Þjóðólfur - 01.08.1902, Blaðsíða 2

121
ið, að ráðherrann okkar hefði ekki getað
heimtað eptirlaun, að minnsta kosti ekki
alltaf. Það vakti ekki fyrir oss, að búa
til hálaunaðan embættismann, er kannske
gæti setið von úr viti, og þó jafnframt farið
þegar hann vildi, með haum eptirlaunum.
Vér hefðum helzt stutt að því, að í það
sæti fengist maður, er þjónaði þjóð sinni,
meðan hann hefði traust hennar, en teldi
sig jafnframt ekki of fínan til að taka upp
aptur gamla starfið, er þjóðin ekki kysi leng-
ur leiðsögu hans, en þetta verður nú líklega
allt því miður að bíða betri tíma.
Eg áfelli ekki stjórnina, þótt boð henn-
ar sé ekki alveg gallalaust. Hún býður
oss betri kosti, en vér gátum búizt við,
eptir breytni meiri hluta alþingis í fyrra.
Vér gátum ekki búizt við að fáneittbetra
en vér báðum um, svo sem margtekið
hefur verið fram af vorri hálíu. Vér höf-
um fengið miklu meira, aðalkvafa vor er
fyllt, og það er að þakka góðvild stjórn-
arinnar og skjótum og góðum úrræðum
heimastjórnarþingflokksins í fyrra.
En eins og eg get ekki áfellt stjórnina,
eins vil eg ekki áfella meiri hluta alþingis
eða efri deildar í fyrra. Þjóðin er búin
að því, hún er búin að fella hann, og eg
er ánægður með þann dóm.
Það er svo margur klæðlítill í þessu
landi, svo margur svangur, svo margur
þyrstur, svo margur illa menntaður, svo
margur sjúkur og svo margur hryggur, að
vér höfum ekki ráð á að eyða þeim auðn-
um, sem vér einum eigum jafnmikið af
og aðrar þjóðir, tímanum, í innbyrðisstríð,
um það, sem vér megum án vera, enda
búumst vér við að ná því seinaa, seip nú
er ekki gefinn kostur á.
Því göngum vér heimastjómarmenn að
frumvarpinu, um leið og vér þökkum stjórn-
inni boð hennar og viljum reyna að gleyma
eldri gerðum andstæðinga vorra, án þess,
þó að vér teljum köllun vorri lokið.
Heimastjórnarflokkurinn ætlar sér ekki
að eins að koma heimastjórn d í landinu,
hann ætlar líka að styrkja heimastjórnina
til. bóta á atvinnuvegum landsins fyrst og
fremst, en jafnframt til allra góðra og pjóð-
legra framkvæmda.
Mér er sagt, að það sé hæstv. lands-
höfðingja að þakka, að oss er nú feng-
in sömu umráð yfir útgjöldunum til vorr-
ar æztu stjórnar, sem yfir öðrum gjöld-
um landssjóðs, og egkannhonum og stjórn-
inni góðar þakkir fyrir þá góðu bragar-
bót. En um leið vil eg geta þess, að vér
þingmenn mundum flestir hafa tekið eptir
því svigrúmi, sem stjórnin hefur markað
oss í þessu máli í athugasemdunum við
frumvarpið, þótt vér hefðum ekki verið
minntir á það úr stjórnarfulltrúastólnum.
Guðlaugur Guðmundsson þakkaði L. H.
B. fyrir ummæli hans um, að flokkur hans
mundi ganga að frv. óbreyttu, og kvaðst
lýsa því sama yfir fyrir hönd síns flokks.
Hann kvaðst telja búsetuna til verulegra
verklegra umbóta og sömuleiðis ákvæðið
um, að þingið ráði launum hins æzta ís-
lenzka embættismanns. Aptur á móti væri
eitt ákvæði í frv., sem þingið áður hefði
ekki talið fyllilega réttmætt, en með því að
það ákvæði hefði fremur teoretiska en
praktiska þýðingu, þá vildi hann eða
flokkur hans ekki gera það að þrætuefni.
Hann kvaðst eiga við það ákvæði í frv.,
er slæi því föstu, að sú skoðun, sem stjórn-
in hingað til hefði gert gildandi á sérmál-
um voruni, sé rétt, en ekki skoðun þings-
ins fþ. e. ríkisráðsseta ráðherrans).
Þá minntist ræðumaður á tillögur ráð-
gjafans um hina fyrirhuguou embættaskip-
un og áleit, að nefndin ætti að taka til at-
hugunar aðalfyrirkomulagið á hinni nýiu
stjórn. Þótti honum ráðgjafinn fara nokk-
uð „djúpt inn á“ einstök atriði, og ef til
vill dýpra, en heppilegt væri. Kvað hlut-
verk nefndarinnar aðallega vera, að koma
með ákveðnar tillögur um þau embætti,
sem ættu að leggjast niður og þau, sem
ætti að stofna, en ekki fara inn á einstaka
liði, því að það yrði hlutverk stjórnarinn-
ar, að koma með sundurliðaðar ákveðnar
tillögur fyrir þingið 1903. Hann kvað frem-
ur hægt verk að laga málið á sjálfu frv.,
þar sem frv. frá 1901 væri hér óbreytt tekið
upp, og til þess hefði verið vandað að
máli og efni.
Ldrus Bjarnasoti kvað það hneyksla sig
hjá Guðl. Guðm., að hann talaði um frv. frá
1901 tekið upp óbreytt 1 frv. stjórnarinnar,
og færði sönnur á, aðsvo væri ekki.
Meiri hlutinn á þingi.
Við embættismannakosningarnar á
þinginu, þingsetningardaginn, kom það
berlega f ljós, eins og allir vissu fyrir-
fram, að heimastjórnarflokkurinn var í
algerðum meiri hluta, enda þótt bæði
Jón Magnússon og Eggert Benedikts-
son kysu með hinum, en til þess að
láta sem minnst á því bera, tók minni
hlutinn það fangaráð, að kjósa að
mestu einróma sömu mennina, sem
heimastjórnarflokkurinn; höfðu Valtýs-
liðarnir gömlu á einhvern leyndardóms-
fullan hátt fengið áður að vita, hverja
kjósa ætti. Samt voru þeir ekki svo
hyggnir, að fylgjast alstaðar með,
gátu t. d. ekki fengið af sér að láta
atkvæði sín falla á skrifara sameinaðs
þings, þá er valdir voru (H. Þ. og L.
H. B.) né á Skúla Thoroddsen til flutn-
ings upp í efri deild, enda höfðu þeir
svo seint fengið vitneskju um þann
fyrirhugaða flutning (hann var ekki
ráðinn fyr en sama morguninn og þing
var sett), að þeir gátu ekki snúizt við
að fylgjast einnig þar með, eins og
þeir hefðu átt að gera alstaðar til að
láta líta svo út, sem þingið væri ein-
huga, einn flokkur. Það var því yfir-
sjón af þeim, að sýna minni hluta sinn
nokkurstaðar, annað hvort að gera það
alstaðar eða hvergi.
Heimastjórnarmenn höfðu t. d. nægt
atkvæðaafl til að ógilda kosningu Skúla
Thoroddsens og beggja ísfirzku þing-
mannanna, en þeir vildu ekki beita
valdi sínu á þann hátt, vildu sýna svo
mikla tilhliðrunarsemi og vægð sem
unnt var, og samrýmzt gat sæmd þings-
ins, og tóku því kosninguna þegar
gilda, með ályktun þeirri, er þegar hef-
ur verið getið um, og ekki gat væg-
ari verið. Að gera manninn þingræk-
an, eða fresta gildi kosningarinnar um
óákveðinn tíma út af réttarprófum þeim,
er fyrir lágu, hefðu hvorki verið þing-
leg hyggindi eða fullkomlega réttmætt,
þótt flokksmenn Skúla í fyrra mundu
ekki hafa hikað við að nota meiri hluta
sinn til að gera þingmann úr heima-
stjórnarflokknum rækan, ef eins hefði
staðið á, jafnmikill hvinur, sem varð
út at lítilsháttar formgalla við eina
kosningu þá.
Það mun óhætt að segja, að það
sé einlægur vilji heimastjórnarflokksins
nú á þingi, að neyta atkvæðamutjar síns
sem allra gætilegast, og í engu þröngva
kosti minni hlutans, enda sést það bezt
á því, að meiri hlutinn hefur avallt
valið í nefndirnar tiltölulega marga af
minnihluta mönnum, svo að krafa um
stöðugar hlutfallskosningar frá þeirra
hálfu, hefur verið öldungis óþörf, því
að það hefur alls ekki verið áform
meirí hlutans, að útiloka hina frá nefnd-
arstörfum, eptir likri reglu og beitt var
af hálfu meiri hlutans í fyrra. Að því
leyti verður þeim ekki mælt í líkum
mæli, enda mundi það hafa hin óheppi-
legustu áhrif á störf þingsins.
Stjórnarfrumvörp.
Frá stjórninni hafa þessi 8 frumvörp ver-
ið lögð fyrir þingið:
1. Frumvarp til breytinga á stjórnarskránni
5. jan 1874.
2. Frv. um varnir gegn því, að næmir
sjúkdómar berist til landsins (allmikill
lagabálkur, er átti að leggjast fyrirslð-
asta þing, en varð of seint fyrir).
3. Frv. til fjaraukalaga fyrir árin 1902- 1903
[þar á meðal stungið upp á sem út-
gjaldaviðbót 25,c»o kr. til þess að full-
gera brúna á Lagarfljóti og ferju á
Steinsvaði, 1000 kr. til þess að 'reisa
vörður við skipaleiðina inn á Beru-
fjörð, gegn því, að hlutaðeigandi sýslu-
félag takizt á hendur viðhaldið o. fl.j.
4. Frv. um viðauka við lög 12. jan. 1900
um stofnun veðdeildar 1 landsbankan-
um í Reykjavík. [farið fram á að auka
tryggingarfé veðdeildarinnar með allt
að 200,000 kr., og landsbankinn leggi
það fé til].
5. Frv. um breytingu á hlutabankalögun-
um nýju 7. júní 1902 (frá þvívarskýrt
í síðasta blaði).
6. Frv. um viðauka við botnvörpuveiða-
bannlögin 6. apríl 1898. [Breyting á
frv. síðasta þings, er stjórnin synjaði
staðfestingar].
7. Frv. til laga um síldarnætur. (Breyting
á frv. síðasta þings, er einnig var synj-
að staðfestingar, af því að þar þótti
tálmað síldveiði danskra þegna í
landhelgi við Island).
8. Frv. um breyting á lögum 13. sept. 1901
um tilhögun á löggæzlu við fiskiveið-
ar í Norðursjónum.
Þingmannafrumvörp.
Löggilding verzlunarstaðar við Oshöfn við
Héraðsflóa (flm. J. Jónss. og Ó. F. Dav.).
Stofnun brunabótafélags: (01. Br., St. St.
Skagf.).
Kosningalagafrv.: (B. Kr., Þ. Thor.;.
Löggilding verzlunarst. við Flatey á Skjálf-
anda: (Pétur Jónss., Á. Jónss.).
Brúargetð d Jökulsá í Axarfirði hjá Ferju-
bakka: (Á. J. og P. J.) [farið fram á
50,000 kr. veitingu úr landssjóði til brúar-
gerðarinnar].
Um sölu laxveiði í Laxd í Kjós: (Þ. Th.
og B. Kr.).
Urn að selja salt eptir vikt: (B. Kr., Þ. Th.].
Um vinnuhjú og daglaunamenn: (Gutt.
Vigf.).
Um afnám gjafsókna embœttismanna:
(Sk. Th.).
Um kjörgengi kvenna: (Sk. Th.).
Um ttppg jöf látis til brúargerðar, d Ölfusd,
að því er snertir sýslufélög Árness- og
Rangárvallasýslna:(H. Þorst. og Sighv. Á.).
Þlngsályktunartillögur
eru komnar fram:
1. Um íhugun landbúnaðarlöggjafarinnar,
(frá Þórh. Bj.) o. fl.
2. Um athugun á málinu um þráðlaus raf-
magnsskeyti milli Islands og útlanda
(frá Guðl. Guðm. o. fl.)
3. Um samgöngumál (Þ. B.).
4. Um dómaskipun o. fl. (Lárus Bjarnason).
5. Urn stofnun íslenzks lífsábyrgðarfélags
(Hannes Þorsteinsson og L. H. B.).
Nefndip.
Auk stjórnarskrárnefndarinnar eru þess-
ar nefndir skipaðar:
Aukning veðdeildar landsbankans (E. d.).:
Eirikur Briem, Sigurður Jensson og Egg-
ert Pálsson.
ViðaukalÖg við botnvörpulögin (E. d.): Júlíus
Havsteen, Kristján Jónsson, Skúli Thor-
oddsen.
Löggœzla við Jiskiveiðar í Notðursjónum (E.
d.): Guðjón Guðlaugsson, Júlíus Hav-
steen og Jósafat Jónatansson.
Fjdtaukalög (N. d.): með |hlutfallskosning:
Stefán Stefánsson þrn. Skagf., Árni Jóns-
son (skrif.), Hermann Jónasson, Magn-
ús Andrésson, Björn Kristjánsson, Ólafur
Davíðsson, Tryggvi Gunnarsson (form.).
Sóttvarnarlög (N. d.) (hlutfallsk.): Björn
Bjarnarson, Jón Magnússon (skrifari),
Þórður Thoroddsen (form.), Ari Brynj-
ólfsson, Stefán Stefánsson þm. Eyfi, Þor-
grímur Þórðarson, Sighvatur Árnason.
Bankamdl (N. d., hlutfallskosning): Lárus
Bjarnason (skrifari), Þórður Thoroddsen,
Tryggvi Gunnarsson (form.), Þórhallur
Bjarnarson, Björn Kristjánsson.
Kostiingalagamdl (N.d.) með hlutfallskosn-
ingu: Hannes Þorsteinsson (form.), Björn
Kristjánsson, Hermann Jónasson, Eggert
Benediktsson, Árni Jónsson (skrifari).
Brunabótasjóður (N. d.): Ólafur Briem með
20 atkv., Stefán Stefánsson (Skagf.) með
20 atkv., Ólafur Davíðsson (13), Björn
Bjarnarson (12), Stefán Stefánsson (Eyf.)
(n).
Gjafsóknir (E. d.): Skúli Thoroddsen, Ei-
ríkur Briem, Eggert Pálsson.
Lagarflj ótsbr ú i n.
Eins og kunnugt er varð að hætta
við hina fyrirhuguðu brúargerð á Lag-
arfljóti sakir þess, að Sigurður Thor-
oddsen verkfræðingur áleit, að brúin
yrði að vera hærri og lengri en áætl-
að hefði verið. Þá spurðu menn hver
annan: Hver ber ábyrgðina? Varð
illur kurr í mönnum, sem von var, út
af þessu og þeirri útgjaldabyrði, er þetta
mundi baka landsjóði, eins og nú er
komið á daginn. En almenningi hef-
ur hingað til verið öldungis ókunnugt
um hin nánari atvik þessa máls eða
aðgerðir stjórnarinnar. Og þess vegna
verður birtur hér nokkur kafli úr at-
hugasemdum stjórnarinnar við fjárauka-
lagafrumvarp það, er hún hefur nú lagt
fyrir þingið, um aukafjárveitingu (25,
OOO kr.) til brúarinnar. Aðvísuskýr-
ir stjórnin ekki frá því, hver beri ábyrgð-
ina á þessu stórkostlega glappaskoti,
en óviðkunnanlegt virðist, að landssjóð-
ur einn skuli verða fyrir öllu skakka-
fallinu fyrir rangar mælingar erlends
verkfræðings og aðra miður góða ráðs-
mennsku brúarmál þetta áhrærandi.
í athugasemdum stjórnarinnar segir
svo:
„Eptir að stjórnarráðið með lög-
um 9. febr. 1900 hafði fengið heim-
ild til þess að verja 45,000 kr. upphæð
til brúar á Lagarfljóti og 3,000 kr. til
ferju við fljótið, gerði þaðsamning við
félagið Smith, Mygind og Húttemeier
um að láta af hendi í Kaupmannahöfn
fullbúið efni í brú og ferju, báðar gerð-
ar aðallega samkvæmt rannsóknum og
áætlunum þeim, er Barth verkfræðing-
ur hafði gert, og setja þær upp á brú-
ar- og ferjustaðnum, gegn 30,865 kr.
borgun alls fyrir brúna og 2,700 kr.
fyrir ferjuna. Samtímis var samið við
stórkaupmann Thor E. Tulinius um að
taka að sér flutning efnisins frá Kaup-
mannahöfn til brúarstæðisins og ferju-
staðarins gegn borgun, er ekki færi
fram úr 10,000 kr. Samkvæmt samn-
ingum þessum, er fylgja hér með í ept-
irriti, var efnið flutt til brúarstæðisins,
svo að hægt var þegar í fyrra sumar,
eins og til stóð, að byrja á að koma
brúnni upp undir umsjón Sigurðar verk-
fræðings Thoroddsen, er stjórnin hafði
skipað bæði til að hafa umsjón með
byggingbrúarinnar, ogtil þess að standa
fyrir þeirri vinnu við brúargerðina (vega-
gerð við brúarstæðið), sem félagið, er
tók að sér brúarsmíðina, samkvæmt
samningnum átti eigi að annast.
En 8. júlí skrifaðiSigurðurverkfræð-
ingur Thoroddsen stjórn'arráðinu og
skýrði því frá, að hann hefði látið hætta
vinnunni við brúna 1. s. m. og látið
vinnumenn félagsins fara heimleiðis, og
bar það aðallega fyrir sig, að ásigkomu-
lag botnsins og vatnshæðin í Lagarfljóti
hefði reynzt að vera allt öðruvísi, en
byggt var á í lýsingu og uppdráttum
Barths verkfræðings, og að brúarefnið,
sem komið var, væri því ónógt, þar
sem brúin yrði að vera bæði hærri og
lengri, en Barth hafði ætlazt til.
Eptir að hala gert nánari rannsókn-
ir sendi Sigurður verkfræðingur Thor-
oddsen landshöfðingja síðan með bréfi
dags. 30. ágúst s. á. áætlun yfir það,
sem hann taldi þurfa að útvega Og gera,
til þess að brúin yrði sæmilega úr garði
gerð; ætlast hann þar á, að kostnað-
urinn við þetta verði 17,000 kr. fram
yfir það fé, er þegar var veitt.