Þjóðólfur - 27.02.1903, Blaðsíða 2

34
það fyrir mönntim, hvernig í málinu liggi,
því að slíkir úrskurðir eru ekki hafnir
yfir hóflega »krítik«, íremur en aðrar
gerðir manna í opinberum málum. Dóm-
ar hæstaréttar fá t. d. opt mjög ómjúka
»krítik« í dönskum blöðum, án þess dóm-
endunum komi til hugar að hlaupáí mál-
sóknir út af því. Það hefur víst áldrei
komið fyrir. Og það er alveg spánnýtt
hér á landi, áð yfirréttardómari leggist í
málaferli út af því, sem sagt hefur verið
um dóma réttarins. En nú virðist eiga
að taka upp á nýjum sið, algerlega óþekkt-
um hér. Hinn lægri meðdómandi í yfir-
réttinum hr. Jón Jensson, hefur hvorki
meira né minna en fengið gjafsókn(!!j hjá
landshöfðingja til að höfða mál gegn út-
gefanda þessa blaðs! Utafhverju, mtinu
margir spyrja. Það er dálítið hlægilegt
að segja frá því, en satt er það samt, að
dómari þessi ætlast til að fá útgefandann
dæmdan í stórsektir, og hver veit hvað,
fyrir örlitla athugasemd 1 Þjóðólfi 6. þ.m.
um hinn endurnýjaða úrskurð yfirréttar-
ins í verðlagsskrármálinu úr Snæfellsnes-
sýslu. En sakarefnið í þeirri grein mun
mörgum verða vandfundið. Eða ætti það
að vera meiðandi, að þeir meðdómendurnir
Jón og Kristján eru nefndir í greininni
vinir Lárusar sýslumanns, og þeim mundi
því harla óljúft, að hann yrði fyrir skakka-
falli ? Hr. J. J. ætlar sár víst að fá það
dæmt dautt og ómerkt, að hann sé vinur
Lárusar(!!). Því er nfl. svo varið, eins og
hver lesandi með heilbrigðri skynsemi
getur sannfært sig um, að þótt leitað sé
með logandi ljósi í allri greininni, þá er
þar ekki eitt einasta móðgunar-
yrði um meðdómendurna, er þeir geti
fengið dæmt dautt og ómerkt, eða geti
bakað útgpfendanum lægstu dómsekt, hvað
þá heldur meira. Það er því ekki að eins
hlægilegt, heldur í hæsta lagi óviturlegt
af þessum lögvitring, að ríða á vaðið með
gjafsóknarfargani út af þessu og öðru eins.
Hinn embættisbróðir hans hefur þó verið
það gætnari, að láta félaga sinn einan um
sæmdina af þessum málarekstri, hefur auð-
vitað séð, að sakarefnið var alls ekkert
til að gera rekistefnu út af.
Þá er stórmál(!) þetta kemur til dóms
í yfirrétti, þá verður allur yfirrétturinn að
víkja sæti, og nýir menn skipa dóipinn,
og mun það fátítt hér á landi. En at-
hugavert réttarástand er það í meira lagi,
þá er æzti dómstóll landsins er rofinn.
sakir þess, að einn dómarinn leggst í
ástæðulausar málsóknir. Menn geta að
eins jmyndað sér, hversu notalegt það sé
fyrir þann mann eða þá menn, sem
dómendurnir sjálfir ásækja með málaferl-
um, að eiga að sækja rétt sinn í ö ð r -
u m málum í hendur þessara sömu manna.
Slíkt þarf engrar skýringar við. En þá
er réttarástandið í landinu orðið all*
ískyggilegt, e f gjafsóknarrétturinn er not-
aður átyllulítið eða átyllulaust til að svala
sér eitthvað ofurlitið á pólitiskum mótstöðu-
mönnum, eða að eins til að gera þeim
ofurlítinn fjárhagslegan ógreiða. Þá er
skörin komin svo langt upp í bekkinn,
mælirinn svo fleytifullur orðinn, að knýj-
a,ndi nauðsyn er að taka alvarlega í taum-
ana af hálfu löggjafarvaldsins, svo að rétt-
ur einstaklingsins sé ekki algerlega fyrir
borð borinn með tilefnislausu gjafsóknar-
málafargani af hálfu embættismannanna,
þar á meðal þeirra manna, sem eiga að
d æ m a mál manna. Þetta er ætlun vor,
að þetta verði einna síðasti naglinn í lfk-
kistu gjafsóknanna, og að þess verði ekki
langt að bfða, að allir standi jafnt að vígi
gagnvart lögunum. En mörgum mun
þykja harla undarlegt, að landshöfðingi
skyldi veita yfirdómaranum gjafsókn í
þessu hégómamáli. Málstaðarins vegna
hefur það ekki verið gert. En það mun
verá orðin sjálfsögð regla við þessar gjaf-
sóknarveitingar, að taka ekkert tillit til
málstaðarins, heldur láta það eitt nægja,
ef einhver embættismaður »þykist« veía
móðgaður með einhverjum ummæltim á
prenti. Og eru þá þessi gjafsóknarhlunn-
indi hreinasta þing, til að reyna sér að
kostnaðarlausu, að ná sér niðri á mót-
stöðumanni sínum. Það er svo einstak-
lega handhægt og fyrirhafnarlítið, að lát-
ast vera að þvo sig á kostnað landsjóðs
og mótstöðumanns síns. Það er t. d. ekki
aúðvelt að sjá hvað það er, sem hr. J. J.
ætlar að þvo sig hreinan af í Þjóðólfs-
greininni 6. þ. m.? Það getur þó naum-
ast verið sáknæmt gaman, þótt »ísafold«
sé nefnd »biblía« meðdómendanna beggja.
Hafi hún ekki ávallt verið kristilega
sinnuð og sannleikselskandi? Ogþvíverð-
ur víst naumast neitað, að í pólitíkinni
hafi hún verið leiðarstjarna þessaramanna.
En ekki kæmi oss það á óvart, þótt þetta
málsóknarbrask lægra meðdómandans yrði
honum til lítils frama og yfirréttinum í
heild sinni ekki til trausts- né virðingar-
auka hjá landsmönnum. Eða svo ætti að
minnsta kosti að vetða, ef sanngirni og
réttur réði.
Að lokum ætlum vér að leyfa oss að
láta uppi þá skoðun v o r a, að yfirréttur-
inn væri betur skipaður öðrum meðdóm-
endum, en sem nú eru, öðrum mönnum,
sem ekki hafa jafnmikið vasazt í pólitík,
jafnmikið gefið sig við æstum pólitiskum
flokkadeilum, eins og þessir menn hafa
gert, því að sannfæring vor er sú, að dóm-
arar ættu alls ekki að gefa sig við póli-
tík, það ætti algerlega að banna þeim
það. Þeir eiga að vera óháðir öllum
»klíkum«, hafnir yfir alla flokka og flokks-
ofstæki, því að þeir eru menn eins og
hverjir aðrir, þótt þeir setjist í dómara-
sætið, og gerðir þeirra liggja undir álit
og athugun almennings, eins og gerðir
hverra annara starfsmanna þjóðfélagsins.
En það viðurkennir hr. J. J. sjálfsagt ekki,
því að hann er eflaust á annari skoðun
um þetta en vér, að dómarar eigi og
megi ekki vasast í pótitík. Það væri reyn-
andi fyrir hann að fá nýja gjafsókn hjá
landshöfðingja út af því, að vér höfum
látið þessa skoðun hér í ljósi. Það er
auðvitað goðgá mikil í hans augum, að
að menn leyfi sér að segja, að yfirréttur-
inn gæti verið að sumu leytijDetur skip-
aður en hann er.
En þótt hr. J. J. sé bæði konunglegur
yfirdómári, Valtýskur landÝarnarmaður m.
m., stendur hann ekki svo hátt, að hann
sé hafinn yfir alla »krítik«. Og Þjóðólfi
stendur svo hjartanlega á sama, þótt þessi
valtýski pólitfkus sé að reyna að stinga
hann með málssóknartítuprjónum á land-
sjóðs kostnað. Það er öldungis óvíst, hversu
hreykinn yfirdómarinn verður að lokum
yfir málsúrslitunum, er hann þykist ætla
að gera heyrum kunn (!) á sínum tíma í
Þjóðólfi. Skyldi það ekki vera fullsnemma
tilkynnt?
,, Rí kisráðssetan “
nefnist grein nokkur, er »Nokkrir menn
í Reykjavfk« hafa kostað til prentunar
og gefið út. Samkvæmt beiðni útgefend-
anna, er vildu láta'greinina fá útbreiðslu,
var hún send kaupendum Þjóðólfs út um
land, ekki sem fylgiblað Þjóðólfs,
heldur alveg laus við hann, því að hún
stendur í engu sambandi við
biaðið, er að eins »varnar-innlegg«
nokkurra manna gegn ríkisráðs-óralátum
landvarnar-flogritsins, svo að þjóðinni gæf-
ist kostur á að kynna sér ástæðurnar fyrir
þvf, hversvegna það sé hvorki heppilegt
né æskilegt, að stofna stjórnarskrármáli
voru nú í voða út af þessu ákvæði, er
skrúfað hefur verið upp til að heita þjóð-
frelsisvoði og þjóðfrelsissvikræði.
Greinin er mjög stillilega og hóflega
rituð, en ei að síður hefur verið vakinn
mikill hvellur út af henni, ekki til að
hnekkja ástæðum þeim, sem þar eru færð-
ar, því að það heftir ekki verið gert. held-
ur er hlaupið í nokkur* aukaatriði, sem
ekki snerta aðalatriði greinarinnar, og þau
teygð og toguð með útúrsnúningum og
rangfærslum, eins og t. d. það, að höf.,
sem er gamall þingmaður, sé að óvirða
minningu Jóns Sigurðssonar!1) Þeir sem
lesa greinina, geta sjálfir sannfært sig
um, hvort nokkur ástæða sé til jafn-
i) I pólitiskri æsingagrein, fullri af rang-
færslum, eptir dr. Valtýí »Eimreiðinni« síð-
ástæðulausra getsaka gegn höf,, er að
eins hefur hermt sögulég sarinindi frá
þingunum 1869, 1871 og 1873, sem
ekki verður mótmælt. Annað og meira
hefur hann ekki gert, en höf. g a t vel
sleppt því, af því að það snertir ekki neitt
aðalefni greinarinnar, og »opt má satt
kyrt b‘ggja«. Vegúa þeirrar helgi, sem að
verðleikum er á minningu Jóns Sigurðs-
sonar, og það hefur höf. einnig fyllilega
viðurkennt, hefði ef til vill verið réttast
fyrir hann að ganga fram hjá þessum sögu-
lega sannleika. Og það er mitt álit, að
það hefði hann átt að gera. Annað at-
riði sem eg get ekki fellt mig við í grein-
inni, eru ummæli hans um viðskipti Bene-
dikts Sveinssonar og séra Þórarins 1873, og
eg efastum, að höf. skýri þar sögulega
rétt frá, en sjálfsagt er honum kunnugra um
það en mér. En trauður er eg að trúa því,
að B. Sv. hafi gengið í þjónustu séra Þór-
arins, vegna þess, að hann hafi reynzt
honum »bjargvættur í basli hans«. Það er
óviðurkvæmíleg aðdróttun. Skyldi ekki
hitt vera sannara, að B. Sv. hafi fengið séra
Þórarinn í fylgi með sér? Þaðþykirmér
sennilegra. Nokkur atriði önnur eru þau
í greininni, sem frá sjónarmiði vorheima-
stjórnarmanna hefðu getað verið öðruvísi
orðuð, en þau eru flest smávægileg, og
ekki þess verð, að úr þeim sé gerð nein
rekistefna. Aðalþungamiðja greinarinnar
liggur í ástæðum þeirn, sem færðar eru
fyrir því, hversvegna báðir stjórnmála-
flokkarnir hafi skipt skoðun á þessu máli
jafnt, á þingi 1902, og sú rökfærsla er
sönnu nær. Grein þessi mun verða til
þess, að hnekkja ástæðulausum hrópyrð-
um og blekkingum þeirra manna, er á
síðustu tímum hafa hreykt sér < dómara-
sæti yfir þingi og þjóð, og talið alla þá
menn, er samþykktu stjórnarskrárfrv, síð-
ast, óalandi og óferjandi þjóðfrelsissvikara
og þar fram eptir götunum, einkum heima-
stjórnarflokkinn. En þá er menn athuga
málið með stillingu og gætni, munu menn
komast að raun um, hversu slíkt ritæði
og landráðaþvogl er óviðurkvæmilegt, fá-
ránlegt og fávíslegt.
Alygum landvarnarflogritsins í minn
garð, áhrærandi afskipti m(n af þessari
ríkisráðssetugrein höf., hef eg þegar hnekkt
í upphafi þessarar greinar. Eg ætla ekki
að spyrja þá landverðina til leyfis, hvað
eg læt prenta í prentsmiðju minni. Þ#
væri dálítið undarlegt, ef það ætti að varða
höfuðsök fyrir prentsmiðjuráðanda, að taka
til prentunar af fullveðja mönnum, enda
þótt nafnlaust sé, greinar eða ritlinga, sem
ekki geta valdið prentsmiðjunni neinnar
lagalegrar ábyrgðar. Hér á Iandi hefur
þeirri flónsku aldrei verið haldið fram, að
prentsmiðjuráðandi hljóti að vera sam-
þykkur öllu efni þeirra bóka og blaða,
er hann lætur prenta, ogjafnvel samverka-
maður höfundanna!! Það er alveg til-
gangslaust fyrir landvarnarflogritið að ætla
sér að telja almenningi trú um slíka erki-
vitleysu.
H. Þ.
Hólmskorun.
(Þjóðkvæði, lauslega þýtt úr spænsku).
„Ef þú hefur hug f brjósti
hroka þínum líkan, Zaide,
ef þú hefur hönd eins snarpa
og hrakyrðin, sem þú fljúga lætur.
Ef um Vegu1) eins röskt þú ríður
og rausar þú á meðaí kvenna,
ustu, klykkir hann út með sögu um Jón
Sigurðsson, til dæmis urn það, hvað hann
hafi verið »þjóðlegur«, sögu, sem enginn
kannast við að hafa heyrt, og er þvf lík-
ast, að dr. V. hafi smíðað hana sjálfur. Saga
þessi er svo andstyggileg, að Þjóðólfur vill
ekki hafa hana eptir. En sé ekki varpað
saur á minningu Jóns Sigurðssonar með
því, að prenta slíkan óþverra hontim til
óvirðingar, þá veit eg ekki, hvernig ætti
að gera það greinilegar. Valtýingum þykir
þetta auðvitað srhellið og fallega ságt hjá
dol íornum.
1) Sléttan fyrir utan Granada.
ef á fáki eins þú berð þig
og þú stígur zambra-dansinn1).
Ef þú ert f stríði eins státinn
og stikar þú um torgið breiða,
ef þú ert í orrahríðum
ötull sem á'gleðifundum.
, v , . . r ■ t J
Ef að kantu brynju bjarta
að bera eins og skrautleg klæði
ef þér lætur lúðraþytur
líkt í eyra’ og pípnahljómur.
Ef þú talar í annars návist
eins og þegar hann er fjarri —
sýn þá, hvort eins vei þú ver þig
og veittistu’ að mér í Alhambra2 3).
Ef þú koma einn ei þorir
eins og sá, er á hólm þig skorar,
til fulltingis þá fáðu einhvern
að fara með af vinum þínum.
Því enginn riddari ítur og góður
annan særir hvassri tungu
í þengils höll, né með þýðum sprundum,
pví pögular eru par hendur manna.
En komdu hér, par sem hendut tala,
og heyr og sjá hve sá mun mæla,
sem frammi fyrir þengli þjóðar
þagði af lotning fyrir honum". —
Þessi orð af reiði rammri
reit í flýti márinn Taffé,
svo var hunn reiður er reit hann þetta
að rispaði penninn gegn um blaðið.
Á sinn svein hann síðan kallar,
sagði „Farðu til Alhambra,
beint, og þetta bréf í leyni
ber frá mér til Márans Zaide.
„Inn þú honurn að eg bfði’ hans
aleinn, þar sem Xenil-fljótsinss)
kristalstæru, stríðu straumar
standberg Generalifs lauga".
Sigfús Blötidal þýddi.
Ráðvendni í blaðamennsku
er það víst ekki, að segja lesendum sín-
um frá, að í ritgerð, sem þeir hafa enn
ekki séð, standi alveg það gagnstæða við
það, sem þar er sagt.
Þetta hefur »Landvörn« 2^. þ. m. gert.
Ráðgjafi hennar »Rauður« ritar þar um
grein mfna »Ríkisráðssetan«, og hefur að
yfirskript: »Jón Sigurðsson veginn og
léttur fundinn«. Ratiður segir, að
eg sfáðist af álefli á pólitík Jóns Sigurðs-
sonar«, segir að eg kalli Jón Sigtirðsson
»lögstirfing« o. fl. Þetta eru vísvitandi
ósannindi. Eg hef talað með skyldugum
lofsorðum um Jón Sigurðsson og hans
pólitík (þá pólitík, sem »Landvörn« nú
er að berjast af alefli á móti). Eg hef
hvergi nefnt Jón Sigurðsson »lögstirfing«,
en nefnt eitt einasta atriði í bardaga-
aðferð hans, sem eg taldi honum hafa
missýnzt í, og sagði það hefði komið af
»lögstirfni«. Þetta atriði var það, erhann
vildi ekki taka frúmvarp stjórnarinnar »til
meðferðar* á þingi. Hann lét þó þar
sjálfur í reyndinni undan meiri hluta þihgs-
ins, og má telja það vott þess, að hann
hafi séð sig um hönd í því atriði. Ann-
ars hefur enginn fyrri, mér vitanlega, orð-
ið tij að neita því, að það hefði verið
mesta óráð, ef það hefði fengið framgang,
að fylgja því ráði, sem J. S, vildi fyrst
upp taka. Treystir »Landvörn« sér til
að neita því ?
Annars má geta þess, að þá er »Land-
vörn« var préntuð 22. þ. m. var grein
mín að vísu hreinprentuð, en ekki »kom-
in út« — enginn óviðkomandi maður hafði
fengið með trjálsu eintak af henni.
1) Serkneskur danz.
2) Konungshöllin serkneska í Granada.
3) Xenilfijótið rennur frarn hjá Generalifs-
hæðinni nær því súarbrattri, sem er and-
spænis Alhambra; þar voru íystigarðar hínna
serknesku koriunga.