Þjóðólfur - 26.07.1895, Síða 1

Árg. (60 arkir) kostar 4 kr
Erlendis 5 br.— Borgist
tyrir 15. júlí.
Dppsögn, bnndin við áramöt.
ógild nema komi tilútgefanda
fyrir 1. október.
ÞJÖÐÓLFU R.
XLYII. árg.
Öfug blaðamennska.
ísland er fátækt, fámeant land. —
Menn eiga ekki efni til þess að kaupa
nema það sem nauðsynlegt er til lífsins,
og örlítið af því, sem kallazt getur mun-
aður, á þessum afskekkta hólma. Meun
hafa hér lítil ráð til þess, að kaupa það
sem er einskis vert. Uppeldi lýðsius er
víðast hvar í höndum foreldra og presta,
því vér erum ekki nógu ríkir og búum
ekki nógu nærri hver öðrum til þess að
hafa almenna skóla. Aðaluppeldismeðal
þjóðarinnar um þau málefni, sem almenn-
ing varðar, eru blessuð blöðin. Þau koma
sjaldan út, og eru ekki umfangsmikil. —
En þó er það ekki þetta, sem er einkenni-
legast við blaðamennskuna á íslandi.
Það einkennilegasta er, að hér geta
þriflzt blöð, sem alstaðar annarstaðar um
siðaðan heim mundi verða bægt út úr húsi
hvers einasta manns. sem hugsar með
alvöru um málefni sinnar eigin þjóðar.
„ísafold11 er, eins og nú stendur, sýnis
blað þeirrar blaðamennsku, sem eins og
af ósjálfráðri náttúruhvöt velur sér að ölí-
um jafnaði rangt mál að verja og sækja.
Sumir málstaðir eru fyrir fram dæmdir
til þess að álítast rangir af hverjum rétt-
látum manni. Þannig er t. a. m. óhætt
að fullyrða, að almenningsdómur mun hlífð-
arlaust sakfella að lokum hvern mann, sem
vefst íyrir og bælir niður tilraunir sinnar
eigin þjóðar til þess að ná undan erlend-
urn yíirráðum því sjálf'ræði um eigin
hagi, sem henni ber að guðs og manna
lögum, og að enginn getur til lengdar gerzt
verndarriddari og hlífiskjöldur ábyrgðar-
lausrar, hlutdrægnis-ofsóknar gegn saklaus-
um mönnum, án þess að verða opinber
mótstöðumaður þess, sem almenningur álít-
ur rétt.
Það er nú orðið augljóst öllum, hverju
umgin hryggjar „ísafold“ liggur i þeim mál-
um, sem varða frelsi íslands, eða þar sem
réttlætistilfinning almennings er á eina
hlið en gjörræði pólitiskra andstæðinga
landsins á hina. Það er heldur ekki leng-
ur hulið neinum, að tryggðin við eiginn
málstað er svo veik og stopul hjá þessu
málgagni alls óvinafagnaðar, að varlega er
treystandi á það fyrir sjálfa þá, sem njóta
Beybjavík, íostudaginn 26. júlí 1895.
nú fylgis þess. Ef tii vill þarf ekki að
blása mikið á móti, til þess að „ísafold41
snúi við blaðinu og gerist öðrum sterkari
straumum fylgjandi um hríð. En slíkt er
nú ekki svo mjög að furða, þar sem sann-
færing manns og pólitisk ráðvendni er á
sölutorgi. Það sem og Iengst mundi að
leita dæmis til, er hin andlega fátækt
blaðsins.
Það er dæmalaust í sögu allrar blaða-
mennsku á þessu laudi, að nokkurt blað
hafi í raun réttri leikið slíkan feluleik,
þegar komið hefur til þess að færa rök
fyrir málstað, réttum eða röngum, sem
„ísafold". Það liggur nærri að veita viti
og víðsýni manns alla viðurkenning, þótt
hann virðist ekki hafa á réttu máli að
standa. Það er næstum því opt og tíðum
skemmtilegt að fyrirgefa manni, sem ver
og sækir með snilld, þótt hann af einhverj-
um ástæðum flytji mál, sem almennur rétt-
lætisdómur getur ekki verið samþykkur.
En þegar hlutdrægni og rangsleitni hefur
ekkert annað að bera fyrir sig en aud-
legan vanmátt, umsnúnar hugsanir og
skrípisstýl, er ekkert unnt að mæla til
bóta. Það er að sönnu margheyrt meðal
sjálfkjörinna fylgismanna „ísafoldar" og
þeirrar stefou, sem hún þjónar, að „stýil-
inn sé þó alltaf aðdáanlegur“. „ekki sé að
efast um lipurðina, vitið og fjölbreytilega
þekkingu“, þótt eitthvað kynni sem sé að
vera bogið með sannfæringuna. En miklir
dauðans einfeldningar mega þeir menn
vera, sem halda, að þeir geti einokað heil-
brigða skynsemi íslendinga og fegurðar-
tilfinningu, að þeir sjái ekki afkáragerfið,
sem þetta hið auðvirðilegasta allra stjórn-
arblaða klæðist í. — Ef átján-atkvæða-
þvæla „ísafoldar“ er góður stýll, og flótti
hennar fyrir skynsamlegum rökum er vit,
þá er vandalítið að vinna viðurkenning
fyrir ’olaðamennsku á íslandi. En því fer
betur, að fæstir munu nú vera bliudir
fyir verðleikum þessa blaðs. — Það er skilj-
anlegt, þótt fáliðaðir flokksmenu „hálf-
dönskunnar“ hér á landi vilji halda hæfi-
leikum þess fram, meðan blaðið stendur
eitt uppi öllum gerðum þeirra til varnar,
en hitt er öll furða, að þeir skuli ekki
útvega sér skárra málgagn, sem auðveld-
ara er að verja og verjast með. Tilraun-
Nr. 37.
in til þess að yngja „stýlinn" upp hefur
tekizt iila, og allur þorri manna mun orð-
inn saddur á þeim réttum, sem „ísafold"
ber á borð; það er einungis vaninn, sem
hún hangir á,
Blaðið er eitt af þeim, sem enginn
maður vildi bera ábyrgð á gegn refsidómum
aimennrar réttsýni og smekks, þegar fram
líða stundir, og þjóð vor fær þá menning,
sem hvorki „ísafold" né þröngsýnum
smjaður-bræðrum hennar mun takast að
tefja fyrir til langframa.
^ 8.
Samgöngumálið á þingi.
Nefnd sú, er valin var til að íhuga
samgöngumálin (Valtýr Guðmundsson, Jens
Pálsson, Jón Þórarinsson, Klemens Jóns-
son, Skúli Thoroddsen), hefur kornið fram
með frumvarp þess efnis, að landssjóður
kaupi eimskip, er sé að minnsta kosti 600
smálestir „netto“ að stærð og hafi farþega-
rúm fyrir að minnsta kosti 60 manns í 1.
farrými (káetu) og 40 í 2. farrými, sé allt
yfirbyggt og hafi að minnsta kosti 11 mílna
hraða á sjöttungi sólarhrings. Skipinu á
að fýlgja lítill eimbátur, er nota má til
flutninga frá og að skipinu á höfnum. Til
þess að kaupa slíkt skip, má verja allt að
350,000 kr. Skipinu á að sigla milli ís-
lands og útlanda og kringum strendur
landsins samkvæmt ferðaáætlun, er alþingi
samþykkir. Kaup á því og útgerð þess
skal falin á hendur farstjóra undir yfir-
umsjón tveggja fargæzlumanna, er alþingi
kýs í sameinuðn þingi til tveggja ára í
senn, en landshöfðingi skipar farstjóra
samkvæmt tillögum fargæzlumanna. Á far-
stjóri að annast ráðningu skipverja á skip-
ið, farþjóna á skrifstofur sínar og far-
greiðslumenn á þeim stöðum, er þurfa þyk-
ir. Hann ákveður og farmgjald og farm-
eyri, verð á vistum og öllu, er þar að
lýtur. Hann skal og semja nákvæma reikn-
inga yfir tekjur og útgjöld skipsins á hverj-
um ársfjórðungi. Laun hans séu 4000 kr.
á ári, auk 4°/0 af öllum fargjöldum og
farmeyri skipsins, en fargæzlumenn eiga
að hafa 600 kr. þóknun hvor á ári.
Frumvarp þetta var rætt við 1. umr.
í neðri deild 22. þ. m. og mælti flutnings-