki að tala,
þeir verða hjer að vera og lifa á ann-
ara, sveitunga sinna, efnum, þegar
þeir sjálíir eru orðnir bjargþrota.
Orsakirnar til hinnar almennu ör-
byrgðar meðal tómthúsmanna eru ekki
ætíð þær, sem sumir hafa haldið: að
þeirekki hefðu leyfi til aðgjöra sjálf-
ir út bát eða skip til fiskiveiða. Hjer
í hreppi hafa þeir víðast hvar leyfi
til að gjöra út, ef þeir vilja, að minnsta
kosti um vetrarvertíð, en þeir geta
það margopt ekki sökum örbyrgðar;
þeir byrja margir hverjir þetta bú-
hokur svo snauðir, að þeir eiga enga
fleytu, og þótt þeir eigi bát eða skip
geta þeir hvorki fengið veiðarfæri nj e
sjómenn, nema ef til vill óvaninga eða
uppgjafagamalmenni, svo þeim er opt
betra að róa í góðu skiprúmi á annara
vegum, en að kosta upp á útgjörð
með slíkri skipshöfn, en auðvitað er,
að einn hlutur hrekkur sjaldan til
framfæris þessum heimilum. Ekki er
það heldur œtící leti, eins og sumir
hafa borið þeim á brýn, sem veldur
örbyrgð þeirra, þvi að jeg þekki
marga, sem aldrei vilja iðjulausir vera
ef þeir gætu fengið vinnu, en atvinna
fæst sjaldan á veturna, allra sízt þeg-
ar sjávarafli bregzt. Samt verður
trauðlega borið á móti því, að í þurra-
búðum miklu fremur en við grasbýli
sjást menn opt dögum og vikum sam-
an iðjulausir, nema þá dagana, sem á
sjó gefur, og sumir þurrabúðarmenn
fást ekki i vinnu, nema þeir aukfæð-
is, fái fyllsta kaup, þótt þeir ekkert
hafi að vinna fyrir sjálfa sig, og ef
til vill, ekki annað á að lifa, en það
sem þeir • daglega sækja til hrepps-
nefndarinnar, en, því miður, eru það
opt vorir eigin heimalningar, sem
ganga fremstir í flokki letingjanna,
og sýna af sjer mesta heimtufrekju í
kaupgjaldinu, ef þeir vinna.
Aðalorsökin að örbyrgð tómthús-
manna mun.án efa vera sú, að þeir
byrja margir örsnauðir þetta búkókur
sitt, og ef þeir þá hitta fyrir aflaleys-
isár, eru þeir óðara komnir á sveitina,
en þó að þeir byrji með nokkur efni,
þá er i raun rjettri engin furða, þótt
þeir komist illa af, þegar aflabrögð
misheppnast eins opt og nú er farið
að eiga sjer stað. Sumir eru þeir,
sem aldrei ættu að hugsa til að eiga
með sig sjálfir, þvi að af þvi þeir eru
óspilunarsamir og ráðlausir, þá verð-
ur þeim ekkert úr þvi, sem þeir afla.
Það eru þeir menn, sem hafa gott
kaup á meðan þeir eru i vistum, auk
fæðis og fatnaðar, en vefjast þó í
skuldum, eða að minnsta kosti hafa
engan afgang.
Til eru líka þau hjú, sem elska
hægð og næði og sækjast þessvegna
eptir að komast undan hússtjórn hins
atorkusama bónda inn í þetta næðis-
sama þurrabúðarlíf við sjóinn, en nærri
má geta, hvernig þeim reiðir af, þeg-
ar þau eiga að fara að stjórna sjer
sjálf, þvi að mörgum þeirra hætt-
ir þá við að taka sjer fleiri hvíldar-
daga en þá, sem lögboðnir eru; en
þess háttar nýbýlingar eru opt í ná-
býli einhverjir hinir hættulegustu
menn, þvi að með vinnuleysi sínu
draga þeir úr iðjusemi annara og
kveykja hjá vinnuhjúumlöngunina til
að komast inn í þetta sama iðjuleys-
islíf, því að sum af þeim eru svo lynd,
að þau heldur vilja vinna það fyrir
hægðina að lifa í sjálfsmennsku við
kulda og kvalir, óþrifnað og örbyrgð
en að vera í góðum vistum við alls-
nægtir. Fyrir hina miklu eptirsókn
eptir sjálfsmennsku ganga sumir ein-
feldningar að svo hörðum kostum hjá
þeim, sem leigja þeim húsnæðin, að
þeir ekki geta komizt af til lengdar,
þótt þeir leiti allra bragða og gjöri
allt, sem þeir megna til að komastdf.
Enginn skyldi taka orð mín svo,
sem jeg meini að allir þeir, sem á
grasbýlum eru, komist betur af en
sumir í tómthúsunum, því að atvinnu-