Þjóðólfur - 28.06.1901, Blaðsíða 3

127
við verzlun með slíkar vörur; (Viðb. S.): land-
læknir úrskurði um ágreiningsmál.
7. Að landsjóðstyrkur til s/s i’Reykjavík't hald-
ist, (S.): Báturinn komi 3 ferðir á sumri inn að
Saurbæ.
8. Að veitt sé fé til að halda áfram vega-
gerðinni frá Akranesi upp eptir héraðinu og Laxá
brúuð. (S).
9. Að veitt sé fé til brúar d Grímsd á aðal-
póstleið (hjá Fossatúni) (M.). «
10. Óskað bóta á veginum yfir Uxahryggi
(milli Borgarfj. og Arness.) (M).
11. Að búnaðarfélaga-styrkurinn sé aukinn (eða
haldist) og fjölgað jarðabótategundum, er veiting
hans miðist við.
12. Að kynbótatilraunir og fénaðarsýningar sé
viðurkenndar og styrktar með fjárframlagi.
13. Að fátækralöggjöfin sé endurskoðuð (sbr.
2 tölul.).
14. Að reynt verði að bæta úr þeningaþ'örf
landsmanna með því að efla landsbankann, útvega
peningalán erlendis eða koma á fót anjiari inn-
lendri peningastofnun.
15. Fundurinn er samþykkur yfirlýstri skoð-
un þingmannsins í stjórnarskrdrmdlinu, og felur
honum að fylgja sömu stefnu í því máli á þinginu.
16. Að verðlagskrdr sé afnumdar, meðalalin
lögákveðin.
Rétt og samhljóða frumriti.
Bj'órn Bjarnarson.
Stjórnina ekki inn í landið
er nú orðið greinilegt markmið meginþorra Val-
týsliða í Reykjavík. Þeir létu það greinilega í
ljósi á þingmálafundinum, með því að greiða at-
kvæði á móti tillögu, sem eingöngu var bundin
við það, að færa æzta vald sérmála vorra inn í
landið t. d. þannig að skipaður yrði innlendur
ráðgjafi, búsettur í Rvík.
Þeim var bent á, að mestu líkur væru til,
að vinstrimannaráðaneyti kæmist að í Danmörku
að 2 árum liðnum og að þeir, sem Ifklegir væru
í þetta nýja ráðaneyti, hefðu látið það 1 ljósi, að
það væri ekki fjarri sanni, að innlendur ráðgjafi
mundi fást, ef Islendingar væru samhuga Um að
krefjast þess. Það var bent á það á fundinum,
hvort stjórnarskrármálið væri ekki þess vert, að
bíða mætti og vita fyrir víst, hvort ekki væri meira
fáanlegt en veslings valtýski ráðgjafinn.
Æi, nei! Ómögulega reyna að f á m e i r a
en það allra minnsta! Flýta sér að gleypa
þennan litla bita, sem gæti orðið eitran fyrir allri
nnlendri stjórn í framtíðinni, ef honum yrði rennt
niður af þingi og þjóð. —
Raunar sagði Einar Hjörleifsson á þingmála-
fundinum, að það væri skoðun sln, að líklegri
væru vinstrimenn í Danm. til að láta okkur
njóta sannmælis en hægrimenn, og það væri
til mikils meira að vona af vinstrimönnum en
hægri mönnum. — S a m t mátti ekki bíða og
vita, hvað langt við getum komizt, hvað mikið
er hægt að fá. — Það er óumræðilega raunaleg
samkvæmni þetta! En lltillætið hugðnæmt!
Hvers vegna vilja mennirnir ekki innlenda
stjórn ? Hvers vegna vilja þeir ekki freista að fá
vitneskju um á 2 ára fresti, hvort innlendur ráð-
gjafi fengist ekki?
Af þvl að þeir vilja halda dauðahaldi
í stjórn úti í Kaupmannahöfn og ráðgjafann í
ríkisráðinu. Það er eins ogEimreiðargrein-
in alræmda sé farin að verka. Valtýr lofaði
því í ísafold 6/5 '99, að hann ætlaði að reyna aðsann-
færa flokksmenn sína og aðra um það, að hún væri
rétt, að ísl. hefðu í rauninni ekki rétt til neins, nema
þessa valtýska ráðgjafa í ríkisráðinu og búsetu
1 Kaupmannahöfn, því að þar verði æzta
stjórn sérmálanna að vera. »Og það vona eg, að
mér takist, áður en lýkur«, sagði Valtýr í- »ísa-
fold«. Ætli honum hafi tekizt þaðí höfuðstaðn-
uni. Einar og Jón og Björn — auðvitað fyrstir
til að gleypa, — og taka skarið af — h a f n a
sem óhafandi óhæfu að færa stjórnina inn
í landið — greiða beinlínis atkvæði ásamt ýms-
um af flokksmönnum sínum á móti þeirri tillögu.
Fer ekki að vandast málið! Fer ekki að
verða nokkuð ljós tilgangurinn með valtýskunni
— að koma í veg fyrir innlenda stjórn.
Þar komu þeir illa upp um sig frelsiskemp-
urnar, Einar — Jón og Björn.
— En til eru menn samtúrþeirra flokki,
sem hafa einlægan vilja á að fá innlendan ráð-
gjafa eða færa stjórnina inn í landið, og þeir
góðu og göfugu menn munu ásamt heimastjórn-
mönnum færa það mál heim til sigurs.
Geirrauður.
Eitt sýnishornið enn af aðferðum
Valtýinga.
Eins og lög gera ráð fyrir, var þingmálafundur
fyrir Rangárvallasýslu boðaður af þingmönnum sýsl-
unnar að Stórólfshvoli 15. þ. m. En í þingmála-
fundarboði þessu stóð það ákvæði tekið af þingmönn-
unum sjálfum, að hver hreppur skyldi kjósa vissa
tölu manna, frá 3—5 eptir búendafjölda, til þess að
mæta á fundi þessum og skyldu þeir menn einir hafa
atkvæðisrétt áfundinum. En jafnframt þessu ákvæði
var þó und antekningarlaust skorað á alla kjósendur
eða atkvæðisbæra menn kjördæmisins að mæta á
fundi þessum, með því að mörg alvarleg og þýðingar-
mikil mál lægju fyrir honum. Reið svo sýslumaður
með þingmálafundarboð þetta í vasanum hreppa á
milli og sá um kosningu manna þessara á mann-
talsþingunum. I fyrstunni gekk svo allt vel og mót-
mælalaust, því þeir hrepparnir, sem Valtýingar eiga
mestan styrkinn í, voru fyrst heimsóttir. Hin til-
tekna tala manna var kosin, ýmist þannig, að ein-
hver Valtýingur byrjaði á kosningunni, stakk upp á
þeim öllum eða að eins einum, og hann svo aptur
öðrum, og svo koll af kolli, sem vitanlega kom í
sama stað niður. En þegar kom á manntalsþing
vort Fljótshlíðinga, voru mótmæli borin fram gegn
þessu fundarboði, eða réttara sagt gegn því ákvæði,
sem þingmennirnir höfðu í það sett. Þótti bæði á-
kvæðið vera ófrjálslegt, og fundarboðið í sjálfu sér
sundurþykkt; ákvæðið ófrjálslegt að því leyti að
allir atkvæðisbærir menn, sem á fhndinn kæmu, fengu
ekki að halda atkvæðisrétti sínum óskertum, og sjálfu
sér sundurþykkt fundarboðið, þar sem skorað væri
þó á alla undantekningarlaust að mæta á fundinum.
Það var og sýnt fram á það, að erfitt mundi verða
fyrir hvern einstakan kjósanda að finna 3 eða 5 menn
í hreppnum, sem hann gæti treyst til þess að bera
fram atkvæði samhljóða skoðun hans á öllum hin-
um mörgu áhugamálum fundarins. Því þótt þeir
væru sömu skoðunar í einu máli, gætu þeir verið
gagnstæðrar skoðunar í öðrum áhugamálum. En
þingmálafundir væru haldnir til þess að heyra og
sjá vilja sem flestra kjósenda kjördæmisins í hinum
ýmsu málum, sem fyrir lægju en ekki í einu einstöku
máli. En sýslumaður vildi engin mótmæli heyra
kvað þau lýsa uppreist og óvirðingu við þingmenn-
ina, og þar að auki kæmu þau of seint, og hélt hann
því fram eins og síðar, þótt honum væri bent á, og
honum hlyti að skiljast það, að mótmæli gegn fyrir-
komulagi fundarins gætu ekki komið fram fyr en hið
hugsaða fyrirkomulag væri orðið kjósendum kunn-
ugt. En þrátt fyrir það, þótt sýslumaður reyndi til
með mörgum orðum að fá hreppsbúa til þess að
kjósa hina tilteknu menn, varð það þó ekki úr, held-
ur var það samþykkt af öllum þorra hreppsbúa, aö
senda enga sérstaka menn á fundinn, heldur skyldi
hver sá, er fyndi hjá sér köllun eða löngun, fara og
greiða sjálfur atkvæði um málin, eptir því sem hon-
um fyndist réttast og bezt við eigandi. Lík mótmæli
og þessi gegn ákvæði þingmanna í fundarboðinu
voru víðar í hreppununi upp borin, þótt þeim væri
lítill gaumur gefinn, sérstaklega þó á manntalsþingi
Vestur-Eyfellinga, enda þótt þeir fyrir einhverja ó-
skiljanlega tilhliðrunarsemi bentu að lokum á 8—10
menn, er líklegir væru til þess að sækja fundinn. Og
af þessum 8—10 voru svo 5 skrifaðir af sýslumanni
eða ritara hans, sem kosnir af hreppsbúum, þótt ekki
mætti svo nema 1 af þeim á fundinum.
Þegar svo á fundinn kom, kröfðumst vér Fljóts-
hlfðingar, þess að vér fengjum að halda atkvæðis-
rétti vorum óskertum. En það var strax augsýni-
lega þingmönnunum mjög mótstæðilegt, og annar
þeirra beiddist þess, að vér Fljótshlfðingar, sem þar
vorum saman komnir vildum, til þess að ónýta ekki
fundinn — eins og hann að orði komst — kjósa
einhverja 5 af þeim, sem þar voru staddir, til þess
að eiga sæti og atkvæði á fundinum, en senda hina
heim aptur. En þegar vér neituðum að verða við
þeirri bæn eða áskorun, bæði af því, að vér þótt-
umst allir eiga jafnan atkvæðisrétt, og líka af þvf,
að vér hefðum ekkert umboð þeirra hreppsbúa, er
ekki voru viðstaddir til að kjósa slfka menn, þá bar
fundarstjóri, sá sem hinir kosnu menn höfðu kosið,
það upp fyrir þá, hvort vér skyldum hafa atkvæðis-
rétt eða ekki. Og var það, eins og vænta mátti, af
þeim, sem flestir voru Valtýingar og kosnir fyrir
gerræðisfulla tilhögun Valtýinga, samþykkt að vér
skyldum sviptir vorurn atkvæðisrétti. Og þegar svo
fundarstjóri eptir að hafa nauðugur viljugur með upp-
lestri fundarboðsins lýst því yfir, að á oss sem aðra
hefði alvarlega verið skorað að mæta, kvað samt
sem áður upp þann úrskurð eða dóm, að atkvæði vor
yrðu ekki bókuð, þá sáum vér þann kost beztan
að kveðja bæði kong og frú og ganga burt af fundi
þessum.
En hið einkennilegasta af öllu var þó það,
að samferða oss Fljótshlíðingum burt af fundinum
var einn af liinum kosnu mönnum hreppanna, einn
af fulltrúunum úr Rangárvallahreppi, ekki af því að
hann sjálfur vildi svo vera láta, heldur af því að
honum var sem oss, vikið burt af fundinum, eða
neitað um atkvæði þar, þótt hann væri fullkomlega
atkvæðisbær maður. Og var engin sýnileg ástæða
til þess önnur en sú, að hann hefur ekki viljað fylla
flokk Valtýinga. Hafði hann, eins og einn fulltrúinn
úr Rangárvallahreppi vitnaði, verið kosinn á mann-
talsþingi hreppsins sem varamaður til þess að mæta
á fundi þessum. En þegar Valtýingar í nreppnum
sáu, að vegna forfalla eins fulltrúans þurfti á vara-
manni að halda, fóru þeir að athuga, að maðurþessi,
er kosinn hafði verið, var ekki af þeirra sauðahúsi,
og komu sér svo saman um, að senda annan dygg-
ari flokksbróður; og var honum svo veitt náðarsam-
leg inntaka á fundinum, en hinum fyr kosna vísað
á burt.
Þessar aðferðir Valtýinga fundi þessum viðvíkj-
andi eru að vísu ekki einstakar í sinni röð, heldur
kippir þeim allmikið í kynið til ýmsra annara að-
ferða, sem þeir herrar hafa beitt máli sínu til stuðn-
ings. En illa finnst það viðeigandi og stappa nærri
að gabba kjósendurna að skora á þá að sækja fund-
inn, en meina þeim þó að greiða atkvæði á fund-
inum, og gerræðisfullt sýnist það vera í meira lagi
að taka sér vald til þess, að svipta atkvæðisbæra
menn atkvæðisrétti þeirra, að eg ekki tali um að vfsa
burt frá atkvæðagreiðslu manni kosnum eptir þeirra
eigin fyrirmælum, eingöngu, að því er virðist, af þvf
að hann fyllir ekki þeirra flokk. Og sannarlega má
það heita fróðlegt að fá að vita, hversu mikla þýð-
ingu þing og þjóð getur álitið, að slíkur fundur, sem
þannig er undirkominn geti haft í þeim efnum, að
sýna vilja kjördæmisins í þeim málum, sem það og
Iandið í heildinni varðar.
Breiðabólstað á Bótólfsmessu (17. júní) 1901.
Eggert Pálsson
Gjöf til Eyfellinga
Eptir því sem skýrt er frá í Berlingatíðindum
10. þ. m. hefur krónprinsinn danski veitt stjóm
styrktarsjóðs þess, sem við hann er kenndur leyfi
til að gefa joo któnur af eign sjóðsins til hjálp-
ar þeim heimilum, er mestan hnekki biðu við
manntjónið mikla við Vestmanneyjar 16. f. m.,
og er landshöfðinganum íalið aðgeranánari ráð-
stafanir um, hvernig upphæð þessari skuli varið.
Lýsir gjöf þessi bæði göfuglyndi og hugulsemi hins
væntanlega konungs vors.
Þess má geta, að í Rangárvallasýslu hefur
verið efnt til samskota handa Austur-Eyfellingum,
og hefur þegar safnazt allmikil upphæð. Hefur
Þjóðólfur sérstaklega verið beðinn um að geta
þess, að sýslumaður (Magnús Torfason) hafi gef-
ið 50 kr., Gunnar Ólafsson verzlunarstjóri í Vík
40 krónur, og Ólafur héraðslæknir Guðmundsson
á Stórólfshvoli og frú hans hafi þegar tekið eitt
barn af bágstaddasta heimilinu.