Lanztíðindi - 15.06.1850, Qupperneq 4

80
sölulagl á jörðum; en þó svona hafi tekist
illa til, má þó enginn kenna um þetta vilja-
leysi hjá virðíngarmönnunum í að meta jarð-
irnar á þann hátt, er löggjafinn bauð, þvi það
er ætíð synd, að tortryggja ráðvendni vænna
manna, og aðra munu ekki sýslumennirnir
hafa kvaðt til þessa áríðanda starfs, en þá,
er höfðu gott orð á sjer; og líka áttu virð-
íngarmennirnir að vinna eyð að því, áður en
þeir tóku til starfa, að þeir skyldu starfa að
jarðamatinu eptir heztu þekkíngu sinni og
samvizku. Orsökin til þess, að jarðamatið
hefur víða tekist svo illa, hlýtur að vera sú,
að virðíngarinönnunum hefur ekki skilist,
hvernig þeim var boöið að virða jarðirnar, og
er þó bágt að skilja í því, hvemig á þessu
skilníngsleysi þeirra hefur getað staðið, nema
liafi þeir ekki viljað láta sjer skiljast; því
fyrst og fremst er lagaboðið Ijóst í sjálfu
sjer, þaraðauki höfðu virðíngarmennirnir feing-
ið prentaða reglugjörö frá Rentukammerinu
fyrir því, hvernig þeir skyldu meta jarðirnar,
og var í henni mjög greinilega útlistað laga-
boðið, og sagt, hvernig þeir ættu að hafa til-
lit til kosta og lasta sjerhverrar jarðar, og
að þeir síðan, að því búnu, ættu að meta liaria
á það verð, er hver kaupandi og seljandi
mundi vera skaölaus af. Og loksins veit jeg,
að liver sýslumaður muni hafa leitast við, að
leiðbeina virðíngarmönnunum eptir mætti.
Að visu áttu virðíngarmennirnir að meta
svo hverja jörð, sem hún yrði sannr/jarnlega
seld, eptir gæðum sínuin (efter billig gang-
bar Priis) eður, einsog stendur í reglugjörð
virðíngarmannanna, svo: að hver seljandi og
kaupandi mundi vera skaðlaus af. En með
þessu var þó virðíngarmönnunum, einsog fyrr
var sagt, ekkert vald gefið til þess, að búa
sjer sjálfum til nýttsölulag á jörðunum, er ekki
viðgekkst, og meta þær eptir því; þeir áttu
ekki að virða þær eptir tómum heilagrillum
um það, hvernig sölular/ið ætti aö vera á
jörðunum, heldur eptir sölulatji því, evíraun
or/ veru viðgekkst, (gangbar Priis), þó þeir
aptur af sölulagi pessu, ættu að velja það
sölulagið, er sannrjjarnt væri. Á ýmsum
hlutum getur sumsje sölulagið verið nokkuð
mismunandi í sömu sveitinni; sami hluturinn,
eður samkynja hlutur, getur stundum verið
seldur nokkuð dýrara, enn stundum, ogstund-
um aptur ódýrara; en þegar þetta ber opt við,
veröur hvorutveggi salan bæði hin dýrari og
hin ódýrari, tíðkanleg; hvort lieldur hluturinn
er nú seldur á hinn dýrari háttinn, eður hinn
ódýrari eður þar á milli, þá er bann þó seld-
ur eptir venjulegu sölulagi Að vísu getur
hluturinn stökusinnum verið seldur yfir eður
umlir öllu veiijulegu sölulagi; en slík dæini
eru þá einstök, koma til af einhverjum sjer-
legum ástæðum, (svosem neyð, vild o. s. frv.)
og eiga ekki skylt við venjulegt sölulag á
honum. jþegar nú saini hluturinn er seldur
ýmislega, getur eitt sölulagið verið öðrusann-
gjarnara, þó þau öll sjeu jafn tíökanleg.
Jannig er það, að þegar einhver lilutur er
seldur eptir því Iiæðsta sölulagi, er viðgengst,
en kaupanda þó ekki hefur verið meiri þágan
í að fá hlutinn, en seljanda í að farga hon-
um, getur enginn með rjettu kallað þá sölu
mjög sanngjarna; því kaupandinn hefur auð-
sjáanlega orðið undir í kaupunum. Eins get-
ur heldur eiiginn með rjettu kallað þau kaup
mjög sanngjörn, þegar seljandinn ekki fær
hjá kaupandanum meira fyrir hlutinn, enn
sein liann vanalega gengur minnst í kaupum
og sölurn, og beggjaþágaþó hefur verið jöfn,
kaupanda aö kaupa og seljarida að selja.
Jaiámóti beitir þá bæði kaupandi og seljaiuli
sanngirni, ef þeir, þegar svona stendurásem
fyrr var greint, slaka báðir nokkuð til, ogþá
er salan og kaupin sanngjörnust, þegar báðir
slaka jafnt til; þá verður hluturinn seldur
sanngjarnlega; þá eru bæði kaupandi og
seljandi skaðlausir. jþannig verður sú jörð
seld sanngjarnlega, er hvert hundrað í henni
er selt á 19 spesíur, þegar venjulegt er að
selja hundraðið i slíkum jörðum þar í sveit
ekki niiiina en 18 spesíur, og ekki meira en
20 spesíur; af slíkri sölu er bœði kaupandi
og seljandi skaðlaus. Kaupandinn hefur ekki
meiri heiintíng til þess, að jörðin sje sjer
seld fyrir hið minnsta verð, er þar viðgengst,
eöur hvert liundrað á lSspesíur, en seljand-
inn til þess að fá fyrir liana svo rnikið, sem
mest viðgengst, eður 20spesíur fyrir hundr-
aðið. Hvaða sanngirni væri þá að heimta, að
kaupin skyldu öll hallast á seljandann, ogað
hann skyldi selja jörðina með hinu lægsta
verði er viðgengst? jeg vil ekki tala um, að
heimta, að hann skuli selja jöröina lángt und-