Þjóðólfur - 24.02.1899, Blaðsíða 2

34
um, að flestum unnendum ísl. sagnfræði að fornu
pyki sem mér ánægja og uppbygging að hug-
leiða þetía skarpa, lipra og vandaða rit, því frem-
ur sem menn betur skilja og eru fróðir í hinu
stórmerkilega sagnakerfi, er vér köllum Sturl-
ungu, en fyrrum var kallað »íslendingasögur«.
t Matth. yochumsson.
Frá útlöndum
hafa borizt nýjar fréttir með ensku botnverplun-
um, í blöðum er ná frá 5—14. þ. m. Helztu
tíðindin er viðureign Bandamanna og uppreistar-
manna á Filippseyjum. Aguinaldo foringi upp-
reistarmanna hefur sagt Bandamönnum stríð á
hendur, og að kveldi dags 4. þ. m. hófst orusta
mikil á ýmsum stöðum í senn, allskamt frá Man-
ila, og stóð bardaginn alla nóttina, þótt nokkurt
hlé yrði á sakir myrkurs. Eptiri3 klukkustund-
ir voru uppreisnarmenn hvarvetna á flótta reknir,
þrátt fyrir allmikinn liðsmun, því að talið er,
að 13000 Amerlkumenn bafi tekið þátt í orustu
þessari gagnvart 20,000 uppreistarmönnum, en
Ameríkumenn voru miklu betur búnir að skot-
vopnum, enda hjálpuðu herskip þeirra til, og
skutu stórskotum á vígi uppreisnarmanna við sjó
fram, og gerðu sprengikúlur þeirra voðalegan usla.
Sagt er, að 4000 uppreistarmenn hafi fallið í þess-
um bardaga, en aðeins 56 af Bandamönnum,
auk 3 hershöfðingja, en 8 hershöfðingjar og 200
manns særðust. Llk uppreisnarmanna lágu í svo
þéttum hrúgum hingað og þangað, að naumast
varð þverfótað fyrir mannabúkum, og á hrís-
grjónaakri einum voru t. d. 180 manns dysjað-
ir í sömu gröfinni. Eptir þessar ófarir er svo að
sjá sem Aguinaldo hafi viljað friðmælast eða fá
vopnahlé, en Otis yfirforingi Bandamannahersins
þar á eyjunum svaraði þeim tilmælum svo, að
hann hefði ekkert við Aguinaldo að tala, og vildi
ekkert við hann semja. Mun hann ætla sér að
ganga svo milli bols og höfuðs á uppreisnarmönn-
um, að eigi þurfi að óttast þá framar. — Þingið
í Washington samþykkti 6. þ. m. friðarskilmálana
við Spánverja með 57 atkvæðum gegn 27, svo
að þar voru að eins3 atkvæði umfram 2/3 hluta,
er til löglegrar samþykktar þurfti. Var mælt, að
atburðirnir á Filippseyjum hefði hert á sumum
að samþykkja skilmálana, þótt margir væru ekki
sem ánægðastir meðþá. En 10. þ. m. skrifaði forset-
inn Mc. Kinley undir, oghefur jafnframt boðið að
taka skuli nú til óspilltra málanna til að bæla
niður uppreisnina á Filippseyjum fyrir fullt og allt.
— A þingi Bandamanna hefur það komið í ljós,
að fjárhirzla ríkisins er komin í r59 miljón doll-
ara sjóðþurð, sakir ófriðarins við Spánverja, auk
hinna 20 miljóna, er þeir eiga að greiða Spán-
verjum fyrir Filippseyjar.
Af Dreyfusmálinu er fátt nýtt að segja, en
ásakanir Beaurepaire’s gagnvart sakamáladeild ó-
gildingarréttarins, er áður hefur verið getið um,
hafa reynzt með ölluósannar, og ekki annað en
rógur einn, og hefur hann fengið þungar ávítur
fyrir allt saman. Þó er svo að sjá, sem þessi á-
burður hans um hlutdrægni dómaranna f saka-
málsdeildinni hafi orðið til þess, að stjórnin lagði
fyrir þingið lagafrumvarp um, að endurskoðun
Dreyfusmálsins skuli framkvæmd af öllum
ógildingaréttinum í einu lagi, en ekki að
eins af sakamáladeildinni einni, og þetta
var samþykkt eptir allharða mótspyrnu á þinginu
með 332 atkvæðum gegn 216. Una meðhalds-
menn Dreyfus breytingu þessari allilla, og segja,
að öllum sanngijnis- og réttlætis frumreglum
sé misboðið með sllku fyrirkomulagi. En stjóm-
in hélt því fast fram, að þetta væri bráðnauðsyn-
legt til að spekja þjóðina og hrinda öllum grun
um hlutdrægni af dómurum sakamáladeildarinnar.
En það euginn efi á, að endurskoðun málsins
gengur Dreyfus síður f vil við þessa ráðstöfun,
J)á er svo margir eiga um mál hans að fjalla, þar
á meðal ýmsir, er jafnan hafa spomað gegn end-
urskoðuninni af öllum mætti.
Enn á ný er komin fregn um Andrée og
félaga hans, ekki að þeir séu fundnir lifandi -
heldur dauðir, nálægt Kramoyarsk í Sfberíu
norðaustanverðri 7. þ. m. Hafa þarfundizt eins-
konar leifar af loptfari og lík 3 manna þar hjá
auk ýmiskonar verkfæra. Ætla menn, að þetta
sé Andrée og félagar hans, er þar hafi látið líf
sitt. Hefur Reuterskjöld, sendiherra Svfa í Péturs-
borg, fengið hraðskeyti um þetta frá landstjóran-
um í Austur-Síberíu, er kveðst hafa sent náma-um'
sjónarmenn til að rannsaka þetta nánar. Hvort
sem þessi fregn reynist rétt eða ekki, þá eruvíst
allir orðnir úrkulavonar um Andrée úr þessu.
Veturinn hefur verið ómunalega harður í Norður-
Ameríku austanverðri, og snjókoman svo mikil,
að samgöngur hafi algerlega teppzt víða. Nokkr-
ir menn hafa frosið í hel af kuldanum.
Látinn er 6. þ. m. úr hjartaslagi Caprivi
greifi,fyrrum kanzlari Þýzkalandskeisara ogeptirmað
ur Bismarks (1890—94) 68 ára gamall; ernfrem-
ur er dáinn' Alfred erfðaprinz af Sachsen-Coburg-
Gotha, sonarsonur Viktoríu drottningar og einka-
son hertogans af Cambridge, að eins 25 ára gam-
all.
I blöðum frá Grimsby eru allharðar ásak-
anir gagnvart Danastjórn út af því, hvernig hafi
verið farið með enska fiskimenn (botnverpla)
á Færeyjum sunnudaginn 5. þ. m. Fallbyssu-
báturinn danski, sem þar er nú kominn til vam-
ar, handsamaði þann dag 23 brezk fiskiskip inn
á höfn eða í landhelgi á Fuglafirði þar í eyjun-
um, og höfðu þau öll vörpur innanborðs, en sam-
kvæmt lögum, er gengu í gildi 1. þ. m. varðar
það sektum. En botnverplarnir báru fyrir sig,
að þeir hefðu leitað hafnar sakir óveðurs. Fall-
byssubáturinn skipaði þessum 23 að fylgja sér til
Þórshafnar,en 3 þeirra sluppu á leiðinni og á 2
önnurj varð að skjóta til að halda þeim í réttri
rás. Voru þau sektuð um 180 krónur og2iókr.
hvort, en hin öll um 54 kr. hvert, og var jafn-
framt skipað að hafa sig á burt þegar í stað.
Nú hafa þessir fiskimenn kært þetta í Grímsby,
og sagt, að þeir hafi orðið að standa úti sam-
fleyttar 6 klukkustundir í kafaldshrfð, meðan þeir
biðu sektadómsins, og hafi hermenn gætt þeirra
á meðan, svo að þeir hafi ekkert mátt hreyfa
sig sér til hita, og loks hafi þeim verið skipað burt úr
Þórshöfn í hálfófæm veðri o. s. frv. Skora blöð-
in í Grimsby á ensku stjómina að stemma stigu
fyrir þessu ofbeldi(!) Danastjórnar við brezka þegna,
og segja, að nauðsyn beri til, að stjórn þeirra
sendi herskip þeim til verndar, og skírskota til
þess, að þá er enskt herskip hafi komið til ís-
lands í fyrra, þá hafi »Heimdallur« hvergi látið
sjá sig.
Botnvörpuskipin ensku eru nú all-
mörg komin hér í flóann, hið fyrsta 14. þ.
m. Þau hafa hugsað sér að maka hér krókinn
við veiðar f landhelgi, áður en »Heimdallur«
kæmi, enda er hans ekki von fyr en einhvern-
tíma um eða eptir miðjan næsta mánuð. Enn
sem komið er hafa þó botnvérplamir lítið aflað af
heilagfiski og kola, en segja þorskgengd mikla í
Miðnessjó. Sakir gæftaleysis að undanförnu hef-
ur eigi orðið róið á sjó á opnum bátum þar
syðra. En vegna yfirgangs hinna útlendu fiski-
skipa, er vaða hér um öll mið og upp að lands-
steinum mun afli innlendra manna verða lítils-
háttar, þótt nægur fiskur væri fyrir. Það er kom-
inn köttur 1 bólið Bjamar, þar sem ensku botn-
verplarnir eru seztir að Jhér í flóanum, og þeir
munu sitja hér sem fastast, þrátt fyrir allar að-
gerðir »Heimdalls« og dönsku stjórnarinnar, allar
bænarskrár og allt víl landsmanna.
Dauð Og grafin er nú loks fiskiveið-
asamþykktin sæla, sem lengi hefur verið í gildi
hér við Faxaflóa, samþykktin fræga, sem bannaði
mönnum að leggja þorskanet í sjó fyrir 1. apríl.
Hún var algerlega kveðin niður á almennum
héraðsfundi í Hafnarfirði í fyrra dag með 83
atkvæðum gegn i(!), og það er öldungis örvænt
um, að hún rísi nokkru sinni upp aptur. —
Munu það einkum hafa verið ensku botnverplarn-
ir, er komu vitinu fyrir fólkið, svo að það hefur
sannfærzt um, að eigi væri viðkunnanlegt að
friða fiskinn fyrir þá, enda er eigi svo auðhlaup-
ið að því, að gefa þorsktetrinu reglur um, hvern-
ig hann eigi að haga sér, því að það er svo
undurhætt við, að hann fari ekki eptir þeim og
kæri sig kollóttan um allar samþykktir og tak-
markanir. — Nú má leggja þorskanet f flóann
14. marz. því að lögin 12. nóv. 1875 eru enn í
gildi. _____________
Sjónleikar. Leikféiagið er nú tekið að
leika tvo nýja leika, sem reyndar hafa verið leiknir
hér áður, en cigi jafnvel. Það er »Varaskeif-
an« eptir Erik Bögh og »Hermannaglettur«
eptir Hostrup. I fyrra leiknum leikur t. d. frú
Þóra Sigurðardóttir konu Thorell’s stóreignabónda
mjög lipurt og laglega. Árni Eiríksson og Sig-
urður Magnússon leika þar einnig vel. En
betur tekst þeim þó í slðara leiknum »Her-
mannaglettunum«. Þar leikur Árni einkar vel
gamla málsfærslumanninn Barding, en dálftið minni
vangaveltur og minni líkamsskjálfti mundi þó eigi
skemma leikinn. Þess ber að gæta, að hug-
urinn ber karlinn hálfa leið, svo að hann á að
ganga að mestu leyti óhaltur, þegar honum er
mest niðri fyrir, en þess gætir Árni eigi jafnan.
svo að þá ber jafnvel meira á heltinni en ella.
En þetta eru að eins smáagnúar, er minna gætir og
menn taka ekki eptir, af því að karlinn er svo-
vel leikinn yfirleitt og gerfi hans ágætt, en það
hefur mjög mikla þýðihgu í hverjum leik, sam-
fara góðri svipbrigðalist (Mimik). Það geta menn
t. d. séð vel í þessum leik með því að horfa á
Mads (Kristján Þorgrímsson) er undir eins vek-
ur hlátur, þá er hann kemur inn á leiksviðið,
og áður en hann segir nokkurt orð. Menn sjá
það jafnskjótt á útliti hans og stellingum þcim,.
er hann setur andlitið í,að þetta ereinhver skrít-
inn náungi, og Kristjáni tekst vel að gera Mads
kýmilegan bæði til orðs og æðis. Sigurður Magn-
ússon leikur sænska þjóninn prýðisvel, með
einkennilega sænsku hljóðfalli í orðunum, sem
vel fer á. Sem »Brown« er hann aðsúgsmikill
og hvatskeytslegur, eins og á að vera, og leikur
hann það hlutverk mjög fjörlega og hispurslaust.
— Hjálmar Sigurðsson leikur mjög hjárænulegan
»meistara«, sem meðal annars ætlar að biðja sér
stúlku, en fer allt út um þúfur, sakir afkára-
skapar, og ferst Hjálmari það alltsaman fremur
náttúrlega, þótt hann geri meistarann heldur um
of bjánalegan. Þykir fólki allmikið gaman að
Hjálmari á leiksviðinu. — Að öllu samanlögðu eru
Hermannaglet:tur<; mjög vel leiknar, og má ljós-
lega sjá, að leikendum í félaginu er stórum ad
fara fram, svo að margir þeirra eru nú færir um
að taka að sér ýms hlutverk, án þess þau þurfi
að vera steypt í sama mótinu.
Mannalát, Með gufuskipinu „Colibri" frá
Stafangri, er kom 19. þ. m. með salt til kaup-
manna hér, fréttist, að H. Th. August 'lhomsen
kaupmaður hefði andazt í Kaupm.höfn 8 þ. m.
Hann var fæddur í Keflavík 14. okt. 1834, og var
faðir hans Ditlev Thomsen þá kaupmaður þar,
en stofnaði síðan verzlun í Reykjavík. Hann
fórst með póstskipiun »Sölöven« 27. nóv. 1857,