Þjóðólfur - 15.10.1909, Blaðsíða 2

170
ÞJ0Ð0LFUR.
skemmzt, svo að hann slyppi við að
leggja þau fram til sönnunar sögu sinni.
Peary segir og, að það hafi verið öld-
ungis ómögulegt fyrir Cook að komast
til pólsins með þeim útbúnaði, er hann
hafi haft, og að það nái engri átt að
hann hafi farið 25*/» breiddarstig eða um
1700 enskar mílur frá Annotok til heim-
skautsins og þaðan aptur til Jonessunds
í einni og sömu sleðafærislotu, því að
lengst hafi menn áður komizt n breidd-
arstig á þeim tíma. Hins vegar segist
Peary hafa sannanir um það frá Marvin
professor, er drukknaði, að hann hafi
komist með Peary á 86,38 br.st. og frá
Bartlett skipstjóra, að þeir hafi orðið
samferða til 87,48 breiddarstigs, svo að
minnsta kosti verði það ekki hrakið, að
hann hafi þangað komizt. Enn fleira
hefur og Peary fært fram fyrir þvf, að
Cook hafi aldrei á pólnum verið. Er
þessi ákæra Peary's í 14 liðum. En ekki
hefur frézt enn, hvernig Cook hefur tek-
ist að hrekja hana í einstökum atriðum.
Veitir honum það eflaust allerfitt. Svo
bætist ýmislegt við, er spillir trausti
manna á honum. Meðal annars kvað
hann hafa sýnt mynd, er hann hafi tekið
af báðum Eskimóunum við heimskautið,
en kunnugir menn þykjast geta staðhæft,
að sú mynd sé tekin árið 1901 af manni
nokkrum, er var þá í norðurför með
Peary. Svo er ennfremur sagt, að hann
hafi aldrei komizt upp á tindinn á Mc.-
Kinleyfjalli í Alaska, hæsta fjalli í Norð-
ur-Ameríku, en þangað þóttist hann hafa
komizt og ritaði bók um. Fj-lgdarmenn
hans í þeirri för kvað hafa vottað, að
hann hafi alls ekki komizt upp á fjall-
ið. Verður þetta mjög til að veikja mál-
stað hans um fund norðurpólsins. Og
sfðustu fréttir segja, að Landfræðisfélag-
ið í Washington hafi eptir fyrirlestur hans
þar opinberlega ákveðið að viðurkenna
hann e k k i sem finnanda norðurheim-
skautsins. Það sér því fremur svart út
fyrir honum nú sem stendur. Og Danir
eru með öndina í hálsinum út af öllum
fagnaðarlátunum og dauðhræddir um,
að þeir hafi illa glæpzt á honum og há-
skóli þeirra verði að undri fyrir heiðurs-
doktorsnafnbótina. En dönsk blöð taka
yfirleitt öll svari Cooks og segjast trúa
honum.
Lioptskip ferst.
Hinn 25. f. m., snemma morguns, féll
frakkneska loptfarið »La Republique« úrháa
lopti og mörðust þeir 4 menn, er í skip-
inu voru, allir til bana, urðu undir hreyfi-
vélinni, þar á meðal nafnkunnur loptsigl-
ingamaður og stjórnandi loptskipsins,
Marchal að nafni. Slys þetta sló all-
miklum óhug á Frakka og vakti mikla
hluttekningu þar f landi. Hinir látnu
voru greptraðir í Versaille með mikilli
viðhöfn í návist Fallieres forseta og flestra
ráðherranna. Skip þetta var eitt í lopt-
herskipaflota Frakka. Og epfir slysið var
þegar farið að safna samskotum til að
kaupa nýtt.
Frakkneski loptfarinn Latham hefur
sýnt list sína í Berlín og flogið prýðisvel.
Gerir hann fremur lítið úr flugvélum
Wrights-bræðranna og telur þær óhent-
ugar.
Rnssakcisari
er enn suður á Krímskaga og kvað vera
hættur við að heimsækja Italíukonung,
en til Miklagarðs kvað hann samt ætla að
fara, þótt sjálfsagt stigi hann þar ekki fæti
á land. Keisaradrottningin er ávalt mjög
sjúk, orðin biluð á geðsmunurn út af
stöðugum ótla um líf sonar sfns, rfkis-
erfingjans. Og þessi veiki hennar kvað
hafa ágerzt í Jessari hringferð þeirra
hjóna. Þykist hún hvergi örugg um líf
sitt og sinna, nema í keisarahöllinni
Czarkoj Zeloj hjá Pétursborg.
Fonimcnjafaiiclip.
Við stöðuvatnið Vettern í Svíþjóð hafa
fundizt leifar af 4000 ára gamalli staura-
byggingu, ásamt miklu af vopnum og
verkfærum úr steini, tinnu, beini og horni.
Þetta kvað vera hin fyrsta þesskonar
bygging, er fundizt hefur í Norður-
Evrópu.
Frá París hefur komið símskeyti um,
að fundizt hafi f fylkinu Dordogne beina-
grind af manni, sem haldið er að sé 20
þúsund ára gömul, þ. e. eldri en nokkr-
ar sögur fara af. Hjá beinagrindinni
fundust leifar af hreindýrabeinum og til-
höggnir steinar til að kveikja eld með.
Ekki er að reiða sig á, að frétt þessi sé
áreiðanleg, sízt um aldur beinagrindar-
innar.
€rlenð simskeyti
til Pjóðólfs.
Kaupm.höfn 13. oki.
J. C. Christensen
segir af sér ráðgjafaembœtti 18.
október, og tekur líklega Holsten
forsœtisráðherra við embœtti hans
lhervarnarnuilunumj.
X enska parlamentinu
harðnar deilan um fjárlögin milli
efri og neðri málstofunnar (Lávarð-
arnir vilja fella fjárlagafrumvarp
stjórnarinnar).
14. okt. kl. 7*/z e. h.
Ferrer,
frömuður skólaendurbóta á Spáni,
og þess vegna hataður af klerka-
valdinu, var ctkœrður um drottins-
svik í sambandi við uppreisnina í
Barcelona í sumar, og dœmdur til
dauða af herdómi. Var því nœst
líflátinn sannanalaust með Ijúgvitn-
um, en horium neitað um vitna-
leiðslu. Alheimsmótmæli og gremja
út af þessu. Óeirðir á Ílalíu og á
strœtum Parísarborgar.
Sjálandsbiskup
verður Peder Madsen háskólakenn-
ari í guðfrœði (f. 1843).
*
* *
Francesco Ferrer, er tekinn hefur verið
af lífi sannanalaust fyrir ímyndaðar æs-
ingar f Barcelonauppreisninni í sumar,
var nafnkunnur skólamaður og kennslu-
málafræðingur, er vann af miklu kappi
að því, að bæta fyrirkomulag spænskra
kennslustofnana og ryðja Ijósri þekkingu
og frjálslyndi nýjar brautir í kennslunni,
en reyndi á allan hátt að brjóta á bak
aptur yfirráð klerkastéttarinnar yfir skól-
unum og útrýma miðalda þröngsýninu.
Töldu klerkarnir hann þvf stjórnleysingja
vegna hinna frjálslyndu skoðana hans, er
hann fór ekki dult með og ekki ávallt
jafn gætilega og þurít hefði. Við upp-
reisnina í Barcelona í sumar var hann
sakaður um að hafa æst lýðinn til stjórn-
arbyltingar, og sá hann þá sinn kost vænst-
an að fara huldu höfði, en 1. september
var hann tekinn höndum í þorpi nálægt
Barcelona, fluttur þangað og varpað í
dýflissu. Þá er hann var handsamaður,
fannst ekkert á honum nema iítil Ijós-
myndavél og málfræði í esperantó. Við
yfirheyrslttna var hann hinn rólegasti, því
að hann var sannfærður um, að ekki
gæti komið til nokkurra mála, að hann
yrði sakfelldur, með því að hann hefði
engan þátt átt í atburðum þeiro, er gerð-
ust í Barcelona í júlílok. En þar hefur
farið öðruvísi.
Þá er «Times« 3. f. m. skýrir frá fang-
elsun hans, er þar jafnframt skýrt frá því,
að myndazt hafi þá þegar nefnd manna
í París »til að verja píslarvotta spán-
verskrar kúgunar«, og voru í nefnd þessari
meðal annara hinir frægu rithöfundar
Anatole France og Maeterlinck og stjórn-
málamaðúrinn og frelsisvinurinn Alfred
Naquet. Sömdu þeir þegar yfirlýsingu
til að mótmæla fangelsun Ferrer’s og á-
kærunni um, að hann væri riðinn við
Barcelonauppreistina eða stjórnleysingja-
byltinguna þar. Yfirlýsing þessi var svo
harðorð, að »Times« segist ekki geta
tekið hana upp, en þar hafi meðal ann-
ars verið sagt fullum fetum, að tilgangur-
inn með handtöku hans hafi enginn verið
annar en sá, að ónýta gersamlega hina
aðdáanlegu kennslustarfsemi hans (»to
undo his admirable work as an educator«).
— Af þessu sést, að þá þegar hafa for-
mælendurFerrers á Frakklandi látið gremju
sína í ljósi, og er því ekki að furða, þótt
sú gremja yrði almennari, er frétzt hefur
um þennan svívirðilega málarekstur, dauða-
dóm Ferrers og lfflát, eptir því sem skeyt-
ið skýrir frá. Réttarfarið á Spáni virðist
enn enn ekki vera nein fyrirmynd, frem-
ur en á tímum rannsóknarréttarins, þá er
allar nýjar hreyfingar voru kyrktar með
brennum og pyntingum.
Thorefélags-
samningurinn.
1. gr. Félagið skuldbindur sig til að
halda uppi strandferðum þeim kringum
fsland, sem áskildar eru í fjárlögunum
fyrir árin 1910—1911.
Félagið skuldbindur sig til að halda
uppi að minsta kosti 20 ferðum á ári milli
Kauproannahafnar og Islands, og að gera
ferðaáætlun þeirra 20 ferða að minsta
kosti með ráði stjórnarráðsins og dönsku
póststjórnarinnar, og sé þá rmllilanda-
ferðunum hagað svo sem framast verður
við komið eptir ferðaáætlun þess félags,
sem fær danska pósttillagið til millilanda-
ferðanna; þó áskilur félagið sér í því efni
að fá að vita um ferðaáætlun þessa fé'.ags
í síðasta lagi f fyrstu viku desember-
mánaðar.
Loks skuldbindur félagið sig til að halda
uppi minst 4 ferðum á ári milli Ham-
borgar, Leith og Islands.
Félaginu er skylt að afhenda stjórnar-
ráðinu og dönsku póststjórninni, er kemur
tii millilandaferðanna, ferðaáætlun sína til
samþykkis í sfðasta lagi 14 dögum eftir
að ofangreind áætlun hefir verið send
félaginu.
2. gr. Slrandferðttskipin. Tvö þeirra
mega ekki vera að neinu leyti síðri en
gufuskipin »Hóiar« og »Skálholt«, sem
hafa haldið þessum ferðum uppi að undan-
förnu. Hið þriðja skal vera 100—150 smá-
lestir að stærð. Eitt skipið að minsta
kosti skal vera nýtt: I tveim skipunum
skal vera kælirúm, hentugt til að flytja í
kjöt og nýjan fisk.
Millilandaskipin. Eitt skipið á að vera
með kælirúmi, hentugu til að flytja í kjöt
og nýjan fisk alla þá leið, sem skipíð fer,
og fari það skip 7—9 áætlunarferðir.
Ilamborgarskipin skulu taka minst 450
smálestir af flutningi.
Félaginu er ekki skyltað nota kælirúm-
in í millilandaskipunum, nema sagt sé til
fyrirfram kælirúmsflutnings fyrir minst
50 kr. fyrsta árið og'ioo kr. síðar.
3. gr. Fargjöld og flutningsgjöld skulu
vera samþykt af stjórnarráði íslands og
mega ekki hærri vera, hvorki milli landa
né strandlengis, heldur en sanis konar
gjcild eru látinfvera í samningi þeim, sem
gerður var við Sameinaða gufuskipafélagið
um gufuskipaferðir 1908 og 1909.
Þessi gjöld mega og ekki hærri vera
milli Hamborgar og íslands, en milli
Kaupmannahafnar og Islands.
Fargjöld og farmgjöld milli tveggja staða
má ekki hækka, þó skipt sé um skip á
leiðinni, en skyldur er þá farþegi að nota
fyrsta skip, sem á að tara þangað sem
ferð er heitið.
A ferðum þeim milli Islands, Leith og
Kaupmannahafnar, sem ræðir um í samn-
ingi þessum, skal veita allt að 25 stúdent-
um og alltað 50 efnalitlum iðnaðarmönn-
um og alþýðumönnum þá ívilnun í far-
gjaldi, að þeir geti ferðast í 2. farrými
báðar leiðir fyrir sama fargjald og annars
er áskilið fyrir aðra leiðina, enda sýni
þeir vottorð frá forstjóra íslenzku stjórnar-
ráðsskrifstofunnar í Kaupmannahöfn eða
þá sýslumanni eða bæjarfógeta í sýslu*
þeirri eða kaupstað, þar er maðurinn á
heima.
Loks skuldbindur félagið sig til að flytja
innflytjendur til Islands frá Leith fyrir
sama fargjald eins og hingað til hefir verið
tekið af farþegum í 3. farrými fra Islandi
til Leith.
Félagið skal koma sér saman við Sam-
einaða gufuskipafélagið um farmgjalds-
greiðslu fyrir flutninga til og frá viðkomu-
stöðum strandferðaskipanna, þann veg, að
farmgjaldið hækki eigi þótt skift sé um
skip.
4. gr. Um flutning á munum til og frá
viðkomustöðum strandferðaskipanna og á
Hamborgarskipunum, er félagið strang-
lega skuldbundið til að hafa hann ekki f
fyrirrúmi fyrir öðrum flutningi, þó að
framkvæmdastjóri félagsins eða firma, sem
hann á hlut í, eigi sér arðs von af hon-
um, og má framkvæmdastjórinn eigi,
hvernig sem á stendur, nota sjálfur meira
en í hæsta lagi einn þriðja hluta af far-
rúmi skips 1 þessum ferðum, svo framar-
lega, sem slíkt veldur þvi, að neita verður
um flutning fyrir aðra, sem beiðst hafa
flutnings hæfilega snemma.
5. gr. Félaginu er skylt að flytja á öll-
um þeim ferðum, sem getur um í 1. gr.,
póstflutning allan, bréf og bögla — í milli-
landaferðunum milli Danmerkur og ísl-
lands fram og aftur, þó að eins eptir sér-
stökum samningi og gegn sérstöku gjaldi —
og ber ábyrgð á öllum póstflutningum
meðan hann er 1 vörzlum skipsins, þ. e.
a. s. frá því er skipverjar taka við hon-
um og þar til er hann er fenginn 1 hendur
þjónum póststjórnarinnar. Hann skal
geyma mjög vandlega í lokuðu herbergi,
nema brétkassann, hann skal látinn vera
þar, sem allir geta að honum komist.
Félagið ber ábyrgð á því tjóni eða þeim
missi eða skemdum, sem póstflutningur
kann að verða fyrir sökum þess, að hans
er illa gætt. Farist skip eða hlekkist því
á, skal reyna að bjarga póstflutningnum
svo vel sem framast er kostur á og flytja
hann til næsta pósthúss. Þurfi maður að
fylgja póstflutningi á skipinu sökum þess,
hve mikill hann er eða dýrmætur, fær
hann ókeypis far bæði frarn og aftur, en
sjálfur verður hann að sjá sér fyrir fæði..
6. gr. Póstflutning skal afhenda á skips-
fjöl og af samkvæmt skrá og gegn kvittun
skipstjóra og hlutaðeigandi póstembættis-
manns. Sýni viðtakandi að póstflutning-
ur sé eigi samkvæmur skránni, er aihend-
anda skylt að rita undir athugasemd þar
að lútandi.
Þegar eptir komu gufuskips skal flytja
póstflutning úr skipi, hvort sem það ligg-
ur við land eða fyrir akkerum á sjó úti,
til næsta pósthúss, og skal félagið bera
kostnaðinn af flutningi þeim, nemaíKaup-
mannahöín; þar verður póstflutningurinn
sóttur. Sömu reglum skal fylgja um að
koma póstflutningi á skip.
7. gr. Félagið skuldbindur sig til að
sjá um, að enginn skipverji eða nokkur
maður annar flytji með sér muni, er skylt
er að senda með pósti. Sá skal vera skip-
rækur, er slíkt verðttr uppvíst um, og
greiði að auki lögboðna sekt. Þó er skip-
stjóra vítalaust að flytja bréf um málefni
skipsins frá útgerðarmönnum þess til af
greiðslumanna og þeirra á milli.
8. gr. Félagið skuldbindur sig til að fá
íslenzka yfirmenn og íslenzka háseta á
strandferðaskipin, eptirþví sem við verður
komið.
9. gr. Félagið greiðir öll útgjöld, enda
bera þvf öll fargjöld og farmgjöld.
Fyrir allar þær skyldttr sem félagið hefir
undir gengist, þar með talinn póstflutning
á strandferðaskipunum og Hamborgar-
skipunum, fær félagið það endurgjald úr