Þjóðólfur - 21.02.1890, Page 1

Kemur út á föstudög-
um — Yerð árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —.
Borgist fyrir 15. júli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bundin
við áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
XLII. árg. Reyk.javíb, föstudaginn 21. febr. 1890. Nr. 9.
Kaupfjelög vor.
(NiJurl.). Kaupfjelög vor láta, sem kunn- I
er, umboðsinann sinn selja fyrir sig
íslenskar vörur erlendis, en ekki höfum
vjer sjeð, að slíkt eigi sjer stað í út-
lendu kaupfjelögunum.
Að kaupfjelögin láta þannig selja ís-
lenskar vörur í útlöndum fyrir eiginn
reikning hefur reynst mjög vel og hef-
ur ýmsa kosti. Yfir höfuð munu fje-
iagsmenn hafa fengið fullkomlega eins
mikið fyrir þær, eins og hjá kaupmönn-
um, og opt meira. En það sem mest er
í varið í þessu efni, er að í fjelögunum,
sumum að minnsta kosti, komast menn
ekki að með vonda vöru, og nákvæm-
lega gerður munur á verði vörunnar eptir
gæðum, einkum á fjárverði að haustinu.
Það er t. d. fróðlegt að sjá í skýrslu um
kaupfjelag Dalamanna, að verðið á 95
pd. þungri kind varð 12 kr. 19 a., en
því þyngri, sem kindin var, því hærra
varð verðið á hverju pundi, svo að t. d.
fyrir 150 pd. þunga kind fengust 27 kr.
43 a., og fyrir sauð, sem var 168 pd. að
þyngd, fengust 32 kr. 55 a., náttúrlega
að öllum kostnaði frádregnum. Slíkur
verðmunur fæst hvergi annars staðar hjer
á iandi.
En verðmunur á vörum eptir gæðum
kennir mönnum vöruvöndun og er hið
eina ráð. sem dugir til að útrýma vondri
vöruverkun, sem hingað til hefur allt of
víða spillt fyrir íslenskum vörum, af því
að kaupmenn hafa eigi gert nægan verð-
mun á þeim eptir gæðum og þannig al-
þetta banvæna eitur í islensku versl-
uninni.
Auk allra annara kosta við kaupfje-
lagsverslunina, eykur hún samkeppni;
bæði innlend vara, t. d. fje að haustinu,
kemst 1 hærra verð, og kaupmenn fara
S0]j3. vörur sinar rQ©ð lsögra vcröi 011
ella, svo að jafnv0l þ©ir, som ekbi ©ru í
kaupfjelögunum, hafa hag af þeim og
taka þannig fisk á þurru landi.
Yjer leiddum rök að því í siðasta bl.,
að kaupmönnum er ómögulegt, að geta
látið landsmenn fá útlendar vörur með
jafngóðu verði, eins og kaupfjelögin, en
þetta er þo auðvitað undir því komið,
að kaupfjelögin hafi mikla verslun. Því
meiri verslun, sem þau hafa, að því betri
kostum kemst umboðsmaður þeirra í vöru-
kaupum fyrir þau. Það eru flestir svo
verslunarfróðir, að þeir viti það og sjái,
að t. d. sá, sem kaupir mörg þúsund
tunnur af korni í einu, getur fengið betra
verð á hverri tunnu, en sá, sem ekki
kaupir nema 100 tunnur. Þess vegna
er meðal annars áríðandi, að kaupfjelögin
nái sem mestri verslun undir sig og hafi
öll sama umboðsmanninn erlendis tilvöru-
kaupa og til að selja íslensku vörurnar.
Það er torvelt að segja, hve miklu
verslun kaupfjelaganna nemur á ári nú
orðið, því að um það vanta skýrslur, en
svo mikið er víst, að hún gæti verið marg-
falt meiri, ef landsmenn legðust á eitt
að efla kaupfjelögin. Eptir því, sem ætla
má, eru fluttar árlega til landsins vörur
fyrir 6 miljónir króna. Ekki væri það
mikið, þótt kaupfjelögin næðu undir sig
þriðjungnum af því, en það næmi þó 2
miljónum króna. Ef þau hefðu svona
mikla verslun og hefðu öll sama um-
boðsmanninn, má geta nærri, að hann
kæmist að svo góðum kaupum á vörum
erlendis, sem unnt væri.
Vjer höfum nú borið kaupfjelög vor
saman við útlendu kaupfjelögin og með-
al annars sýnt fram á ýmsa kosti þeirra.
Nú skulum vjer gefa hverjum sem vill,
kost á að komast að i blaði voru með
það, sem hann kann að hafa móti kaup-
fjelögunum; munum vjer svo síðar hug-
leiða mótbárur manna gegn þeim og at-
huga, að hve miklu leyti þær hafa við
rök að styðjast.
Minnisvarði
yfir Jón Sigurðsson á Gautlöndum.
Þrir menn í Þingeyjarsýslu hafa sent
út boðsbrjef um samskottil minnisvarða
yfir Jón Sigurðsson á Gautlöndum. Það
eru þeir alþm., próf. Árni Jónsson á Skútu-
stöðum, Haraldur Sigurjónsson á Einars-
stöðum og Steinþór Bjarnarson á Hellu-
vaði. Ætlast þeir til, að minnisvarðinn
sj e reistur á leiði hans og óska, að sam-
skotin sje send sjer „fyrir lok júlímán-
aðar næstkomandi með greinilegu nafni,
stöðu og heimili gefenda. Munu þau á
sínum tíma verða auglýst í dagblöðunum",
segir í boðsbrjefinu.
Það þarf ekki að efast um, að þessu
boðsbrjefi verði vel tekið um land allt
og að menn verði almennt fúsir að gera
sitt til að heiðra minningu jafnágæts
manns, eins og Jón Sigurðsson á G-aut-
löndum var, með því að reisa honum veg-
legan minnisvarða.
Best ætti við, að þeir, sem þetta boðs-
brjef hefur verið sent, og aðrir, sem
finna köllun hjá sjer til þess, veittu sam-
skotunum viðtöku hver í sinni sveit og
sendu þau síðan forstöðumönnunum. Á
þann hátt ganga samskotin greiðara, en
ef hver gefandi á að senda gjöf sina til
þeirra. Vjer viljum þvi vekja athygli
manna á auglýsingu síðar í blaðinu um,
að samskotum verður veitt viðtaka á
skrifstofu Þjóðólfs.
I sambandi við þetta viljum vjer leiða
athygli forstöðumannanna að eptirfylgj-
andi grein, sem vjer höfum meðtekið frá
merkum manni. Málið er þess vert, að
tillögur hans sjeu vandlega hugleiddar.
Minnisvarðar.
Eins og nú stendur, er verið að stofna
til samskota til tveggja minnisvarða, sem
sje yfir Jón Sigurðsson alþm. frá Grautl.
og Kristján skáld Jónsson. Það er von-
andi, að menn bregðist vel við samskot-
um þessum. Einkum má ganga að því
vísu, að þjóð vorri muni kært, að reisa
Jóni sál. hinn veglegasta minnisvarða.
En það eru miklar líkur til, að sam-
skot í þessa stefnu fari smátt og smátt
í vöxt; einkum þar eð svo fáum vorra
helstu merkismanna hafa verið reistir
bautasteinar.
Að reisa helstu mönnum þjóðarinnar
minnisvarða hefur ekki svo litla þýðingu;
því að það er hvöt fyrir eptirkomend-
urna til að leggja fram krapta sína, þeg-
ar þeir sjá, að þjóðin kann að meta þá
menn, er varið hafa kröptum sínum í
hennar þjónustu.
En hvar eiga minnismerkin að standa ?
Og hverjir eiga mestu að ráða um það?
Hingað til hafa frumkvöðlar samskot-
anna til minnisvarðanna ráðið mestu eða
öllu um það. Þar af leiðandi standa