Lanztíðindi - 20.12.1849, Blaðsíða 2

30
hugleiða málefnin fyrirfram og búa sjálfann
sig sem bezt undir þjóðfundinn, álitum vjer
það þó ekki á færi nokkurs manns, að geta
gjört sjer það svona í bendi sinni fullkom-
lega ljóst, hvernig bezt fari að breyta stjórn
lanzins í öllum greinum; fæstir eru svo ná-
kunnugir sambandi því, sem er og hefur ver-
ið milli Danmerkur og Islanz og fæstir hafa
i höndum svo greinilegar skýrslur um fjár-
hag Islanz hæði nú ogað undanförnu, aðþeir
geti þegar með fullri vissu sagt: jeg sje, hvern-
ig bezt fer á stjórnarskipun Islanz eptirleið-
is; jeg get búið til stjómarbyggíngu handa
landinu, bygda á því sem er og hefur verið,
og hún skal verða varanleg og stöðug og heilla-
rík fyrir landið, þvíað henni er svo haganlega
fyrir komið, að allt á vel saman hvað við ann-
að, útgjöld og tekjur lanzins, stjórnarat.höfn-
in í landinu og samband þess við ríkisheild-
ina. Ef ekki þyrfti annað til að ákveða fyrir
komulag Islanz í ríkiriu, en byggja eitthvað
í lausu lopti, og rjett að handa hófi, þá væri
það ekki svo mikið vandamál og þá væri ó-
þarfi fyrir landið að fleygja mörgum þúsund-
um dala út fyrir fundinn að surnri og bæta
þeim ofaná hinar, sem eptir standa af alþíng-
iskostnaðinuin og jarðamatinu. En einmitt af
því að það er ómögulegt fyrir nokkurn ein-
stakann mann, nú þegar að reysa algjörva
stjórnarbyggíngu fyrir ísland, eða búa þá
stjórnarbót til í hendi sinni, sem fullyrða
mætti, að verða mundi í öllu tilliti affarabezt
fyrir alda og óborna, þá verða menn mjög
svo að varast það, þegar þeir eru að skýra
fyrir sjer þessháttar mál, að halda, aðnúhafi
þeir fundið það, sem rjettast sje og bezt eigi
við, eða festast svo i eintrjáningslegum hugs-
unum sínum, að þeir geti síðan ekki vikið
þeim við, eða horfið frá þeim, þó annað komi
í Ijós, sem er rjettara og betra. 5etta verða
menn því fremur að varast, sem bjer er ekki
verið að tefla um smámuni, heldur um það
málefni, sem er eitthvert hið mikilvægasta
fyrir land og líð, og það þó jafnan er hætt
við því, að því ókunnugri sem menn eru mál-
efnunum og því minna yfirlit sem þeir hafa
yfir þau, því minni anmarka sjái þeir á breyt-
íngum, en liafi því meira traust á sjálfum sjer
og skarpsýni sinni. er ætlunarverk þjóð-
fundarinsað reysa stjórnarbyggínguna; hver
einstakur á eptir megni að draga að byggíng-
ar efnið, svo hann geti lagt stein með í lag-
ið þegar þar að kjemur; þessvegna höfum
vjer líka kallað þetta „sundurlausar hugmynd-
ir“ af því að vjer höldnm, að þjóðfundurinn
einn eigi rjett á því að hlaða úr hugmyndun-
um og taka þær i hleðsluna, semhonum líka,
en íleygja hinum, og vjer treystum því, að
6Ú hin almenna skynsemi, sem þar birtist,
muni verða svo heilbrygð, að hver einstakur
eigi og hljóti að lúta henni.
„Sjerhver hlutur þarf breytíngar við þeg-
ar tilfinníng fyrir þessari þörf er orðin lifandi
og almenn“. 5ó þetta sje, að ætlan vorri,
undirstöðu hugmynd sjerhverrar stjórnarbót-
ar, er þó ekki hægt að seigja, að hve miklu
leyti hún eigi sjer stað um þjóðfund okkar,
af því að hann er að nokkru leyti afleiðíng
stjórnarbótarinnar í Danmörku, með því bún
gjörði það óumflýanlegt, að til tekin og ákveð-
in væri af nýu staða Islanz i ríkinu eptir hin-
um nýu grundvallarlögum; en að þetta skuli
ákveða hjer og ekki erlendis, er sprottið af
sjerstaklegu ásigkomulagi þessa rikishluta,
meðfram eptir beiðni lanzmanna sjálfra. J>ó
mun það meíga fullyrða, að sú tilfinníng sje
lijer vöknuð hjá mörgurn mánni — þó hún
kunni víöa að vera óskýr og ógreinileg — að
samband það milli Danmerkur og íslanz, sem
er og hefur verið og tilhögun á innanlanz stjórn
hjer, þurfi einhverrar breytíngar og lagfær-
ingar við. Að minnsta kosti viljum vjer hjer
gjöra ráð fyrir, að þessu sje þannig varið og
taka það sem gefið. Að visu hefur stjórnin
í Danmörku reynt til að Iaga vankvæði þau
á sambandinu við Island, sem beinlínis spruttu
af stjórnarbótinni þar, með því að stofna í
Kaiipiuannahöfn tvær skrifstofur fyrir Island
(Færeyar og Grænland) og setja yfir þær einn
mann, sem aptur ber málefnin upp fyrir ráð-
gjöfunt konúngs; en þó þetta sje bersýnileg
framför hjá því er áður var, er þó sá anmarki
á þvi, að einginn verulegur ábyrgðarmaður er
fyrir málunum; því þó að stjórnarlierrarnir
þar hafi ábyrgð á ríkisstjórninni yfir höfuð,
þá gætir ekki þeirrar ábyrgðar í islenzkum
málurn, vegna þess að ísland er svo lítill
partur alls ríkisins, en þó svo einkjennileg-
ur og frábrugðinn hinum pörtunum, að það
þætti æskilegt, að liann gæti feingið ábyrgð-