Þjóðólfur - 02.12.1892, Qupperneq 2

222
maður gort en Gröndal, og liafi nokkurt
ísl. skáld slegið nótur, sem slá önnur skáld
eins og með andlegu rafmagni, þá finnst
mér það sé liann. í sundurlausu máli liafa
og fáir ritað eins ljómandi mál. Þcgar
slíkir rita íslenzku og þeim tekst upp get
eg ekki liugsað mér mál hinna ódauðlegu
guða inndælla og fegurra. Eu nóg um
þetta. Berið dr. Finni kæra þökk frá
þjóðinni og biðjið hbskólahennarann að
halda fram sömu fögru þjóðrækni við al-
þýðu landa sinna, sem hann hefir byrjað.
Annars er yndi að sjá, hversu góðum rit-
um í nálega öllum greinum hefur fjölgað
hjá oss þessi síðastliðnu 10 ár.
Matth. Jocliumsson.
Viðauki við
„Uppástungur um sauöfjármörk“.
(Sbr. 42. og 43. tölubl. „Þjóöólfs'1 þ. á.).
Eins og markabreytinga-tillögurnar hafa komið
fram hingað til, hafa þær cinn galla mjög ísjár-
verðan, hann cr sá: að engin trygging er fyrir jiví,
að eklci verði sama, eða mjög líkt, yfirmark á báð-
um eyrum hjá nágrönnum eða á Jieim hæjum, sem
fjársamgöngur hafa. Og Jmð er eínmitt hætt við,
að Jietta kæmi opt fyrir, þar sem engin tilhreyting
er á yflrmarki jieirra nema á öðru eyranu, en er
Jiar líka reglulaus. En þar af leiðir, að þegar
skilja þarf kindurnar, verður í hvert sinn að reka
þær inn, þreifa eptir undirbeni á vinstra eyra og
draga svo i sundur, í stað þess að ganga á milli
í haganum og aðskilja þannig, sem hægt er, þegar
yfirmörkin þekkjast í suudur tilsýndar. Því ekki
er við að búast, að smalamenn þekki kindurnar í
sundur í sjón, svo áreiðanlegt sé. Þeir eru náttúr-
lega mis-glöggir og stundum nýkomnir i vistina
(sem gera má ráð fyrir að verði enn optar, þegar
búið er að leysa vistarbandið). Auðvitað gerir
þetta lítið til á afskekktum eða landríkum jörðum,
þar sem fjársamgöngur eru litlar eða sjaldan smal-
að. En hitt er nú hið almenna, að fé gengur sam-
an og veitir ekki af að hver hafi iðuglega gætur
á sínu, svo það fari ekki á flæking. Og alstaðar
þar veldur þetta ósegjanlega miklum erfiðleikum og
tímatöfum, hnjaski á fé og, ef menn hlifast við
þetta, megnustu óslálum innan sveitar. Og það
getur náð lengra, þvi að i nágranna-Bvcitum geta
margir orðið sem eiga sammerkt nema aö einu
undirbeni. Þetta hlýt.ur að verða tíðara eptir
markahreytinguna en áður, og misdráttur þá lika
þeim mun tíðari; því enginn mun í alvöru ímynda
sér, að aðgætni manna aukist við markabreyting-
nna. í stuttu máli er hætt við, að innanhéraðs
fjárskil verði svo margfalt meiri vandkvœðum
bundin eptir en áður, að það geri meira en vega
upp á móti því, sem utanhéraðs fjárslnl verða auð-
veldari. Það gæti jafnvel, þegar svo bæri undir,
valdið tortryggni og ástæðulausri grunsemi; enda
verður því ekki neitað, að með auknum námerking-
um er óráðvöndum gert hægra fyrir.
Að miklu leyti má samt komast hjá þessum ó-
fógnuði með dálitlum viðauka við markabreytinga-
tillöguna, nfl.: að eins og sýslum og hreppum er
ætlað ákveðið mark á hægra eyranu, eins sé hverj-
um bœ i hreppnum œtlað ákveðið yfirmark á
vinstra eyranu, og séu þeim bæjum, sem minnstar
samgöngur hafa, ætluð líkustu mörkin, að því leyti
sem við þarf. Með þessu móti verður lika meining í
tillögunni, þá verður hún skipulegt markakerfi
(system), í stað þess, að nú er hún hvorki heilt né
hálft, og er mesta furða, að þeir „Haukur i horni“
og aðrir meðmælendur markabreytinganna hafa
ekki hugsað út i það, heldur hætt á miðri leið. Það
er nú vitaskuld, að á þessu eru lika gallar, en þeir
eru þó skárri, þvi hugsanlegt er, að úr þeim megi
bæta. Pyrsti gallinn er: að enginn búlaus maður
getur þá átt sjálfstætt mark. En þá er okki ann-
að, en að fá leyfi einhvers bónda til að nota yfir-
mark hans og aðgreina með undirbeni. Anuar
gallinn er: að sá, sem flytur búferlum, verður að
skipta um mark.
Nú ætlast „Haukur“ til, að hann marki upp hægra
eyrað á öllu sinu fé, þegar með þarf, og hvað er
þá vinstra eyranu vandara um? Uppmárkanir eru
víst jafnmögulegar og jafnfagrar (!) á báðum eyrum.
Sumir viija nú raunar ekki hafa þær og telja þær
með illri meðferð á skepnum — og því skal sizt
neita. — En þeir vilja að ákveðið sé, að mark
þess, sem flytur úr sveit, megi ekki þar upp taka
næstu þrjú ár, svo að kindum hans, sem á flæking
kunna aö komast, verði haldið til skila að hans
fyrra heimili, og hann þurfi ekki annað en vitja
þeirra þangað. Kaunar getur þctta stuudum orðið
meiri hrakningur á fénu en nú þarf að eiga sér
Btað. En látum það samt gott heita, og ekki kem-
ur það í bága við bœjarmarkið: Burtfarandi get-
ur sarnið við eptirmann sinn um aðgrciniug með
undirbeni meðan með þarf. En auk búferla eru
líka margir, sem kaupa fé til lífs úr öðrum sýslum
og sveitum og það fé getur sloppið. Yerður þá
að halda þvi til fyrri eiganda, nema það sé upp-
markað, brennimerkt eða auðkennt á einhvern hátt.
1 því tilliti verður þá alveg eins ástatt eptir marka-
breytinguna, eins og nú er. Hún gctur ekki, þó
hún sé ljós og einföld i sjálfu sér komið í veg
fyrir ýmsan rugling, nema með uppmörkunum;
það kefur „Haukur" séð. Og jafnvel þó þær verði
gerðar að reglu — sem lítt er æskilegt — þá
getur það opt komið fyrir, að þeim verði ekki við-
komið, enda þó ekki sé gert ráð fyrir, að maður
flytji úr sýslunni í vor og í hana aptur að vori,
sem þó getur lika komið fyrir. Hvernig sem að
verður farið, mun reka að þvi, að menn verða opt
að grípa til þeirra aukaráða, sem nú tíðkast. En
slíkt kemur hvergi í bága við bæjarraarkið. Þriðji
gallinn á bæjarmarkinu er sá: að í stórum hrepp-
um verða yfirmörk of fá. En eigi er örvænt að
finna megi ný yfirmörk, og er „Hauki“ vel treyst-
andi til þess; hann gerir hvort sem er, ráð fyrir
allmiklum sœringamörkum, og þar eru margar til-
breytingar mögulegar, allt upp að marki útilegu-
mannsins, sem lýst er í visunni:
„Þrírifað í þrístýft er
og þrennar rifur ofan í hvatt“.
Lítist mönnum ekki á þetta, þá má grípa til
þess, að skipta stóru hreppunum í markahéiuð,
eins og „Haukur“ vill skipta stóru sýslunum. Að
vísu verður „systemið" flóknara við allar þess konar
aukaskiptingu; en frágangssök mun hún ekki vera,
ef menn að öðru leyti komast að þeirri niðurstöðu,
að breytingin sé til bóta.
En þó eg álíti markabreytingatillöguna ólíku
aðgengilegri með bæjarnafninu en án þess, þá dett-
ur mér samt ekki i hug að ætla, að eg hafi gert
hana svo aðgengilega, að ekki þurfl meira ef duga
skal til þess, að menn fari almennt að biðja um
þingsályktunina, sem „Haukur“ gerir ráð fyrir.
Br. J.
Doktórinn í duggarapeysu.
„Sannleikanum verður hver sárreiðastur" má
segja um dr. Jón Stefánsson í Höfn, cptir því sem
ráða má af höf'uðórum hans í „ísafold“ í fyrra dag.
Hann berst þar um á hæl og hnakka og eys yfir
oss fákænlegum fúkyrðum út af ummælum vorum
í „Þjóðólfi11 (45. tölubl.) um hið dæmalausa, fagur-
fræðilega andans fóstur, er hann gat af sér í síð-
asta Skírni. Hverjum tekur sárt til sinna. En
doktórinn hefði náð betur tilgaugi sinum í þessari
svonefndu vörn sinni, ef hann hefði ritað nokkru
stillilegar, og ekki orðið sér til minnkunar með
ritliætti sínum, sem er nokkuð ódoktórslegur og
lítt sæmandi skynsömum, lærðum manni, er mörg
ár hefur verið utanlands og líklega lært þar frem-
ur gott en illt, sitjandi sí og æ við vizkubrunninn
innan um andaus mestu rnenn, hendandi á lopti
molana af borðum þeirra, tyggjandi þá í graut, og
berandi þá svo á borð fyrir íslenzka alþýðu í Skírni.
Það er því engin furða, þðtt dálítill gorgeir sé í
doktórnum af speki sinni, enda er svo að sjá af
fyrirsögn greinar hans, að enginn hér lieima, sem
ekki hcfur siglt yfir pollinn og lært þar fögur
fræði, sé bær um að dæma það, sem hann sjálfur
— meistarinn — ritar. Mikil er vizka doktórsins,
piltar! Nú skulum vér sjá, hvað hann hefur hrak-
ið í ritdómi vorum með þessari ísafoldargrein sinni.
Ekki eina einustu setning. Bara brigzlyrði út í
loptið og ekkert annað. Hann er ávallt að stagast
á þvi, að ritdómurinn í „Þjóðólfi“ sé nafnlaus.
Veit þá doktórinn ekki, að ritstjórnargreinar eru
jafnan nafnlausar, að minnsta koBti í íslenzkum
blöðum. Enginn annar en vér höfum skrifað rit-
dóm þennan og vér blygðumst oss ekkert fyrir
hann. í rauninni var hann allt of vægur og
mörgum stórvitleysum í ritgerð doktorsins slepptum
vér með vilja, en það er velkomið, að vér brjótum
hana betur til mergjar siðar (ef nokkur mergur
væri í henni).
Doktórinn ber á móti því, að lýsiugarnar á
Karl Bleibtreu séu tvær, en hver heilvita maður,
sem les Skírni með atkuga, getur sannfærzt um,
hver okkar hefur þar réttara að mæla. Þó kastar
tólfunum, þá or doktorinn i þesBari ísafoldargrein
sinni, ætlar að telja mönnum trú um, að vér höfum
skirpt (!) á J. P. Jacobsen í ritdómnum. Ósköp er
orðavalið smekklegt. Það er bara „fint“. En svo
viljum vér skora á doktorinn að sýna fram á með
gildum rökum, hvar vér höfum skirpt á Jacobsen i
ritdómnum. Sannleikurinn er, að vér metum Ja-
cobscn mjög mikils, og oss hefur aldrei komið til
hugar að kallmæla lionum, en oss gramdist að sjá,
hversu doktórinn sullaði kryddmeti sínu saman við
hjá Hansson. Eða hyggur doktórinn, að það sé
sama að niðra einhverjum höfundi og niðra þeim,
sem rita klaufalega um hann(!)? Hún er einkenni-
Iega skarpleg þessi „lógik“ doktórsins, alveg sams-
konar eins og sú skarpa dómgreind hans, er lýsir
sér svo vandræðalega-barnalega, nálega í hverri
einustu setningu i bókmenntaritgerðinni hans.
Ekki dugar heldur að berja það blákalt fram,
að dr. hafi í þessari ritgerð látið höfundana segja