Þjóðólfur - 22.03.1889, Page 1

Kemur út á t'östudags-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júll.
ÞJÓÐÓLFUR.
Dppsögn skrifleg, bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
LXI. ár^.
Reyk,JaTÍk föstudaginn 22. mars 1889.
Nr. 13.
Verslunarmál (slendinga.
Það, sem mest er því til fyrirstöðu að
hjer geti safnast auður í landinu, er
fyrirkomulagið á verslaninni. Meðan
faktoraverslunin, er leyfð hjer á landi,
þá munum vjer jafnan verða, að segja:
„fátæktin er vor fylgikona“.
Fyrsta stigið var tekið 1854, þegar
verslunin varð frjáls við allar þjóðir, en
næsta sporið er, að gjöra verslunina inn-
lenda.
Það eru ýmsir, sem koma með hrak-
spár um það, að verslunarkeppnin muni
eigi geta orðið eins mikil, ef útlending-
ar verði útilokaðir frá að versla. En í
þessu liggur mikill misskilningur, því
að afnám faktoraverslunarinnar hindrar
útlendinga eigi að kaupa vörur hjer á
landi. Menn eins og Coghill geta keypt
alveg eins og þeir ætla sjer hesta og fje
fyrir peninga. Útlendingar geta keypt
saltfisk eins og þeir vilja.
Þeir geta enn fremur keppt á annan
hátt, sem vjer skulum skýra með dæmi.
Veturinn 1883—84 var maður í Kaup-
mannahöfn, sem sótti um leyfi hjá bæj-
arstjórninni hjer í Reykjavík, til að setja
hjer upp faktorsverslun með bækur og
pappír. En bæjarstjórnin neitaði af því
að hann væri eigi búsettur hjer, og var
það mjög hyggilega gjört. Nú eru hjer
í Reykjavík innlendir menn, sem versla
með bækur og pappír, og af því, að dugn-
aður og hyggni er með, þá er svo gott
Terð t. a. m. á pappir, að hann er nú
orðinn mjög ódýr. Bækurnar eru seld-
ar með sama verði og í ritlöndum. En
af hverju er þetta? Af því, að pappir-
inn og bækurnar eru fengnar frá fýrstu
hendi, og þannig eru það pappírsgjörð-
arniennirnir og bókaútgefendur í útlönd-
um- sem beinlínis keppa á markaðinum
^jer> og eins getur þetta verið í öðrum
verslunarefnum. Það er einmitt þetta,
sem er öllu fremur áríðandi. Kaupmenn-
irnir þurfa að vera svo duglegir, fróðir
og ötulir, að þeir geti fengið vörur sin-
ar frá fyrstu hendi. Ef þeir hafa nokk-
ur efni og nokkurn verslunarfróðleik,
eiga þeir að geta fengið t. a. m. vefnað-
arvörur beint frá verksmiðjunum á Eng-
landi. Pappírsverslunin hjer í Reykja-
| vík sýnir i smáum stíl, hvernig versl-
unin á að vera.
Hver bætir verslanina?
Þvi játa allir menn, að verslunin hafi
batnað mikið, síðan hún varð frjáls. En
| hver hefur bætt verslanina ? Hafa menn
| tekið eptir, að kaupmennirnir í Kaup-
mannahöfn hafi gengið þar í broddi fylk-
ingar? Nei. Það hafa einmitt verið ís-
j lendingar sjálfir. Sjera Jón Þórðarson,
j prófastur á Auðkúlu, átti hlutabrjef í fje-
laginu á Húnaflóa og missti þau, eins og
margir fieiri, en hann sagðist eigi sjá
eptir þeim, því að hann hefði margfald-
lega unnið þau upp á því, sem vöruverð-
ið hefði batnað. Svo að ekki sje farið
lengra en til saltfisksverðsins í sumar, þá
voru það einmitt innlendir kaupmenn,
sem menn áttu hjer að þakka, að verðið J
hækkaði svo að mörgum tugum þús. kr.
skipti.
Siðustu árin hafa kaupfjelögin bætt
verslunina mjög mikið. Þetta er jafn-
vel viðurkennt í blaðinu „Lýð“. Segir
ritstjórinn: „Yjer iátum, að hin seinustu
pöntunarfjelög, hafi það sem af er, heppn-
ast f'urðu vel og hafi stórum afstýrt vand-
ræðum í svipinn, og sýnt töluverða menn- I
ing hjá bændum og samheldni“. Það j
erum vjer sjálfir innanlands, sem mest
gjörum til að bæta verslanina, og það
mundi þegar vera komið miklu betra lag
á hana. en orðið er, ef kaupmenn hefðu
allir verið innlendir.
Innlenda verslunin er það, sem nátt-
úruiögin færa með sjer; fyrir 20—30 ár-
um síðan voru að eins 24 innlendir kaup-
menn, en 1885 voru innlendir kaupmenn
orðnir 56, og þó höfðu nokkrir kaup
menn, t. a. m. Á. Ásgeirsson, Fischer o.
fl. fluttst úr landi einmitt á þessum tíma.
Það hefur verið gangurinn í versluninni,
að kaupmenn hafa byrjað hjer, en þeg-
ar þeir hafa verið búnir að safna hjer
auði, hafa þeir flutt auðinn til útlanda,
og það er það, sem á að hindra.
Danir settu lög hjá sjer 15. jan. 1776
um rjettindi innborinna manna. í ástæð-
um laganna segir: „Sanngirnin krefur,
að landsins börn njóti landsins brauðs“.
Það er einmitt þetta, sem vjer viljum fá
framgengt hjá oss.
England og verslunin.
Þegar fyrst heyrðist um fundarálykt-
un Þingvallafundarins um búsetu kaup-
mmna, sögðu sumir menn: „Ekki er
þetta svona í útlöndum“. Síðan Þjóð-
ólfur skýrði frá lögunum á Norðurlönd-
um, hefur þetta breyst dálitið og nú segja
sumir menn. „Ekki er þetta svona á
Englandi". En sannleikurinn er sá, að
það hefur aldrei verið nein faktoraversl-
un á Englandi. En hins vegar er vert
að sjá það, á hvern hátt Englendingar
urðu hin mesta verslunarþjóð í heimi.
Fyrir daga Cromwells, sem stýrði Eng-
landi í níu ár, frá 1649—58 voru Holl-
endingar hin mesta verslunarþjóð í heimi,
en Cromwell vildi bæði hefna sín á Holl-
endingum fyrir ýmsar mótgjörðir og efla
verslun Englands. Yiljum vjer taka upp
orðrjett úr Yeraldarsögu Páls Melsteðs
sögu þessa máls, en þar segir svo : „Hið
enska parlament gaf þvi út (1651) hin
nafnkenndu farmannalög (Navigationsact).
I þeim lögum var öllum bannað að flytja
nokkra nýlenduvöru frá öðrum heimsálf-
um til Englands nema á enskum skip-
um, en vöruaðflutningar til Englands voru
því að eins leyfðir á útlendum skipum,
að varan væri upprunnin heima í því
landi, sem skipið var frá. Yoru lög þessi
beinlínis til þess gjörð, að efla verslun
Englendinga, en eyða verslun Niðurlend-
inga; því að Niðurlendingar áttu um þær
mundir miklu meiri og betri nýlendur í
öðrum heimsálfum, heldur en aðrar þjóð-
ir, og sátu því nær einir að öllum þeim
vöruflutningum, er þaðan komu, og
græddu ógrynni fjár á þeirri verslun.
Þegar þeim voru nú fyrirmunaðir allir
vöruflutningar á sínum skipum frá ný-
lendum þessum til Englands, þá þoldu
þeir eigi þann skaða. Yar nú reynt, að
fá Englendinga til að nema úr gildi far-
mannalögin“. — Það tókst eigi og lenti
þeim í ófriði Englendingum og Hollend-
ingum; Hollendingum veitti miður og