Þjóðólfur - 17.08.1886, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudags-
morgna. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr.). Borgist
fyrir 15.júlí.
ÞJÓÐÓLFUR
öppsögn (skrifleg) bund-
in við áramót, ógild nema
komi til útgef. fyrir 1.
október.
Reykjavík, þriðjudaginn 17. ágúst 1886.
XXXVIII. árg.
Landamerkjalögin, landeigendur og
máldagar.
Eptir rúmt ár, eða 26. júlí 1887, er frestur
sá á enda, sem landamerkjalögin frá 17. marz
1882 veita, til þess að fullnægja ákvæðum sín-
um. Þá á hver landeigandi eða landráðandi á
íslandi að vera búinn að gefa sýslumanni sín-
um fulla og glögga skýrslu um endimörk jarða
sinna og ítaka, og eins þeirra, sem aðrir menn
eiga í lians lönd, að öðrum kosti má hann húa
sig undir, að punga út með allt að 40 krónur
fyrir hvert. ár, sem markaskránni er ekki lok-
ið1. Hjer eru engin undanbrögð, nema hvað 5.
gr. virðist því að eins að heimila allt að 40 krón-
um, að árið sje fullt, sem fram yflr er, annars
vegar 20. Það er j)ó ein uudantekning frá
þessu og það er 18 mánaða frestur sá, sem sýslu-
maður á heimilt að veita, því það er hvergi
tekið fram, að hann þurfi að nokkru eða öllu
að falla f'yrir innan þennan 5 ára frest, ogþví
ekki ást.æða til að binda hann við þau mörk.
Enn þessi frestur er lítill og að litlu gagni.
Þessi markasetning er eitt hið allra þýðingar-
mesta atriði í sögu jarðeigna á íslandi Hún
verður sú rödd, sem einlægt og óskorað segir
hingað og ekki lengra við hvern eiganda og
ráðanda hverrar jarðar, um hvað sem hann spyr
eða um hvað sem hann er spurður, og þar
st.randa öll landaþrætumál framtiðarinnar, nema
því að eins, að landamerkjaskráin sjálf verði
svo tvíræð eða vansköpuð á einhvern veg, að
hún verði ekki skilin án hjálpar frá skjölum
öðrum eða skírteinum. Hjer þarf því að búa
vel um hnútana, því hjer verða töluð orð ekki
apt.ur tekin. Þegar fresturinn er liðinn og
skjalið undirskrifað af öllnm viðkomendum, þá
er þvi máli lokið. Allir máldagar, öll eignar-
brjef og öll skilriki á skinni og pappír, ung og
gömul eru þá dauð og marklaus. Landamerkja-
skráin ein gildir, og landamerkjadðmur, ef hann
hefur gengið, þó þar liafi verið dæmt án allra
1) Þetta er ekki alveg rjett, þvi að sam-
kvæmt landshöfðingja brjefi 15. júní þ. á. (sjá
stjórnartiðindi 1886 B bls. 78) „kemur ekki til
fyr en á manntalsþingum 1888 að fylgja tram
úbyrgð á hendur þeim, sem þá verða uppvisir að
því, að hafa vanrækt að fullnægja skyldum
þeim, er 1.—4. gr. laudamerkjalaganna leggja
þeim á herðar11, og fyrst á manntalsþingum
1889 her að beita tvöföldum sektum við því-
líka vanrækslu.
Ritstj.
gagna og vitna. Það er því brýnasta skylda i
hvurs landeiganda, að safna nú að sjer öllum
þeim skilríkjum, sem unnt er að ná í, því það j
er blóðugt að sjá lönd eða hlunnindi hafa geng-
ið undan jörð sinni af þeirri ástæðu einni, að
skilríkið kemur einum deginum of seint. En ]
hjer er nú ekki við neitt barn að eiga, þar
sem skilríki þessi eru; þau eru bæði víða dreifð
og vandfundin. Það er reyndar ekki ólíklegt,
að söfnin heima, bæði landsbókasafnið, hiskups-
safnið og önnur skjalasöfn víðs vegar um land-
ið verði rannsökuð að meira eða minna ieyti,
enn þar á er þó sá liængur, að það starf er
ekki fært. nema einst.ökum mönnum, sem kunn-
ugir eru, ef það á ekki að vera ókljúfandi verk,
og þessir menn geta þvi sett verk sitt svo dýrt,
sem þeim sjálfum lízt, og þótt. þeir sýni alla
sanngirni, þá tekur þetta samt afar tíma og
verk, sem þeir geta þó ekki gefið hverjum manni
og sem eptir vanalegum launum fyrir ritstörf
kostar mörg þúsund krónur. Þessi eltingaleik-
ur um öll söfnin verður því búinn að kosta
hvern mann ærna peninga um það leyti, að
liann er nokknrn veginn viss um, að allar upp-
sprettur sjeu þurrar. Þetta er nú kannske
vinnandi vegur heima, ef krónurnar eru nokk-
urn veginn á reiðum höndum, enn hjer i Khöfn
versnar sagan. Það er nú fyrst, að hjer á söfn-
um er bæði miklu ft.eira og merkara af slík-
um skjölum og skírteinum en lieima, þar við
bætist líka, að mesti grúi þeirra er öllum mönn-
um ókunnugur, og þetta hefur aldrei verið rann-
sakað að neinu gagni. Brjefabækur biskupanna
eru bæði margar og stórar og nauða merkileg-
ar og nær ótæmandi uppspretta fyrir skilríkj-
um jarðeigna og ítaka af öllu tagi, haga, veiði,
afrjetta og reka, og þar hefur enginn farið
yfir svo gagn sje að, og ekki Jón Sigurðsson
sjálfur. Dómabækur og önnur skjöl sem við
koma jarðeignum um allt land liggja sömuleið-
is haugum saman, og um allt þetta veit eng-
inn lifandi maður neitt að gagni; það eru að
eins örfáir menn, sem liafa blaðað í því lítið eitt,
þegar líf manns hefur legið við. Því að ganga
gegn um þetta moldviðri, er verk sem menn
leika sjer eltki við að nauðsynjalausu og sem
allt af kostar ærinn tíma og peninga.
En' nú er þegar komið i eindaga með frest-
inn og allt þetta liggur órutt og órannsakað;
það þarf því ekki að ganga neitt grublandi að
því, að ekki tugir, heldur huiidruð af skjölum
og skilríkjum, sem ern öldungis bráða nauðsyn-
leg tyrir markasetninguna, fá að liggjahjer ó-
notuð og öll hulin, og verða þar af leiðandi
eigendum ónýt með öllu. — Hið einasta sem
unnið hefur verið að þessu nauðsynja verki er
Nr. 36.
útgáfa bókmenntafjelagsins á fornbrjefunum, og
svo það sem Jón Pjetursson háyfirdómari hefur
tekið upp i tímarit sitt af brjefum og máldög-
um. Þessar bækur eru því sú einasta hjálp,
sem menn hafa í þessa átt, enn þó þær sjeu
hinn bezti greiði og hinar þörfustu bækur sem
menn eiga eins og nú stendur á, þá eru þær
þó ekki nema byrjunin, og að eíns þúsundasti
partur af því sem þörfin heimtar.
Það er því alveg vist, að þessi lögboðna
landamerkja-skrá fer á mis við ara grfia af
nauðsynlegustu skrám og skjölum, eptirkomend-
um okkar til angurs og ergelsis og sjálfum
okkur, sem nú lifum, t.il einskis heiðurs, og
það væri mjög ónærgætið og jafnvel beinlínis
rangt, að kenna landeigendum eða landráðend-
um þetta einum saman, því þá vantar fjeð, og
auk þess er hjer enginn sá maður í Höfn, sem
geti gengið að því að safna afskriftum fyrir
einstaka menn svo að fullnægjandi sje fyrir þá
peninga, sein þeir geta vænzt eptir að menn
láti af hendi rakna; og að gera þetta á þeim
tíma, sem eptir er, tekur ekkinokkru tali. Hjer
er því mönnum sá einn kostur nauðugur, að
láta merkjadóminn taka eignir sínar hers hönd-
um án gagna og vitna, eptir tómum líkinda-
reikningi, þar sem hann vantar skilríki. En
þessi málalok eru löggjöf okkar til lítils heið-
urs, og ætti því löggjafarvaldið að reyna að
ráða bót á þessu með því að lengja frestinn að
minnsta kosti um 5 ár og gera svo nauðsynleg-
ar ákvarðanir til að út, verði gefnar á því tímabili
allar helztu máldagabækur, ogfrumrit af brjefum
öllum, sem landamerkjum við koma að minsta kosti,
tilframhaldsfornhrjefasafni bókmenntafjelagsins.
Til þess verður þingið að leggja fje, og sjá
svo um að samið verði við þann eða þá menn,
sem til þess verks eru hæfir. Þetta kostar
peninga, en Bókinentafjelagið mun annast um
prentun alls og jafnvel launa verkið að nokkru.
Það ættu að nægja 1000 krónur á ári eða
þar um bil, og þótt ekki yrði komið út allt,
sem þyrfti á þessum 5 árum, þá ætti þó sá.
sem að verkinu vinnur, að vera orðinn svo
kunnugur á söfnum hjer og enda víðar, að
hann ætti nokkurn veginn að geta leitað af sjer
allan grun í þessa átt. Enn þó þetta kosti
dálítið, þá fer ekki minua fje til þess, ef hver
einstakur maður á að lát.a leita sjer að nokkru
gagni á söfnunum, og óhætt að fullyrða, að
það yrði ekki aimað eins, heldur helmingi meira
og kæmi þó æði ójafnt. niður. Það getur víst
enginn með sanni sagt, að nokkurn skapaðan
hlut liggi á aðleiða landmerkjamálin til lykta;
hjer er eingungis um að tala, að málinu verði
ráðið til lykta með rjettlæti og hyggindum, og