Þjóðólfur - 15.07.1904, Page 2

122
\im þeirra með 27 mönnum og flutti þá
inn til Grimsby. Af skránni yfir þá má
sjá, að einn þessara 27 hefur verið Is-
lendingur, Jóhann Bjarnason
veggpappírsprentari (31 ársgamall). Ann-
að enskt skip »Cerdona« bjargaði bát
með 32 manns og fór með þá til Storno-
way. Þangað kom líka skipið »Energic«
með 70 af skipbrotsmönnum, þar á með-
al skipstjórann, G u n d e 1.
[V i ð a u k i. Rvík IS/7
Með »Laura« fréttist, að norskt kaup-
skip, er var á leið frá Dysart til Seyðis-
fjarðar hefði 6. þ. m. bjargað 4. bátnum
frá »Norge« með 19 mönnum og flutt
skipshöfnina til Þórshafnar. Eptir þvl
sem næst verður komizt hafa því bjarg-
azt 147 manns, en 618 farizt. — St.
Kilda er langt út í hafi, lang vestast af
öllum Suðureyjum, og byggð þar lítil
(um 70 manns). Frá Vestmanneyjum er
ekki nema tæpl. iJ/2 sólarhrings sigling
í góðu veðri, þangaðtil landsýn fæst af
St. Kilda].
Frakkland. Það er kunnugt, að apttir-
haldsmenn reyna allt hvað þeir geta til
þess, að steypa Combes af stóli, en þó
að svo virðist sem hann fari opt óvar-
lega og skirrist ekki við að knýja sitt
mál fram hverju sem tautar, þá virðist
hann þó furðu fastur í sessi enn sem
komið er. Hann hefur nú þegar setið
lengur að völdum en flestir fyrirrennarar
hans og er þvf ekki að kynja þó að
apturhaldsmönnum þyki hann hafa setið
helzti lengi. Slðasta tilraunin, sem þeir
hafa gert til að steypa honum, er sú, að
hendia hann og Edgar son hans við
mútumál. Mál þetta er raunarekki nýtt.
í fyrra var í blaði einu borið upp á
Edgar Combes, að hann hefði þegið
2 milj. franka af Kartheusermunkum til
til þess að þeim yrði vægt og þeir ekki
látnir sæta sömu kjörum og aðrar munka-
reglur í Frakklandi. En þetta vakti ein-
ungis dálítið umtal í bili, og datt svo
niður aptur, og engum datt í hug að trúa
því, enda hafði þessari munkareglu alls
ekkert verið þyrmt eða henni sýnd meiri
tilhliðrunarsemi en öðrum. En fyrir
skömmu varð senna í þinginu milli
Combes og sósíalistans Millerand og bar
þá þetta á góma. Notaði þá þingið tæki-
færið til þess að skipa nefnd til að rann-
saka mál þetta. Kosningar í nefndina
fóru svo, að mótstöðumenn ráðaneytis-
ins urðu í meiri hluta. Hefur nú nefnd-
in starfað í nokkra hríð og yfirheyrt
mörg vitni. Flestir eru þó á því, að hún
muni ekki geta grafið upp neitt saknæmt
um Combes, er geti orðið honum til falls.
England. 20. þ. m. unnu Viggar eitt
þingsmannssæti enn frá Toryum (í Deven-
port). Kosningarbaráttan snerist öll um
tollmálið.
x. þ. m. dó í Lundúnum Georg
Friðrik Watts, frægur enskur málari
og myndasmiður, 87 gamall.
Marokkó. Ræninginn R a i s u 1 i hefur
nú látið lausa menn þá, er hann hafði
í haldi hjá sér eptir að soldán hefur lát-
ið undan kröfum hans. En nú krefjast
bæði Bandaríkin og England bóta fyrir
þann ójöfnuð, er þegnar þeirra hafa orðið
að sæta. Bandaríkin hafa þannig til að
mynda krafizt að fá kolastöð f Marokkó.
Amerísk herskip eru á næstu grösum til
þess að styðja kröfurnar. Nú hafa Frakk-
ar sent lið frá Algier til Marokkó, og er
mælt, að soldán ætli að tálma því með
herliði, að þeir gangi þar á land.
í Bandaríkjnnum eru menn nú farnir
að búast undir forsetakosninguna, sem
fer fram næsta haust. Samveldismenn
(repúblikanar) hafa komið sér saman um
Roosevelt forseta, sem forsetaefni
sitt. En sérveldismönnum (demókrötum)
gengur allt örðugra að koma sér saman
um forsetaefni. Tvéir menn hafa eink-
um verið tilnefndir úr þeirra flokki,
Parker, sem hinir íhaldssamari halda
fram ogHearst, sem hinir framgjarnari
vilja hafa. Veldur þetta mikilli sundr-
ungu innan flokksins og menn eru jafn-
vel farnir að halda, að niðurstaðan verði
sú, að hvorugur þessara manna verði 1
kjöri, heldur muni menn á endanum
koma sér saman um eitthvert nýtt for-
setaefni, sem allur flokkurinn geti gert
sig ánægðan með. Hafa menn þá helzt
haft augastað á Cleveland, því að
hann er talinn þeirra langmerkasti stjórn-
málamaður. En hann hefur tvisvar áður
verið forseti og það er óheyrt í sögu
Bandaríkjanna, að nokkur maður hafi
Iengur verið forseti en tvö kjörtímabil.
Ef hann næði kosningu yrði það þá í
fyrsta sinn.
I UrugTiay hefur nokkra hríð geisað
uppreisn. Nú hefur stjórnarherinn eptir
tveggja daga orustu beðið algerðan ósig-
ur fyrir uppreistarmönnum og er nú
allur tvístraður.
Hvern á að kjósa
fyrir alþingismann í Reykjavík
í haust?
Eptir Matth. Þórdarson.
III.
(Síðasti kafli).
Það hefur verið haft í lágmæli, að yfir-
dómari Jón Jensson mundi jafnvel gefa
kost á sér til þingsetu í ár, — en frá
mínu sjónarmiði ætti hann að réttu lagi
að sitja heima, hann hefur ekki ennþá
sýnt það, að hann berðist fyrir áhuga-
málum sjómannanna. Hann hefur og
vitanlega enga þekkingu á slíkum málum
og er sagður stirður og ósamvinnuþíður.
Vér Reykvíkingar þörfnumst manns á þing-
bekkina, sem bæði er kunnugur hag al-
þýðunnar og hefur lag á að koma ein-
hverju til leiðar bænum til framfara. Én
til þess er Jón Jensson manna sízt fallinn,
og mundi því ekkert annað erindi eiga
á þing, en að kveikja úlfúð og óeirðir, og
róa þar einn á bát með nóga barlest af
Landvarnarsandi til að kasta f augu hinna
allrafáfróðustu og framhleypnustu, því að
aðra getur slíkt moldryk ekki blindað.
Fyrir Reykjavíkurbæ í heild sinni og sjó-
mennina sérstaklega fæ eg ekki betur
séð, en Jón Jensson sé alveg ómögulegur
fulltrúi.
Nokkrir hafa tilnefnt héraðslækni Guðm.
Björnsson sem þingmennskukandídat. Það
er óneitanlegt, að hann er duglegur mað-
ur, og sem fulltrúi læknastéttarinnar væri
hann máske sjálfkjörinn á þingi, en mál-
efnum sjómannastéttarinnar trúi eg hon-
um ekki fyrir. Það er jafnfjarstætt, að
fá sjómann til að bera fram áhugamál
læknastéttarinnar, og að fá lækni til að
vera fulltrúa sjómannanna, en samt sem
áður kysi eg hann fremur en Jón
Jensson, því að eg treysti honum þó skár
til þess að kynna sér málefni sjómanna,
og fylgja þeim fram með áhuga á þingi,
svo að ef ekki væri nema um þá tvo að
velja, blandast mér ekki hugur um, að
sjómenn ættu að styðja Guðm. lækni til
kosningar fremur en Jón, enda hef eg
orðið sömu skoðunar var hjá ýmsum mik-
ilsvirtum mönnum í sjómannastéttinni.
En við skulum helzt kjósa sjómann, ef
við getum fengið nokkurn líklegan til
þess að ná kosningu- Eg vil til frekari
upplýsingar benda á nokkra menn, án
þess þó eg hafi nokkra vissu fyrir, að
þeir mundu gefa kost á sér til þingsetu,
en með fullri vissu um það, að þeir eru
menn til að fylgja málefnum þeim með
áhuga og kappi, sem sjómennina varða,
og þar að auki hafa fulla þekkingu á
þeim.
Þessir menn, sem eg í fljótu bili vil
benda á, eru t. d.:
Jón Jónsson útgerðarm. frá Melshúsum.
Þorsteinn Þorsteinsson útgerðarm. Rvfk.
Ágúst Flygenring kaupm. Hafnarf.
Hannes Hafliðason skipstj. Rvík.1)
Eg hirði ekki um að tilnefna aðra úr
flokki sjómanna, og eg veit, að hver þess-
ara hér nafngreindu manna mundi gera
sinni stétt allt það gagn og þann greiða,
sem unnt væri að fá, og sem engir úr
öðrum atvinnuflokki mundu færir um að
gera.
Þið sjómenn og verkamenn Reykja-
víkur. Óðum nálgast sú stund, sem þið
eigið kost á að velja ykkur fulltrúa á
þingið, sameinið ykkur nú um einhvern
þann mann úr ykkar flokki, sem þið
berið traust til, annaðhvort einhvern af
þeim ofannefndu, eða einhvern annan,
sem þið hafið augastað á. Þið hafið allt
valdið í ykkar hendi, ef þið sameinið
ykkur.
Eins og þið sjórnennirnir sýnið dugnað
og kjark í stormum og stórsjó á hafinu,
eins og þið árlega færið Reykjavík fisk
fyrir allt að x/2 milj. króna, eins væri
þetta auðvelt, já mikið auðveldara, ef þið
verðið samtaka.
Og þið kaupmenn, iðnaðarmenn og
verkamenn!
Vellíðan sjómannastéttarinnar er ykkar
velgengni; sameinið ykkur með sjómönn-
unum, og kjósið mann úr þeirra flokki,
þann mann, sem vill efla sjávarútveginn,
sem vill létta gjaldabyrðina og auka fram-
leiðsluna, — í einu orði sagt, vill leysa
þá fjötra, sem sjómannastéttin er bundin
með, og sem þá verður meðal tii þess, að
sjómannastéttin okkar verði húsbóndi á
sínu eigin heimili, samhliða með sveita-
bóndanum, og verður fær um að keppa
um gullgröftinn við stórveldi Norðurálf-
unnar á okkar eigin fiskimiðum.
Kjósið annaðhvort útgerðarmann eða
sjómann, vinnuveitanda eða verkamann
úr þessum flokki, þann mann, sem vill
leggja allt í sölurnar fyrir þennan atvinnu-
veg, sem er heill og blessun Reykjavíkur,
og þar með alls landsins, og sá sem vill
það, hann eigið þið að kjósa, og hann
er réttkjörinn þingmaður fyrir Reykja-
víkurbæ við næstu kosningar.
Skólamál
einkum um latínuskólann
og búnaðarskólana.
I.
Það vantar eigi, að nú á tímum sé stung-
ið upp á mörgum nýungum, og ekki er
því að neita, að ýmsar af þeim uppástung-
um séu viturlegar og svo vel hugsaðar að
það er eflaust, að þær væru þjóðinni til
mikilla hagsbóta, ef þær kæmust í fram-
kvæmd, en aptur eru sumar afuppástung-
um þessum hreinasta fjarstæða og líkastar
einhverju óráðsfálmi hálfvaknaðra manna.
Hvað kennslumál vor bæði hin vísinda-
legu og verklegu snertir, þá sést það hvar-
vetna, að almennur áhugi er vaknaður með
að auka menntunina, enda er það víst,
að sönn og rækileg þjóðmenntun er höf-
uðskilyrði fyrir velgengni fólksins í land-
1) Jafnvel þótt menn þessir séu eflaust
allir vel hæfir til þingsetu, efumst vér um,
að nokkur þeirra vilji gefa kost á sér, og
enn vafasamara, að þeir hafi verulega al-
mennt fylgi. En allur atkvæðatvístringur
getur verið hættulegur, og hinn óhæfasti
maður orðið á þann hátt fyrir kjöri. Þess
ættu sjómenn vel að gæta. Ritstj.
inu. Allt til þessa hefur menntun vor ís-
lendinga verið af of skornum skammti, og
það lítið hún erverið að sumu leyti öfug,
og þvf eigi vakið það traust almennings,
sem æskilegt væri. Til þess að menntun-
in verði þjóðinni holl og sannarlega gagn-
leg í öllum greinum, þarf hún umfram allt
að vekja elsku nemendanna til kristindóms-
ins og virðingu fyrir líkamsvinnunni. Vanti
hana þetta tvennt, þá er hún öfug og get-
ur aldrei orðið fólkinu að sönnu gagni, og
það er beint þetta, sem menntunarstofn-
anir vorar hefur ofmjög skort hingað til.
Hversu djúpfær, sem fræðslan að öðru
leyti kann að vera, þá er það víst, að sé
eigi mest hugsað um þessi tvö höfuðat-
riði bæði í hinum æðri og lægri skólum,
þá nær hún eigi þeim tilgangi sínum, að
gera menn að betri og nýtari mönnum,
heldur getur stutt að því, að gera þá frá-
hverfari göfugleikanum og fjarlægari dag-
lega atvinnulífinu. Væri aptur heit elska
til kristindómsins og sönn virðing fyrir
líkamsvinnunni vel vakin í hjörtum allra
nemenda í landi voru, þá myndi eigi leng-
ur verða talað um öfuga menntun, og al-
þýðan eigi framar amast við skólunuro, svo
sem hún gerir nú svo víða. Þá myndi
heldur eigi verða skortur á einlægri ætt-
jarðarást og löngun til að verða öðrum að
sönnu gagni hjá þeim mönnum,er einhverja
menntun fá. I þessu efni er sjáanlega
mest komið undir kennurunum, og því er
staða þeirra svo afarábyrgðarmikil og öll
þörf á, að vanda sem allra bezt allan und-
irbúning þeirra fyrir hið háleita lífsstarf.
Við veitingu kennaraembætta þarf stjórn-
jn að vanda val sitt sem bezt.
Meðal þeirra uppástungna, er ganga í
réttu áttina, má eflaust fyrst af öllu telja
málið um stofnun góðs kennaraskóla fyrir
allt landið, sem var rætt á alþinginu sfð-
asta, en því miður náði eigi fram að ganga.
En vel þarf kennara að vanda til slíks
skóla; hitt er minna um vert, hvar hann
stendur, og þó getur það haft nokkra þýð-
ingu fyrir áhrif þau, er nemendur fá utan
skólans. Þá er það eflaust í rétta stefnu,
að koma sem víðast upp góðum barna-
skólum, en hætta eptir því sem hægt er
við umferðarkennsluna. Þar að auki þurf-
um vér að fá unglingaskóla, er taka við
af barnaskólunum ; einkum er brýn þörf
á þeim í öllum sjóþorpum, því að þar hafa
unglingarnir mikið af vetrinum ekkert að
gera, heldur venjast á iðjuleysi og með
því á ósiði ýmsa, og týna niður því litla,
er þeir lærðu í barnaskólunum. Sem dæmi
þess, hversu menntunin er bágborin sum-
staðar við sjóinn má geta þess, að eg ný-
lega hef haft kaupakonu fermda stúlku á
18. ári ættaða úr Breiðuvíkurhrepp, sem
aldrei hafði séð Passíusálmana né heyrt
getið um Hallgrím Pétursson. Á heimili
foreldra hennar var engin bók til, nema
einhver gömul skræða (líklega Vídalíns-
postilla) með svo gömlu letri að enginn
gat lesið. Stúlkan er greind að náttúru-
fari, en alveg óupplýst, og því miður á
hún víst ofmarga sína líka á sumum stöð-
um í landinu. Það er því á góðum rök-
um byggt, að æskja eptir betri lýðmennt-
un í landinu, og komist hún í gott lag,
verður engin hætta á því, að hún dragi
menn frá líkamlegu vinnunni, svo sem nú
kyeður svo víða við. Sannmenntaður mað-
ur þykist eigi offínn til að vinna erfiðis-
vinnu, heldur þykir honum heiður að
henni. Það er að eins hálfmenntunin öf-
uga, sem leitt getur af réttri leið. —
Nú er 1 ráði að breyta eitthvað fyrir-
komulagi latínuskólans og eflaust er þörf
á því að sumu leyti; en eigi verður því
neitað, að sá skóli hefur um langan aldur
verið gagn og sómi vor íslendinga, því
frá honum hafa komið hinir ágætustu vís-
indamenn í flestum greinum, sem hafa
haldið uppi heiðri þessarar þjóðar í aug-
um híns menntaða heims. Þar á meðal