Þjóðólfur - 17.09.1886, Side 1

Kemur út á föstudags-
morgna. Verö árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr.). Borgist
fyrir 15.júlí.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn (skrifleg) bund-
in viö áramöt, ógild nema
komi til útgef. fyrir 1.
október.
XXXVIII. árg.
Reykjayík, fíístudaginn 17. septemher 1886.
Xr. 42.
Nœsti árgangur Þjóðölfs (1887) verð-
ur eigi sendur neinum erlendis, nema
borgun komi fyrir fram.
Upptíningur
eptir
Valtý Guðmundsson, cand. phil.
—:o:—
n.
Getwrn við staðið við stýrið?—Skoðun stjórnar-
innar á íslendingum.—Hverjum þykir sinn fugl
fagur. — Háseti og stýrimaður. — Macaulay:
\Vpphaf vizkunnar, hófs og mildi.—Ofdrykkja
\)g hófsemi.—Hálfbyggt hús.—Ariosto og snák-
sagan eða álfurinn í ál'ógum.—Frelsið í dular-
gervi. — Frelsið og homöopathían. — Sagan af
aulabárðinum.
Ein af aðalástæðum stjórnarinnar
fyrir að neita oss um meira stjórn-
frelsi en vjer höfum, er að vjermun-
um ekki kunna með það að fara. Þetta
er ekki neitt ný viðbára; hún hefur
komið fram í flestum löndum. Það
er ekki svo óskiljanlegt, að sú stjórn
sem nú situr að völdum í Danmörku
ætli slíkt um oss íslendinga, þar sem
hún er á sömu skoðun um meiri hluta
hinnar dönsku þjóðar, og heldur þar
því dauðahaldi í stjórnartaumana. Mað-
ur kippir sjer því ekki itpp við það,
þótt maður heyri slíkt frá henni,
því hverjum þykir sinn fugl fag-
ur, og efast opt um að annar
finnist jafnfagur. Sárara hlýtur
manni að svíða, að sumir landsmanna
sjálfra — þó þeir sjeu reyndar, sem
betur fer, fáir — skuli taka í sama
strenginn, og álíta að bezt sje að hlíta
frelsi því, sem vjer höfum féngið.
Þessir menn álíta oss það ofvaxið að
stjórna oss einvörðu sjálfir, af því vjer
sjeum í öllu svo lítilsigldir og skammt
á veg komnir. Þeir svífast þannig
ekki að færa það fram sem ástæðu fyr-
ir því, að vjer eigum ekki að fá meira
frelsi, að þjóð vorri hefur hrakað í
hlekkjum þrældómsins. En einmitt
j þetta sýnir hið gagnstæða: að því
meira sem frelsið er, því meiri er fram-
faravonin. En þó svo kynni nú að
vera, að nokkur skortur reyndist á
mönnum hjá oss nú, sem vel væru
færir um að hafa stjórn landsins á
hendi, þá sannaðist þar að eins að „fár
er smiður í fyrsta sinnu. Þeir mundu
fljótt læra að fara með stýrið. Því
námfærir eru íslendingar ekki síður
en aðrar þjóðir. En eins og sá há-
seti getur aldrei orðið góður stýri-
maður, sem aldrei fær að snerta á
stýrinu, eins geta þeir aldrei lært að
stjórna vel, sem aldrei fá að reyna
það. — Jeg skal setja hjer grein ept-
ir Macaulay1 (frb. Ma-kol-le) um þetta
efni, úr bók hans „ Critical and Histor-
ical Essays (Milton). Hún hijóðar
svo:
„Þessum byltingum er svo háttað,
að vjer sjáum ávallt það versta af
þeim fyrst. Menn kunna ekki að
fara með firelsi sitt fyrr en þeir hafa
verið nokkra stundfrjálsir. Innfædd-
ir menn í þeim löndum sem vaxin
eru vínviði, eru vanalega hófsamir í
drykk. I þeim löndum, er vín er
sjaldgætt í, keyrir drykkjuskapur fram
úr öllu hófi. Það má líkja þeirri
þjóð, er nýlega hefurfengið frelsi sitt,
við hersveitir úr hinum norðlægari
löndum, er skipað væri í landtjöld á
Rínárbökkum eða við Xeres. Það er
mæltað þegar hermenn, ersvo hagar til,
sjá sjer færi að seðja taumlaust löng-
un sína með svo sjaldgæfri og dýrri
munaðarvöru, þá sje þar ekki að öðru
að spyrja en eintómu ölæði. Gnægð
vínsins kennir þeim þó brátt, að
vara sig; og þegar þeir hafa neytt
1) Th, B. Macaulay, lávárður, (f. 1800, d.
1859) var einhver hinn bezti sagnaritari, er
nokkru sinni hefur uppi verið, og frægastur
allra Englendinga fyrir ritsnilli í ðbundnum
stýl.
vinsins í nokkra mánuði, svo að það
er orðið þeim eins og daglegt brauð,
þá fara þeir að verða hófsamari en
þeir höfðu nokkru sinni verið heima
í sínu eigin landi. Eins er með frels-
ið. Ávextir þess verða að lokum um
aldur og æfi vizka, stilling og mildi.
Fyrst í stað leiðir það opt til greypi-
legra glæpa, þráttunarglapa, og til
þess að menn taka að efast um það,
sem er deginum ljósara, og fúllyrða
það, sem er dularfyllra en dauðinn.
Einmitt meðan frelsið snýst á þessu
skapahjóli, er fjöndum þess tamastað
leiða það fram á sjónarsviðið, og sýna
mönnum það. Þeir rífa styttuna frá
hinu hálfbyggða húsi: þeir benda á
hið rjúkandi ryk, hina hrynjandi tigl-
steina; hin þægindalausu herbergi, og
hina hræðilegu óreglu á öllu útliti
þess. Og síðan spyrja þeir með hæði-
legri fyrirlitningu, hvar sje að finna
ljóma þann og þægindi, er heitið hafi
verið. Ef slíkt blekkingarþvaður ætti
að verða ofan á, þá mundi aldrei rísa
upp gott hús nje góð landsstjórn í
heiminum.
Ariosto1 segir á einum stað í ritum
sinum laglega sögu af álfi nokkrum,
sem var háður einhvers konar dular-
fullum eðlislögum, svo að honum var
það áskapað, að birtast á nokkrum
tímum ársins í gervi saurugs og eitr-
aðs snáks. Þeir sem nú gerðu eitt-
hvað á hluta hans, meðan hann var í
þessu dulargervi, voru um aldur og
æfi útilokaðir frá allri hluttöku i bless-
un þeirri er hann veitti mönnum. En
þeim, sem ljetu eklti leiðast af hans
viðbjóðslega útliti, og aumkvuðust yf-
ir hann og vernduðu, — þeim birtist
hann á siðan í þeirri ljómandi fögru
mynd, sem honum var eiginleg, fylgdi
hverju fótmáli þeirra, veitti þeim all-
1) L. Ariosto (f. 1474, d. 1533) var frægt
ítalskt skáld.