Þjóðólfur - 07.06.1889, Blaðsíða 1

Kemur út & föstudags-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júlí.
-rrr
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bund-
in viö íiramót, ógild nema
komi til fltgefanda fyr-
ir 1. október.
XLI. árg.
Reyk,jaYÍk fiistiidasinii 7. júní 1889.
Nr. 25.
Samgöngumál.
i.
Eptir Björn Bjarnarson jarðyrkjumann.
Vegir eru fyrir land sama sem æðar
fyrir likama. Vegir eru akbrautir á landi
og fast ákveðnar gufuskipaferðir með
ströndum fram. Komist gufubátshug-
mynd sjera Jens Pálssonar (o. fl.) til fram-
kvæmda, væri það hin besta vegabót
fyrir vesturjaðar landsins. Og fyrirtæk-
ið er svo þjóð-nauðsynlegt, að telja má
alveg víst, að alþingi styrki það að gagni.
Með líku fyrirkomulagi þarf að bæta úr |
samgönguleysinu á öðrum jöðrum lands- !
ins, að svo miklu leyti því verður við
komið. Frá helstu skipstöðvunum á svo
að leggja landvegina um hjeruðin, þar
sem mest not geta orðið að þeim fyrir
byggðina þar í nánd. Samtengingarvegi
milli hjeraða og skipstöðva væri svo gott
að fá, en það dregst líklega fram yfir
aldamótin. Hitt ætti töluvert að geta
lagast á næsta áratug.
Víðlendustu sveitirnar, sem fjærstliggja
frá sjó, eða eiga lengst að skipstöðvum,
þarf að meta mest með landvegina. Sje
Eyrarbakkahöfn ómöguleg fyrir gufuskip,
er land-veganauðsynin einna mest fyrir
suðurjaðars sýslurnar til Rvíkur. Ann-
ars væri sjálfsagt, að benda veginum þar j
til Eyrarbakka. Þar næst eru hjeruðin
upp frá Borgarfirði beggja megin Hvít-
ár, og Hjeraðið á austurlandi. Fyrir
syðri hluta Borgarfjarðar hjeraðanna er
góð skipstöð á Akranesi og líklega við
Mýrar fyrir vesturhlutann. Og byrjað
hefur verið á vegi frá Seyðisfirði upp til
Hjeraðs eystra. Sömuleiðis er spotti bú-
inn af vegi milli Rvikur og Árnessýslu,
enn að mestu í óbyggð.
Hið allra fyrsta, helst þegar í sumar,
ætti að stofna embætti fyrir veggjörða-
sfcjóra (samgöngumálaráðgjafa) — stofna
nýtt embætti með 3—4000 kr. launum —;
það dugir ekki, að láta sig hrylla við
þvi, ef nokkuð á að verða úr „framför-
um Islands“, sem flestir munu þó óska.
Lanclið getur náð öllum þrifum án bisk-
ups, amtmanna og með svo sem hálfu færri
hjeraðsdómurum, en án reglubundinna
vegabóta, án umsjónarmanns og leiðtoga
við allt, sem gjört er til að bæta sam-
göngurnar getur það aldrei náð veruleg-
um framförum eða þrifum. En með því
slikur maður þarf að vera vel menntað-
ur í sinni grein, og embættið kostnaðar-
samt, með því veggjörðastjórinn þyrfti
að hafa mikil ferðalög, má eigi búast við
að fá hæfan mann til þess starfa nema
með ríflegum launum, enda kæmu þeir
peningar þjóðinni að meiri notum, en
mörg önnur embættismannalaun; og væri
því eigi horfandi í kostnaðinn, en ráð
að ná honum upp annars staðar frá, t.
d. með almennum hundaskatti til lands-
sjóðs, 2 kr. af dýri, er koma ætti í lög
frá næstk. nýári (1890) — þvi hin sbip-
uðu ónauðsynlegu embætti verður naum-
ast losast við að sinni.
Nú þegar eru margir menn hjerlend-
ir orðnir vanir vegavinnu, og þarf því
eiginlega ekki að fa annars staðar að vega-
vinnumenn framvegis; en veggjörðafróð-
an mann þarf til að mæla út og áætla
vegina þar sem þeir eru fyrirhugaðir,
sömuleiðis brýr, og sjá um bygging þeirra
m. fl., og það ætti að vera aðalstarf sam-
göngumálaráðgjafans, hins nýja embætt-
ismanns, sem jeg hefi talað um, eins og
að gefa tillögu um, hvað gjöra skyldi
fyrir samgöngurnar árlega, bæði á sjó
og landi.
I næsta kafla skal jeg reyna að sýna,
hver áhrif það mundi hafa á landbiinað-
inn m. fl., ef reglubundið lag kæmist á
stjórn og framkvæmd samgangnanna hjer
á landi.
Landsmálapistlar frá sveitapresti.
1. Löglilýðni. Eitt af hinu marga, sem
oss er ábótavant í, er löghlýðni. Jeg hefi
orðið þess var, að menn eru almennt sár-
grætilega kærulausir með að hlýða laga-
ákvörðunum; það er hvorttveggja, að
menn þekkja ekki hávaðann af hinum
allra algengustu lagafyrirmælum, enda
kæra menn sig ekkert um það. Sjerstak-
lega er það þó meinið, hvað margir af
þeim, sem framfylgja eiga lögum og reglu,
eru frábærlega hirðulausir um það, t. a.
m. hreppstjórar og sveitarstjórnir, sem
hvað mest gætu látið gott af sjer leiða
í þessu efni, eins og þær nú margar
hverjar láta mest illt af sjer standa. Jeg
hefi opt hugsað: „Hvað gagna þessi þörfu
nýmæli, sem alþingi kemur með? þessu
er ekki fylgt nje hlýtt“. Jeg eraðvísu
ekki viða kunnugur, en víða þar sem jeg
til þekki, er hraparlegt skeytingarleysi
meðal sveitarstjórna með að framfylgja
lögum, eins og að sjá um, að lagabrot
hljóti refsingu. Hylmingar og brot hald-
ast í hendur, og kemur þetta Ijóst fram
í því, er jeg heyri fjölda marga kvarta
um, hvað erfitt er opt að fá menn til að
bera vitui fyrir dómi samkvæmt þvi, er
þeir þess utan hafa fullyrt og fjölyrt um,
og hafa sagst þá jafnvel ekkert vita.
Eins og menn kæra sig lítið um, þótt
þeir brjóti lög og hylmi lagabrot, eins
hugsa menn hins vegar ekkert um það,
að fá lögum, sem eru óhagkvæm í ein-
hverju, breytt til batnaðar á lögl. hátt; þá
þykir nær að brjóta. Opt heyri jeg það er
viðkvæðið, þegar vandað er um brot á
lögum og hylmingar: „Þetta gera em-
bættismennirnir i Reykjavík, þar sem
þeir kaupa hiklaust og vísvitandi, skotna
æðarfugla, og allt er látið gott heita, ef
þeir eru kallaðir „pokaandir". Ritstjór-
inn getur ef til vill sagt eittkvað út af
þessu, þótt það mundi kosta langt mál,
ef hrært væri rækilega upp i sliku.
Út af þessu vildi jeg taka fram: Oss
er lífsnauðsynlegt að fá komið inn hjá
þjóð vorri meiri, langt um meiri og siðferð-
islegri löghlýðni og lögfylgi; fá aukið
virðingu fyrir rjetti og skyldum. For-
sprakkar í þessu ættu að sjálfsögðu, að
vera prestar vorir og allir kennendur
æskulýðs og alþýðu; enn fremur blað-
stjórar og allir hærri embættismenn ; og
eins og nú á stendur væri það sjerstak-
lega gleðilegt og þarft, ef einhverjir
góðir menn, af hvaða flokki sem er, vildu
manna sig upp og berjast sjerstaklega
fyrir lagfæringu á þessu.
i Reykjavík að v<u-a hlifuðstaður ís-
lands? Það kann að virðast svo, sem
þessi spurning sje óþörf, með því nú sje