Þjóðólfur - 11.01.1907, Page 2

6
ÞJÓOÐLFUJR.
ÞJÓÐÓLFUR
kemur út einu sinni og stundum tvísvar í viku, 52 blöð
minnst um árið. Kostar hér á landi 4 kr. árg. Erlendis
5 kr. Gjalddagi 15. júlí ár hvert. Uppsögn skrifleg,
bundín við áramót, verður að vera komin til útgefanda
fyrir 1. október, annars ógild, enda sé kaupandi pá
skuldlaus við blaðið.
Það er þvi mikið gleðiefni, að nú er far-
inn að koma í ljós áhugi á að slétta tún-
iu og plægja jörðina, enda er og full þörf
á því og það i miklu stærri stíl. Eng-
um getur dulizt, að búskapurinn verður
miklu erfiðari, þegar kosta verður ærnu
fé til að undirbúa jörðina og rækta eða
gera hana færa um að bera góðan gróða
og hæfa til vélavinnu. Alt þetta leggst
þungt á hina núlifandi kynslóð, af því
fyrri kynslóðirnar hafa næstum því ekk-
ert gert i þá átt. En hve þungt sem það
er, verðum vér þó að risa undir því. Það
er og verður lífsskilyrði landbúnaðarins
að rækta jörðina sem bezt, og hér á landi
ber að leggja aðaláherzluna á grasrækt-
ina eða rækta túnin, auka þau og
margfalda.
Landbúnaðinum farnast að likindum
vel, ef að er farið með hyggindum og
dugnaði. Það er hlutverk þeirra, sem nú
lifa, að byrja á því að rækta landið íyrir
alvöru, en auðvitað er þá margs að gæta.
Ræktunin er kostnaðarsöm og þann kostn-
að verða afurðirnar auðvitað að borga, ef
vel á að vera, Þvi er um að gera, að
framleiða sem bezta og vandaðasta vöru
og sjá svo um, að vörurnar geti staðizt
samkeppni við önnur lönd, þegar á mark-
aðinn er komið. Reynslan hefurnúsýnt,
að hér má framleiða gott smjör og ef-
laust má framleiða miklu meira af þeirri
vöru og taka við góðri borgun. Þá er og
öllum kunnugt, að Island er ágætt sauð-
land. Má eflaust hafa hér miklu fleira
fé og flytja miklu meira kjöt úr landi.
En það er ekki nóg að framleiða mikið
af vörunni. Varan verður nefnilega llka
að vera góð. Kjötið í sjálfu sér verður
að vera gott, en það næst, ef nægilega
vel er farið með féð að vetrinum. Þá
verður slátrunin og að vera í góðu lagi
og öll meðferð kjötsins hin bezta. Svo
lítur nú út sem farinn sé að vakna al-
varlegur áhugi á að bæta alla meðferð á
kjötinu sem verzlunarvöru, og að menn
séu farnir að skilja, hve afar-þýðingar-
mikið það er. Óskandi væri, að mönn-
um færi einnig að skiljast, hve afar-þýð-
ingarmikið það er, að fara vel með féð,
svo kjötið verði gott. Hestamarkaðinn
mætti og eflaust bæta með því, að ala
hestana vel upp og senda úrvalsgripi á
markaðinn. Að öllum líkindum mundi
verðið hækka svo mikið, að kostnaður-
inn af uppeldi hestanna mundi borga sig
margfaldlega. Yfirleitt á það að vera
meginregla, að vanda alla vöru sem bezt
og senda ekki aðra vöru á markaðinn en
þá, sem er oss til sóma. Vér verðum
stöðugt að hafa það hugfast, að vond og
léleg verzlunarvara er oss til hinnar mestu
minnkunar á heimsmarkaðinum.
Þegar vöruvöndun er komin á svo hátt
stig meðal vor, að öll íslenzk vara á
heimsmarkaðinum er talin með hinum
beztu, þá fer útlendingum og að skiljast,
að ekki stoðar framar að segja, að »allt
sé nógu gott í Islendinginnc.
Bókmenntir.
igúst Bjarnason: YfirUt yflr sögn manns-
andans. Nítjánda öldin. Rvík 1906.
379 bls. 8.
Bók þessi er bæði fróðleg og efnis-
rfk. Hún er safn af fyrirlestrum, er höf.
hélt hér í bænum næstl. vetur og veitti
síðasta alþing honum 600 kr. styrk hvort
árið (1906 og 1907) til að gefa þá út.
Ritið skiptist í 6 höfuðþætti eða kafla.
Fyrsti kaflinn er um þjóðhagi og
þ j óð fé 1 agshrey fin g ar, og er þar
fyrst talað um þjóðhagsfræði Adams
Smith’s, um afleiðingar samkeppninnar og
upphaf sósíalismans, en sfðast er stutt
saga sósfalismans, og rækilegast sagt frá
Karl Marx og starfsemi hans. — Annar
kafli bókarinnar lýsir heimspeki Kants
og er hann yfirleitt einna bezt ritaður. —
Þriðji kaflinn er um hugspekina
þýzku og er þar gerð grein fyrir nátt-
úruspeki Schellings, siðaspeki Fichte’s,
söguspeki Hegels, heimsskoðun Schopen-
hauers, trúspeki Schleiermachers og trú-
ar- og siðarannsóknum Feuerbachs. —
Fjórði kaflinn skýrir frá farsældar-
kenningunni og frelsishugsjón-
um Stuart Mill’s, en fimmti kaflinn
tekur raunspekina til athugunar og
kennir þar allmargra grasa. Er þar tal-
að um forkólfa raunspekinnar (Comte og
Mill), um viðhald afls og efnis (Lavoisier,
Robert Mayer o. fl.), um efniskenninguna,
(Moleschott og Biichner), um uppruna
sólkerfanna (Kant, Laplace o. fl.), æfi-
sögu jarðarinnar (Werner, Lyell o. fl.), um
uppruna lífsins (Pfliiger o. fl.), um upp-
runa tegundanna (Lamarck, Darwino. fl.)
og heimspeki Spencers. Sjötti og síðasti
kafli bókarinnar er um siðfræðina
n ý j u, þ. e. siðfræði Spencers, trúar- og
siðaskoðun Guyau’s og siðaskoðun Nietz-
sche’s,
Eins og sjá má af yfirliti þessu, er efn-
ið allumfangsmikið og víðav við komið;
hefur ekki fyr verið ritað neitt í samhengi
á fslenzku um þetta efni, og er því bókin
að því leyti nýung á íslenzkum bókamark-
aði. Er ágætt að fá efni þetta dregið
1 eina heild og mun margur verða sá,
enda meðal mentaðra manna, er leggur
bókina frá sér með gleggri og ljósari
þekkingu á andans stórmennum 19. ald-
arinnar, en hann áður hafði. En óskóla-
gengnum, fróðleiksgjörnum mönnum, er
ekki hafa átt kost á að kynnast anda-
stefnum aldarinnar, af íslenzkum ritum,
mun bókin verða sá brunnur fróðleiks og
þekkingar, er þeir geta lengi ausið af,
enda mun nákvæmur lestur bókarinnar
hafa fjörgandi og vekjandi áhrif á hugs-
unarafl allra þeirra lesenda, sem ekki eru
gersneyddirölluímyndunarafli. Ekki verð-
ur annað sagt, en að framsetning efnis-
ins sé víðast hvar svo skýr, að engin of-
ætlun sé hverjum meðalgreindum alþýðu-
manni að hafa þess full not, en þó bregð-
ur stundum út af því hjá höf. svo að frá-
sögnin verður óljósari og flóknari,)en hún
þyrfti að vcra. Mun það standa í sam-
bandi við það, að höf. hefur sumstaðar
átt erfitt með að klæða frásögnina í nógu
lipran og léttan búning, eins og eðlilegt
er, þar sem um allþungt verkefni er að
ræða, verkefni, sem auk þess hefur svo
lítið verið ritað um á íslenzku og málið
skortir því orð til að tákna nógu skýrt
og skarpt. Sum nýyrði höf. eru mjög góð,
en sum hins vegar óviðkunnanleg og mið-
ur heppileg. Málinu er því allvlða ábóta-
vant og málleysur koma ekki óvíða fyrir.
T. d. má taka, að við greinaskiptin á
133. bls. eru 3 málvillur og 2 prentvill-
ur (hvorug leiðrétt) 1 7 fyrstu línum grein-
arinnar. Málvillurnar eru: »að þægja
þörfum sínum f. að fullnægja o. s. frv.,
»að geta ekki sefað þeim (þ. e. þarfirnar)
eða satt þær til fulls« í st. f. sefað þ æ r
og satt til fulls, og »Kona þessi getur
af sér son« í st. f.: kona þessi getur son.
A bls. 151 er »rýjar«, 3. pers. núl. tíðar,
af sögninni rýja, rúði, röng mynd í st. f.
»rýir« eða »rýr«, (maðurinn rýir sauðina).
Verið getur, að eitthvað af þessu séu
prentvillur, þvl að þær eru ofmargar í
bókinni og sumar meinlegar, en ekki
nándanærri allar leiðréttar. Málvillurnar
og prentvillurnar í bókinni mundu verða
kærkominn sparðatíningur þeim ritdómur-
um, er jafnan eru á þönum eptir öllu
sllku til að sýna málfræðisþekkingu sína
og slá sig til riddara á höfundunum. En
oss kemur ekki til hugar, að kveða upp
nokkurn áfellisdóm yfir höfundinum eða
þessari bók hans, þótt nokkur smíðalýti
séu á henni frá málfræðislegu sjónarmiði,
því vér viðurkennum fyllilega þá erfið-
leika, er höf. hefur átt við að stríða frá
þeirri hlið, sem brautryðjandi í nýrri fræði-
grein hér á landi. I samanburði við kosti
bókarinnar eru gallarnir smávægilegir.
€rlení símskeyti
til Pjóðólfs frá R. B.
Kaupm.höfn 3. jan., kl. 6 siðd.
Verkfall.
Frá þvl f gærmorgun er verkfall hjá
sporvagnastarfsmönnum. Öll sporvagna-
umferð hætt. Samningar um ágreinings-
efnin enn ekki byrjaðir. Vinnuveitend-
ur ætla að kveðja til fundar 9. janúar til
að ræða ályktun um að svipta verkfalls-
menn starfinu.
Skipsbruni.
Gufuskipið Lindholmen brann í Far-
sund í Noregi, 3 menn biðu bana og
póstflutningurinn brann.
8. jan. kl. 7,45 siðd.
Verkfallið.
Sporvagnaverkfallið hefur staðið yfir 5
daga og valdið miklum erfiðleikum. Á
sunnudaginn (h. 6.) komust samningar á.
Starfsmennirnir hafa lítið áunnið. Vinnan
hófst aptur á mánudaginn.
» Valurinn«.
(»Islands Falk«) ferðbúinn f dag, (til
Islands).
Viðgerðin á konungsskipinu.
Henni verður ekki lokið fyr en í sept-
ember, og verður skipið því ekki haft til
Islandsfararinnar.
10. jan. kl. 6 síðd.
Persakeisari og María ekkjudrottn-
ing frá Hannóver dóu í gœr.
Snarpir jarðskjálptar
í nótt við Kristjaníufjörðinn og í Mið-
Svíþjóð.
Rússnesk hrgðjuverk.
Paulov forstjóri herdómsins í Péturs-
borg var drepinn í gær og í dag var drep-
inn Andrew varðliðsforingi í Lodz (á Pól-
landi).
* *
%
Af þessu síðasta skeyti, sem er hið lang-
fréttnæmasta, er enn hefur borizt hingað
frá útlöndum, má sjá, að ekki er hryðju-
verkum rússnesku byltingamannanna lokið
enn, því að eflaust stafa manndráp þessi af
þeirra völdum, og má enn vænta frekari
stórtfðinda úr þeirri átt.
*
* *
Persakeisari, sem nú er dauður, hét M u z-
affer-ed-Din, og var kominn nokkuð á
sextugsaldur (fæddur 26. marz 1853), en fók
við ríki eptir föður sinn Nasreddin 1896.
Ríkiserfinginn heitir Muhammed Ali Mirza,
nú hálffertugur að aldri.
*
* «
María ekkjudrottning frá Hannóver, sem
nú er einnig látin, var ekkja Georgs 5.
Hannóvers-konungs (j- 1878), er Prússar
ráku frá völdum 1866, og móðir hertogans
af Kumberland, tengdasonar Kristjáns kon-
ungs 9. Var María drottning 6 dögum yngri
en Kristján 9, fædd 14. apríl 1818, og því
komin hátt á 9. árið um áttrætt. Hún mun
hafa dáið hjá syni sínum í Gmunden.
Opið bréf
til Baldurs Sveinssonar
á Eskifirði.
í „Dagfara" 30. nóv. síðastl. ritið þér
greinarstúf, sem þér nefnið: „Á tunga vor að
týnast?" f grein þessari talið þér til mín
nokkrum orðum og álítið meðal annara
kosta minna, að eg sé ekki sendibréfsfær.
Um þetta mun yður með öllu ókunnugt,
sem vonlegt er, og ætla eg þvf að senda
yður lfnur þessar í sendibréfsformi, og mun
það hið fyrsta, sem þér eigið kost á að
dæma um. Eg skal vera stuttorður, enda
því hægara að efna það, sem viðfangsefnið
er léltara.
Þér þykist töluvert að manni í áður-
nefndri grein, þar sem þér kastið lasti’í garð
nær allra þeirra manna, sem fást'við blaða-
og bókaútgáfur hér á landi. Það er gott,
þegar unglingar, “því virðingarverðara sem
menntunin er minni, grípa pennann til að
beita honum í þarfir þjóðar sinnar; og vel
er það fyrirgefandi, þótt margt sé í fyrstu
nokkuð fljótfærnislegt, þegar undirrót slíkra
tilrauna er af góðum toga spunnin. En í
áminnstri grein yðar er ritháttur og inni-
hald, að mér finnst, svo náið að ósamræmi
og ósannsögli, að eg tel velgerning að benda
yður á það, þótt ekki væri nema þessi
orð yðar: „Öll blöðin gera eitthvað til að
spilla tungu vorri, en mörg talsvert til að
vernda hana“. Á fleira þessu líkt mætti
benda, ef rúm leyfði.
Eg skal með fáum orðum minnast á það,
sem þér segið um mig og bókaútgáfu mína.
Þér álítið það hneyksli næst, að maður,
sem hefur verið skósmiður, gerist bókaút-
gefandi, og sannfæring yðar er, að slfkt
muni dæmalaust meðal annara þjóða. En
þrátt fyrir þennan menntunarskort, sem þér
berið mér á brýn, skal eg þó fræða yður,
sem hafið þó dálítinn menntunarvísi, að
víðsvegar um heiminn breyta menn af öll-
um stéttum um lífsstöðu sem vonlegt er,
það er gangur lífsbaráttu vorrar, og all-
optast bending um þrek og viðleitni. Þessu
til stuðnings mætti tilfæra fjölda dæma, en
þroskaðir lesendur bréfs þessa þurfa þeirra
ekki.
Þér segið, að eg hafi tekið mig upp frá
„lestinum" á Sauðárkrók og gerst forleggjari
(góð íslenzka!!) í höfuðstað landsins og
orðið vel ágengt. Eg þekki pilt, sem komst
þolanlega gegnum lærða skólann, vantaði
atvinnu og gerðist svo þarfamaður hjá blaða-
útgefanda. Þetta rökstyður það, sem áður
er sagt, að menn eru ekki við eina fjöl
felldir.
Þér ætlið að ná yður duglega niður á
mér, líklega af ást til móðurmálsins(!!), með
því að tilkynna að eg jafnvel hafi gerzt svo
djarfur, að ætla að gefa út stóreflis ritverk
eptir Steingr. Thorsteinsson, en hafi svo
verið „k ú g a ð u r" til að hætta við það;
en af þvi þér ætlið almenningi að gleypa
þessa frumgetnu flugu yðar, þá hlýt eg að
breyta þessum ósanna þvættingi yðar í
sannleika. Það er rétt, að eg hafði hugsað
mér að kosta útgáfu á »Þúsund og einni
nótt“, og gat þess í Þjóðólfi fyrir nokkru,
en litlu sfðar fann eg að máli einn bóka-
útgefanda hér, og kvaðst hann ásamt öðr-
um manni hafa í hyggju að gefa nefnda
bók út, og það væri þegar að nokkru
undirbúið. Maður þessi var mér að góðu
einu kunnur, og þar sem eg hafði engan
nndirbúning haft, þá hætti eg við útgáfuna,
enda benti allt á, að bókin kæmi á prent,
þótt ekki hafi orðið af því enn sem komið
er. í þessu liggur öll kúgunin(!!). Viljið
þér fá enn frekari sannanir, munu þær til
reiðu.
Þér óskið þess, að þessi kynlegi bóksali
(d. eg) lærði danska málsháttinn „Skomager
bliv ved din Læst", og að eg hyrfi frá bók-
menntastarfi minu. Hvað málshættinum við
vfkur, kunni eg hann áður, og kunni einnig
annan íslenzkan, sem þér, ef tími leyfir,
ættuð að geta lært. Hann hljóðar þannig:
„Sá bætir ekki annars brók, sem berlærað-
ur er sjálfur". En að eg hætti við bókaút-
gáfu mfna, er fjarstæða, allra sízt fyiir klúr
tilmæli óþroskaðs unglings.
Þér segið að bækur mínar séu hryllilegar
að efni og máli; mér er ekki um að kenna,
þótt taugar yðar séu svo volaðar, að þær
þoli ekki skáldsagnalestur, annars þarf eg
ekki að halda skildi fyrir sögum mínum, —
þjóðin tekur það ómak af mér.
Eg þykist finna af hvaða rótum þessi á-
rás yðar á mig er runnin. Þér hafið reynt
að þræða sömu götu og þeir, sem hafa
undanfarið veitzt að mér með meinlausum
en illgjörnum árásum út af bókaútgáfu
minni. Þér vitið að bækurnar hafa náð al-
þýðuhylli. Öfundin hefur haft aðsetur í
þroskaðra brjósti, en yðar er ene orðið, en
það læt eg bæði yður og aðra vita, sem eytt
hafa vindforða sínum í þeirri meiningu, að
skaða mig, hafa óviljandi blásið honum í
segl mín og hafið þannig tilraunabát minn
báru af báru.
Reykjavík, 6. jan. 1907.
Jóh. Jóhannesson.